Azԥrbaycan VII-IX ԥsrlԥRDԤ

393

Onda Afúin öz adamlar ndan biri ilԥ bir bԥdrԥ

1

 dinar  göndԥrib  belԥ

dedi: "Cԥfԥrin adamlar n n yan na get, bil kim vuruúmada birinci

olmuúdur, sonra ona bir ovuc pul ver". O öz adamlar ndan baúqa

birisinԥ bir kisԥ pul verib dedi: "Get fԥdailԥrin yan na, bu pullar , bu

boyunba÷  vԥ qolba÷  özünlԥ apar vԥ Ԥbu Dulafa söylԥ ki, o, hԥr bir

fԥdaini, habelԥ özünü yaxú  göstԥrԥnlԥri tԥltif etsin". Sonra o öz úԥrab

küpԥlԥri rԥisini

2

 ça÷ r b belԥ dedi: "Get onlarla vuruúanlar n lap

içԥrisinԥ, elԥ get ki, mԥn sԥni öz gözlԥrimlԥ görüm. Özünlԥ sԥvik vԥ

su apar, çünki adamlar susuzluqdan yan r vԥ qay tmaq istԥyirlԥr". O,

Cԥfԥrin adamlar na da su vԥ sԥvik çatd rd . Sonra o, fԥhlԥ korpusu

rԥisinin dal nca adam göndԥrib ona dedi: "Vuruúman n mԥrkԥzindԥ

ԥlindԥ tԥbԥrzinlԥ iú görԥn hԥr bir fԥdaiyԥ mԥndԥn ԥlli dirhԥm

çatmal d r", buna görԥ ona bir kisԥ dirhԥm verdi. Cԥfԥrin adamlar na

da belԥ dirhԥm paylad . Sonra onlara ԥllԥrindԥ tԥbԥrzin fԥhlԥ

korpusunu göndԥrdi. Cԥfԥrԥ dԥ içԥrisindԥ boyunba÷  vԥ qolba÷  olan

bir sand q göndԥrib belԥ tapú rd : "Bunlar  öz adamlar ndan kimԥ

istԥyirsԥn ver, hԥlԥ mԥndԥn onlara verilԥcԥk úeylԥr, onlar n maaú n

art rmaq vԥ Ԥmir ԥl-Mömininԥ verilmԥk [üçün siyah ya] adlar n

qeyd etmԥk barԥsindԥ mԥnim ad mdan sԥnin verdiyin vԥdlԥr bunlara

üstԥlikdir”.

Darvaza a÷z nda gedԥn vuruúma uzand , sonra isԥ xürrԥmilԥr

darvazan  aç b, Cԥfԥrin adamlar na hücum etdilԥr {1213} vԥ onlar

darvazadan geriyԥ oturtdular. Fԥdailԥrԥ digԥr tԥrԥfdԥn hücum etdilԥr.

Onlar n iki bayra÷ n  ԥlԥ keçirib, adamlar  divardan kԥnara atd lar,

onlar  daúla elԥ zԥdԥlԥyib yaralad lar ki, daha onlar vuruúmaya

yaramay b dayand lar. Onda Cԥfԥr öz adamlar na müraciԥtlԥ onlar

ürԥklԥndirdi, buna görԥ onlardan tԥqribԥn yüz nԥfԥri irԥliyԥ at l b,

qalxanlar n  qaba÷a verib özlԥrini qorudular; hԥr iki tԥrԥf dayand ,

vuruúmadan çԥkindi, onlardan heç biri qaba÷a, o birisinin üstünԥ

getmirdi. Camaat günorta namaz na baúlayanadԥk onlar bu

1

B ԥ d r ԥ - “içԥrisindԥ müԥyyԥn mԥblԥ÷ pul, adԥtԥn 10 min dirhԥm olan

pul kisԥsi

”

. B a x: Leyn, sԥh. 167; øbn Xailikan, IV, sԥh. 334.

2

S a h i b  ԥ ú – ú ԥ r a b - ixtiyar nda úԥrab, meyvԥ vԥ ԥtriyyat olan adam.

