Qalqonsimon bez oldi bezi. Bu bez ikki juft bo`lib qalqonsimon bezning
orqa yuzasiga yopishib turadi. Har birining vazni taxminan 0,1 g. Ularning ajratgan
gormoni paratgormonlar deyiladi. Paratgormonlarning asosiy xususiyati qon
zardobida moddasini ma'lum miqdorda saqlashdir.
Gormon kam ishlab chiqarilsa, nerv – muskul sistemasining
qo`zlauvchanligi ortib, odamning qovoqlari, lablari pirpirab uchadi, qo`llari
qaltiraydi. Gormon juda kamaysa suyaklar yumshab, mo`rtlashib tez sinuvchi
bo`lib qoladi. Qalqon oldi bezlarining funktsiyasi ortib, paratgormon ko`p ishlab
chiqilsa nerv-muskul sistemasining qo`zgaluvchanligi pasayib, tana muskullari
bo`shashib qoladi, tez charchaydi, umumiy xolsizlanadi.
Ayrisimon bez – (timus) bu bez to`sh suyagining orqa qismida joylashagn.
Uning vazni yangi tug`ilgan bolada 12 g bo`lib, to balog`atga etish davrigacha 14-15
yoshgacha kattalashib 30-40 g gacha etadi. So`ngra bezning hajmi asta sekin
kichiklashib yog`` moddasiga aylanadi. 25 yoshda bezning og`irligi 25 g gchach
kamayadi. 60 yoshda 15 g, 70 yoshda 6 g bo`ladi. Ayrisimon bez timozin gormonini
ishlab chiqaradi. U bolalarning o`sishiga ijobiy ta'sir etadi va jinsiy bezlar
funktsiyasini susaytirib bolada baldog`atga etishni susaytiradi. Ekspremental
tekshirishlar natijasida bu bez organizmning immunitet xususiyatiga ta'sir etishi
aniqlangan. Qizil ilikdan hosil bo`ladigan limfotsitlar ayrisimon bezdan o`tgandan
keyingina himoya qilish qobiliyatiga ega bo`lar ekan. Ayrisimon bez gormoni
timozin faqat limfotsitlarni aktivlashtirmasdan, balki organizmda uglevod va
kaltsiy almashinuvida, nervdan muskullarga ta'sir o`tishini nazorat qilishda ham
49
ishtirok etadi. Timus bezi olib tashlanganda mineral tuzlar almashinuvi buziladi.
Muskullar bo`shashib kuchsizlanadi.
