Анатом- меш

Buyrakda siydik hosil bo’lish. 
Buyrakda siydik hosil bo’lish 2 davrga 
bo’linadi: birlamchi davr-filtratsiya davri deyilib, unda birlamchi siydik hosil bo’ladi. 
Ikkilamchi davr-reabsorbsiya jarayoni deyilib, unda ikkilamchi siydik hosil bo’ladi. 
Kapsulaga arterial qon tomiri kiradi. Bu tomir kapsula bo’shlig’ida 
kapillyarlarga bo’linib, malpigiy tushunchasini hosil qiladi. Malpigi tushunchasidagi 
ya’ni kapillyar qon tomiridan qon so’rilib, Shumlyanskiy Baumen kapsulasi 
bo’shlig’iga o’tib birlamchi siydik shakllanadi. Birlamchi siydikning tarkibi qon 
plazmasining tarkibiga yaqin bo’lib, unda faqat oqsil bo’lmaydi. Chunki u kapillyar 
qon tomirlari devoridan filtirlanib o’tmaydi. Kapsulalarga birlamchisiydik 
kalavasimon kanalchalarga o’tadi. Filtrlangan kapillyar qon tomirlari yana bir-biri 
bilan qo’shilib kapsuladan chiquvchi arterial tomirni hosil qiladi. Ular yana kapillyar 
qon tomiriga bo’linib, egri-bugri kanalchalarni va genli halqani to’rsimon shaklda 
o’rab oladi. Egri-bugri kanalchalarga (va genli halqani) birlamchi siydik tarkibiga 
qand va aminakislotalar, suv, tuzlar arteriya tomirlaridan vena tomirlariga qayta 
so’rilib ikkilamchi siydik hosil bo’ladi. Katta odamlarda 1 kecha-kunduzda o’rtacha 
100 l birlamchi siydik filtirlanib uning 98,5-99%i egri-bugri kanalchalar orqali qonga 
qayta so’riladi, qolgan 1-1,5 ikkilamchi siydik sifatida tashqariga chiqariladi.
Siydik ayirish organlarining boshqarilishi.
Siydik ayirish organlari 
nerv va gumoral yo’l bilan boshqariladi. Simpatik nerv tolalari buyrak qon tomirlarni 
toraytirib siydik ajralishini kamaytiradi. Parasimpatik nerv tolalari esa buyrak qon 
tomirlarni kengaytirib siydik ajralishini ko’paytiradi. Bu nervlarning markazi orqa va 
bosh miyada joylashgan. Bosh miyaning pastki sohasida joylashgan gipofiz bezining 
orqa bo’lagidan sintezlangan andidiyuretik garmon buyrak egri-bugri kanalchalarning 
devoriga ta’sir etib, reabsorbsiya jarayonini kuchaytiradi va siydik ajralishini 
kamaytiradi. 

---

45
Qalqonsimon bezda sintezlangan tiroksin garmoni, aksincha 
reabsorbsiya jarayonini pasaytirib, siydik ajralishini ko’paytiradi. 
Siydik ayirish organlari kasalliklarni va ularning oldini olish. 
Siydik ayirish organlarida uchraydigan kasalliklarga buyrak va siydik 
yo’llarining yallig’lanishi hamda tosh kasalliklari kiradi. Hamda Eniurez kasalligi 
tug`ma yoki hayotda orttirilgan bo`lishi mumkin. Hayotda ortirilganlariga sabab 
ko`pincha buyrakni, qovuqni va siydik yo`llarini shamollashi bilan bog`liq bo`ladi. 
Shuning uchun bolani yo`rgaklaganda, belaganda tagini ho`l bo`lib qolmaslik extiyot 
choralarini ko`rish zarur.