---

394

vԥziyyԥtdԥ qald lar. Afúin ԥr-radԥlԥr [mancanaq]

1

 göndԥrdi,

bunlardan biri Cԥfԥrin yan ndak  darvazan n a÷z nda, o birisi isԥ

dԥrԥnin yan nda fԥdailԥrԥ yax n yerdԥ quruldu.

Cԥfԥrin yan ndak  mancanaq haqq nda: mancanaq

gԥtirildikdԥn sonra Cԥfԥr onu öz adamlar  ilԥ xürrԥmilԥr aras ndak

ԥrazidԥ lap bir saat qorudu, onun adamlar  ciddi sԥydԥn sonra bu

daúatan mancana÷  kԥnara çԥkdilԥr vԥ düúԥrgԥyԥ apard lar. Adamlar

2

hԥlԥ dԥ vuruúmadan çԥkinirdi, buna baxmayaraq, divar n üstündԥ vԥ

darvazan n a÷z nda olanlarla, öz qalxanlar  alt nda olanlar aras nda o

tԥrԥf-bu tԥrԥfԥ ox vԥ daú at l rd . Sonra onlar bir-biri ilԥ vuruúdular.

Afúin bunu görԥndԥ [öz] adamlar na qarú  düúmԥni

ruhland rmaq istԥmԥdi. O, qabaqcadan haz rlad ÷  piyada qoúunu

göndԥrdi; bu qoúun da fԥdailԥrlԥ yanaú  öz mövqeyini tutdu. O,

Cԥfԥrԥ bir qԥdԥr piyada qoúunla bir atl  göndԥrdi, lakin Cԥfԥr belԥ

cavab verdi: "Mԥn adam cԥhԥtdԥn korluq çԥkmirԥm. Mԥndԥ laz mi

qԥdԥr adam var, lakin elԥ bir yer görmürԥm ki, onlar döyüúԥ girԥ

bilsinlԥr. Burada ancaq bir-iki adam n hԥrԥkԥt edԥ bilmԥsi üçün yer

var. Onlar hԥmin yerdԥ qald lar {1214}, vuruúma da kԥsildi". Bundan

sonra Afúin adam göndԥrib, ona belԥ dedi: "Allah rizas na, qay t",

Cԥfԥr dԥ qay td . Afúin, üstündԥ xԥrԥk olan qat rlar  göndԥrdi,

yaral lar , habelԥ daúdan zԥdԥlԥnib aya÷  ilԥ gedԥ bilmԥyԥnlԥri

xԥrԥklԥrԥ qoydular. O, adamlara qay tmaq ԥmri verdi, onlar da Rud

ԥr-Ruddak  xԥndԥklԥrinԥ qay td lar. Adamlar isԥ bu il dԥ qԥlԥbԥ

qazanmaq ümidini itirdilԥr, çoxlu fԥdai ç x b getdi.

øki hԥftԥ keçԥndԥn sonra inand ÷ m adamlardan biri dedi:

Afúin haz rl q görmüúdür, gecԥyar s , tԥqribԥn min nԥfԥrԥ çatan

piyada at c  ça÷ r b, hԥr birinԥ bir su tulu÷u vԥ suxar , bԥzilԥrinԥ isԥ

qara  bayraq vԥ baúqa úeylԥr vcrmiúdir. Günbatana yax n onlar

bԥlԥdçilԥrlԥ qaba÷a göndԥrdi. Onlar bütün gecԥni yolu olmayan,

çԥtin vԥ görmԥdiklԥri da÷larda yol getmiúlԥr, nԥhayԥt, Adinin,

1

Ԥ  r   –   r   a   d   ԥ  -   "mancanaq",   daúatan   hԥrbi   silahd r.   B   a   x:   Leyn,   sԥh.

1998; Ph. Nitty, p. 226; Quatremere, p. 384.

2

Bu yuxar da göstԥrilԥn 100 nԥfԥr könüllüdür.

