Virtual-mədəni turizm
Yüklə 1,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Ədəbiyyat qəzeti”, 15 iyul 2014-cü il tarixli sayı
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana Aydın Xan Əbilov Kreativ innovasiyalar: qlobal mədəniyyətin kulturoloji tərəfləri 151 151 151 qəhrəmanları dünya mədəniyyətində elə bir iz qoydu ki, bu ―çapıqlarsız‖ çağdaş kulturoloji durum belə inkişaf etməzdi, bəlkə də yerində çabalayardı... Dünya ədəbiyyatında kor kitabxanaçı (Argentinanın Milli Kitabxanasının direktoru təyin ediləndə Borxesin gözləri tamam tutulmuşdu) surətlərinin sayı-hesabı yoxdur: Umberto Ekonun ―Qızılgülün adı‖ romanındakı baş (mənfi) qəhrəmanı - Xorxeri xatırlayaq. Lakin həyatı ilə obrazları arasında bu qədər yaxınlığı heç bir yazarın yaradıcılığında müşahidə etmək mümkün deyil. Borxesin qəhrəmanları - müxtəlif obrazlar öz şəxsi iradəsini göstərmək üçün dirilirlər (―Telyon, Ukbar, Obris Tertius‖ - ―Üçüncü Dünya‖), ya da qəhrəmanlarının özləri kimlər tərəfindənsə yazılmış ədəbi surətlər olurlar (―Alovun dairəsi‖). Xəfiyyəni hansısa tələyə salmaq üçün caniyə kompyuter proqramına - İnternet şəbəkəsinə oxşar düşünülmüş məntiqli konstruksiya - sənət labirinti yaratmaq lazım gəlir (―Babil Kitabxanası‖). İlk baxışdan Borxesin yaratdığı əsərlərin mövzusunu bir cümləylə ifadə etmək mümkündür, çünki özü kimi, yazdıqları da quruluşca sadə, mənaca mürəkkəb, sonluğuna görə özlənilməzdir. Əslində, onun həyatı ilə yaradıcılığı bir-birinə elə qarışıb ki, əsərlərini oxuyanda düşünürsən: ―Borxes, bəlkə də bizim özümüz - hamımız deməkdir...‖ Ustadın ruhu www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana Aydın Xan Əbilov Kreativ innovasiyalar: planetar mədəniyyətin kulturoloji tərəfləri 152 152 inciməsəydi, həm də belə demək mümkündür: bəlkə də o, sadəcə, İlahi sənətkardır, içimizdə hər gün qətlə yetirdiyimiz ruhumuz, düşüncəmizdə zorladığımız intellektimizin obrazlı, maddiləşən-bədənləşən formasıdır. İndi Borxes bu dünyada olmasa da, əsərləri bizimlədir, yaxud bizdədir: əslində, sevimli, sehirli yazar və onun bizə hələ də yaxşı tanış olmayan yaradıcılığı həm mənim, həm də hamımızın ruhuna qovuşub, özü də lap çoxdan - dünya yaranandan... Əsərdə təhkiyəçi qeyd edir: "...Hardansa oxumuşdum ki, ağac yarpağını meşədə gizlətmək daha düzgündür". Buna görə də kitabı Argentina kitabxanasınada gizlədir. Bu, qəhrəmanın özüyçün xilas olsa da, əslində mistikanın davamı deyildimi? Mistik görünən hər bir şeyin arxasında real nəsə durur: sadəcə intellekt – ağıl işlətmək lazımdır ki, nəsnələrin içində gizlənən o magik mahiyyəti özün üçün aydınlaşdırasan. Onillər bundan əvvəl qələmə aldığı bu hekayə-pritçasında d ünya yazarları arasında ən çox sevdiyim mütəfəkkir yazıçı İnternetin fəlsəfi- ədəbi obrazını necə ustalıqla yaradıb... Hiper kitab - virtual dünya - İnternet haqqında bu qədər dahiyanə və sadəliklə heç nə oxumayacaqsan daha. Meşə virtual aləm, İnternet, sosial şəbəkələr, yarpaq isə biz və indiki anımızdır, bax, özümüzü necə də sərbəst, eyni zamanda azad hiss edirik bu açıq məkanda? Yeri gəlmişkən, oxuculara www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana Aydın Xan Əbilov Kreativ innovasiyalar: qlobal mədəniyyətin kulturoloji tərəfləri 153 153 153 məsləhət görərdim ki, Borxesin başqa əsərləri ilə yanaşı, ―Qum kitabı‖ hekayəsini də oxumamışdan əvvəl özlərini mütləq psixi və ruhi sakitləşdirsinlər, çünki sinirləri zəif - intellekti aşağı olanlara o dahiyanə mətn çox dəhşətli təsir edə bilər. Nobel mükafatçısı Orxan Pamukun "Yeni həyat" romanında da əsərin qəhrəmanı kitabdan xilas olmaq istəyir, bu paralel məqamlar tədqiqatçı kimi diqqətimi çəkir. Borxes öz dövründə və özündən sonrakı bütün intellektual sənətkarlara təsir edib, o cümlədən diqqətlə axtarsaq, Orxan Pamuk yaradıcılığında da biz bunu müşahidə edirik. Ümumiyyətlə, kitab kultu, kitabın bütləşdirilməsi, kitablar kitabı, kitaba qarşı üsyan, kitabın həyatı və dünyanı əvəzləyə bilməsi kimi düşüncələr tarixən də yazıçı və filosofları çox düşündürüb. Bu mənada elə bizim Mirzə Cəlilin ―Anamın kitabı‖ pyesi, yaxud Muğannanın ―İdeal‖ əsərindəki gizli kitablarla bağlı hissələri də yada sala bilərik. Bu hekayə, dünya ədəbiyyatnın şedevrlərindən sayılır, bəs Borxes o əsəri ilə oxuculara ötürmək istədiyi əsas mesaj nədir?! Suala birmənalı cavab vermək çətindir: əslində, bayqdan bunun anlamını verməyə çalışırdım, fəqət Borxes yaradıcılığının şah nümunələrindən sayılan bu hekayə- pritçanın yalnız mətnin özündə görünən məqamları deyil, www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana Aydın Xan Əbilov Kreativ innovasiyalar: planetar mədəniyyətin kulturoloji tərəfləri 154 154 onun bizim şüurumuzda oyandırdığı cəhətlərə diqqət ayırmağı üstünlük verərdik. Əsərdə cavabı axtarılan kitab, insan, zaman-məkan, dünya sirlərinin cavablarını da məhz bunda aramaq lazım gəlir... “Ədəbiyyat qəzeti”, 15 iyul 2014-cü il tarixli sayı Yüklə 1,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|