Virtual-mədəni turizm
Yüklə 1,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana Aydın Xan Əbilov Kreativ innovasiyalar: planetar mədəniyyətin kulturoloji tərəfləri 114 114 nisbətən orta və yeni nəsil nümayəndələri isə kapitalist, inkişaf etmiş, ―Hünday‖, ―Kia‖ markalı maşınları, ―Samsunq‖, ―LG‖ markalı məişt avadanlıqları, kompüter və smartfonları ilə dünyada tanınan kapitalist – Cənubi Koreya barədə İnternetdən götürdükləri məlumatları yada sala bilərlər. Fəqət bu qədim mədəniyyətə, zəngin ədəbiyyata malik xalqın estetik-intellektual sərvətləri, bədii-poetik söz sənəti, folkloru, yaradıcılıq nümunələri haqqında çox az sayda insanımız hansısa məlumatlara malikdir. Koreya poeziyası XX əsrə qədər əsasən şifahi formada inkişaf edib, böyük bir hissəsi isə Çin – xança adlanan stildə qələmə alınıb. Ümumiyyətlə, qeyd etdiyim kimi, Yaponiya və Çin kimi müxtəlif güclü imperiyaların ictimai-siyasi, dini-mədəni işğalına məruz qalan Koreyanın milli ədəbiyyatı, əsasən, adıçəkilən imperiya xalqlarının əlifbası, şeir formaları, janrları, dini təsiri altında formalaşsa da, doğma dildə yaranan poetik-bədii əsərlərlə zəngin bir tarixə sahibdir. Qədimdə, bizim eradan dörd əsr əvvəl Koreya ustadları (şairləri belə adlandırırdılar) klassik Çin üslubunda, dördlük şeir şəklində poetik nümunələr yazırdılar. Koreya ədəbiyyatı tarixində ilk yazılı nümunə isə eramızdan əvvəl 17-ci ildə qələmə alınmış ―Çar Yurinin sarı quşlar barədə nəğməsi‖ adlanır. Koreya şairləri isə Çinin Tan sülaləsinin və www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana Aydın Xan Əbilov Kreativ innovasiyalar: qlobal mədəniyyətin kulturoloji tərəfləri 115 115 115 konfusiliyin təsiri altında, - şi poeziya formasında şeirlərlə, - 935-ci ildən bu yana lirik-fəlsəfi əsərlər yazmağa başlamışlar. Bu şeirlər, lap bizim aşıq poeziyası nümunələri kimi, əsasən də şifahi formada yayılırdı. Kitab və toplular isə çox az sayda nəşr olunub. Koreya milli poeziyası aşağıdakı şeir janrlarında yaradılıb: hanqa – klassik Koreya şeir janrı; Kore nəğmələri - Çin heroqlifləri ilə qələmə alınan şeirlər, pxelqok, tallençxe və yecançxe adlandırılan şəkilləri var; sico (bəzən siçjo kimi də yazılır) - əvvəllər tanqa (qısa nəğmələr) adlandırılan üç misralıq şeir forması; kasa - orta əsrlərdə yaranan irihəcmli şeir forması və b. Çağdaş dövrümüzdə Koreyada XX əsr Qərb və Şərq poeziya texnologiyaları təsiri ilə modern, sərbəst, postmodern şeir formaları inkişaf etsə də, koreyalı şairlər klassik janrlara tez- tez müraciət edirlər. Fərdi kitabxanamda rusca olan dünya ədəbiyyatı antologiyalarından birini oxuyan zaman, klassik Koreya ədəbiyyatı, onun zəngin poeziya qolu haqqında genş məlumatlarla tanış oldum. Oxuduqlarımdan bəzi şeir nümunələrini azərbaycancaya çevirərək geniş oxuculara təqdim etməyi faydalı saydım. Düzdür, indiyə qədər Koreya şeirindən bəzi nümunələr rus dili vasitəsilə ana dilimizə www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana Aydın Xan Əbilov Kreativ innovasiyalar: planetar mədəniyyətin kulturoloji tərəfləri 116 116 çevrilsə də, o iş davamlı aparılmadığından, milli oxucularımız bu xalqın zəngin ədəbiyyatı haqqında çox az bilgilərə sahibdirlər. Azərbaycan ədəbi-mədəni ictimaiyyət arasında indiyə qədər də Koreya bədii söz sənəti haqında az təsəvvürlər var, baxmayaraq ki, son illər koreyalıların səyi nəticəsində ədəbi əlaqələrimizdə müəyyən ünsiyyətlər qurulub, hətta bu uzaq Şərq ölkəsinin yazarları ilə bizim qələm adamlarının birgə ikidilli antologiyası da hazırlanaraq oxucuların ixtiyarına verilib. XIII əsrdə, Çoson (1392-1910) epoxası zamanı peşəkar ədəbiyyat növü kimi yaranmış sico janrında şeirlər yazan müəlliflərin çoxunun imzası naməlum qalsa da, tanınmış Koreya şairlərindən Yun Son Do, Pak İn No, Çon Çxol (bu şairin bəzi şeirləri dilimizə şair Rafiq Yusifoğlu tərcümə edib), Kim Çxon Txek və başqalarının qələmə aldığı qiymətli nümunələr dünyanın aparıcı dillərinə çevrilib. Sico janrında yazılan şeirlərin əsas ideyası fərd və cəmiyyət arasındakı münaqişələrdir: hətta dağ və çay kimi təbiət hadisələri haqqında yazılsa da, mətnaltı bir üsyan sezilib bu lirik-fəlsəfi əsərlərdə. Obraz və metaforalar o qədər mükəmməldir ki, sico müəlliflərinin öz dövründən yuxarıda durduğunu göstərir. www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana Aydın Xan Əbilov Kreativ innovasiyalar: qlobal mədəniyyətin kulturoloji tərəfləri 117 117 117 Aşağıda filoloji tərcüməsini verdiyimiz sico şeir forması lirik poeziya janrı sayılır və yapon haykularına bənzəsə də, özünəməxsusluğuyla fərqlənir. Koreya dilindəki orijinalda üç uzun misrada qələmə alınsa da, hər misranın ortasında xüsusi fasilə olduğuna görə, başqa dillərə, o cümlədən ruscaya tərcümə edilən zaman bölünərək üç beytlik formaya salınır. Sicoları filoloji tərcüməsi zamanı mən də bu formaya üstünlük verdim. Ola bilsin gələcəkdə ana dilimizə orijinaldan koreyacadan tərcümə edəcək mütərcimlər formanı olduğu kimi saxlamağa üstünlük verəcəklər. Koreya klassik şeiri, xüsusən də sico janrında yaradılmış dəyərli poetik nümunələrinin bizim mütərcim və filoloqlarımızın diqqətini cəlb edəcəyinə inanıram. Yüklə 1,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|