---

395

üzԥrindԥ yerlԥúdiyi tԥpԥnin arxas na çatm úlar. Bu, uca bir da÷ idi,

Afúin onlara ԥmr etmiúdi ki, öz yerlԥrini heç kԥsԥ bildirmԥsinlԥr,

yaln z sԥhԥr namaz n  q landan sonra onun [Afúinin] iúarԥsini vԥ

toqquúman  görԥndԥ, - ancaq bu vaxt [onlara verilԥn] bayraqlar

nizԥlԥrԥ sanc b, tԥbil vursunlar vԥ da÷dan enԥrkԥn xürrԥmiyԥ ox vԥ

daú ats nlar. Ԥgԥr onlar [onun] iúarԥlԥrini görmԥsԥlԥr, onun tԥlimat n

almay nca hԥrԥkԥt etmԥsinlԥr. Onlar dan yeri a÷aranda da÷ n baú na

çatd lar. Dԥrԥdԥ dԥri tuluqlar  su ilԥ doldurub da÷ n baú na qalxd lar.

Sonra bir dԥfԥ gecԥ Afúin adam göndԥrib komandirlԥrԥ xԥbԥr verdi

ki, silahlar n  haz rlas nlar, çünki o, dan yeri a÷aranda hücuma

keçmԥk fikrindԥdir. O bu zaman, gecԥ ikԥn türk Bԥúiri vԥ onunla

fԥrqanԥlilԥrin

1

 komandirlԥrini göndԥrib, onlara ԥmr etdi ki, gedib

tԥpԥnin aya÷ nda dԥrԥnin aúa÷  hissԥsindԥ, su götürülԥn yerԥ

çats nlar; bu yer Adinin yerlԥúdiyi da÷dan alçaqd r, çünki o [Afúin]

öyrԥnmiúdir ki, qoúunlar gedԥndԥ kafirlԥr hԥmin da÷ n alt nda

gizlԥnmiúdilԥr. Bԥúir vԥ fԥrqanԥlilԥr [Afúinin] bildiyi yerԥ, yԥni

xürrԥmilԥrin öz qoúunlar n  pusquda saxlad ÷  yerԥ getdilԥr. Onlar

gecԥ hԥrԥkԥt edirdilԥr, buna görԥ, düúԥrgԥdԥ olan adamlar n çoxu

bunu bilmirdi. Sonra o [Bԥúir], sԥrkԥrdԥlԥrԥ xԥbԥr göndԥrdi ki,

silahla hücum etmԥyԥ haz rlaús nlar, çünki ԥmir [Afúin] sԥhԥr tezdԥn

hԥrԥkԥt edԥcԥkdir.

Sԥhԥr tezdԥn Afúin do÷rudan da irԥliyԥ gedib, ԥvvԥllԥr etdiyi

kimi, özü ilԥ qoúun, neftatanlar, neftatan maú nlar vԥ mԥúԥllԥr

götürdü. O, sԥhԥr namaz n  q landan sonra ԥmr etdi tԥbil vursunlar vԥ

gedib, hԥmiúԥ dayand ÷  yerԥ çatd . Adԥtԥn oldu÷u kimi dԥri süfrԥ

döúԥndi vԥ üstünԥ oturmaq üçün kürsü qoyuldu.

Bu zaman Buxaraxudat da÷ n baú nda gözlԥyirdi; o hԥr gün

burada idi, lakin bu xüsusi gündԥ Ԥbu Sԥid, Cԥfԥr ԥl-Xԥyyat vԥ

Ԥhmԥd ibn ԥl-Xԥlil ilԥ birlikdԥ qabaqda hԥrԥkԥt edirdi Adamlara

qoúunun belԥ düzülüúü qeyri-adi görünürdü; o [Afúin] bu qoúuna ԥmr

etdi. Adinin oldu÷u tԥpԥyԥ yax nlaú b onu mühasirԥyԥ als nlar.

1

Mötԥsim öz qoúununu Fԥrqanԥdԥ yaúayan türklԥrdԥn y ÷ rd . B a x: G. le

Strange Sitat gԥtirilԥn ԥsԥri, p. 477-480; EI, II, sԥh. 61-66; Yaqut, III, sԥh. 878-890.

---