Azԥrbaycan VII-IX ԥsrlԥRDԤ

399

Babԥkin bütün qiymԥtli úeylԥri vԥ qalalar  mԥhv edildi. Bir ev, bir

qala da salamat qalmad , o, hԥr birini yand rd  vԥ ya da÷ td rd .

Bundan  sonra  o  qay td   vԥ  xԥbԥr  ald   ki,  Babԥk  bԥzi  tԥrԥfdarlar   ilԥ

birlikdԥ qaçm úd r, buna görԥ Ermԥnistan n padúahlar  vԥ knyazlar na

belԥ mԥktub yazd : "Babԥk bir neçԥ adamla qaçm ú, dԥrԥyԥ çatm úd r,

oradan isԥ Ermԥnistana tԥrԥf getmiúdir; sizin yan n zdan keçԥcԥkdir.

O hԥr birinԥ ԥmr etdi ki, öz [úԥxsi] sahԥsini güdsün, yollardan keçԥn

hԥr bir adam  saxlay b onlar n úԥxsiyyԥtini müԥyyԥn etsin. Afúinin

yan na casuslar gԥlib, ona Babԥkin gizlԥndiyi dԥrԥ haqq nda mԥlumat

verdilԥr. S x a÷aclar vԥ kollarla örtülmüú bu dԥrԥ bir tԥrԥfi

Ermԥnistana, digԥr tԥrԥfi isԥ Azԥrbaycana uzanm úd , buna görԥ atl

qoúun buradan keçԥ bilmԥzdi, habelԥ burada gizlԥnԥni tapmaq

mümkün deyildi, çünki bu dԥrԥ s x meúԥ vԥ bataql q idi. Do÷rudan

da bura lap ԥsil batlaq idi [buna görԥ belԥ dԥ adlan rd ]. Bu dԥrԥnin

ad  "Batlaq" [qayda] idi. Afúin [mümkün olan] hԥr yerԥ adam

göndԥrdi, bilsin hԥmin bataql ÷a enԥ bilmԥk üçün yol vard rm ,

yaxud hԥmin bataql qdan ç xmaqdan ötrü Babԥkin bu yoldan

getmԥyԥ imkan  vard rm . Sonra o hԥmin sahԥlԥrdԥki hԥr bir yola vԥ

yerԥ 400-dԥn 500-dԥk dԥstԥlԥr qoydu, yol göstԥrmԥk üçün dԥ

da÷l lardan bunlara adam qoúdu. O, ԥmr etmiúdi ki, gecԥlԥr yollar

qorunsun ki, buradan heç kԥs keçmԥsin. Bu dԥstԥlԥrin hԥr bir

ԥsgԥrinԥ öz düúԥrgԥsindԥn azuqԥ göndԥrdi; bu dԥstԥlԥrin say  on beú

idi.

Vԥziyyԥt belԥ davam etdi {1220}, nԥhayԥt Ԥmir ԥl-Möminin

Mötԥsimdԥn q z l möhürlü mԥktub gԥldi; bu mԥktubda Babԥkԥ aman

verilirdi. Bunun ard nca Afúin Babԥkԥ ona pԥnah gԥtirmiú

tԥrԥfdarlar n n dal nca adam göndԥrdi, onlar n aras nda Babԥkin

böyük o÷lu da var idi. Afúin onun o÷luna vԥ digԥr tutulanlara belԥ

dedi: "Mԥn bunu Ԥmir ԥl-Möminindԥn gözlԥmirdim, onun indiki

vԥziyyԥtindԥ mԥn ona aman verildiyi haqq nda yazmaq istԥmirԥm.

øndi sizdԥn kim bunu apar b ona verԥ bilԥr?"

1

. Lakin onlardan heç

1

Bu abzas bir qԥdԥr dolaú qd r, deyԥsԥn, bu cԥhԥt nԥzԥrdԥ tutulur ki,

Afúin Babԥkin qaçmas na namünasib úԥkildԥ yol verdiyi bir vaxtda, xԥlifԥdԥn

---

400

biri bunu yerinԥ yetirmԥyԥ cürԥt etmԥdi, onlardan biri isԥ belԥ dedi:

"Ya ԥmir! Bizlԥrdԥn heç kԥs onunla üz-üzԥ durub, bunu ona vermԥyԥ

raz  olmaz".

Afúin üzünü ona çevirib dedi: "Ey bԥdbԥxt! O, úübhԥsiz,

bundan sevinԥcԥkdir". O biri isԥ belԥ cavab verdi: "Allah ԥmirdԥn

raz  olsun! Biz bunu sԥndԥn yaxú  bilirik".

Bunu eúidԥn Afúin belԥ dedi: "Sizin baúqa çarԥniz yoxdur. Siz

tamamilԥ mԥnԥ tabesiniz vԥ úübhԥsiz, bu mԥktubu ona

aparmal s n z". Onda iki nԥfԥr qalx b belԥ dedi: "Sԥn bizԥ söz ver ki.

ailԥmizi tԥmin edԥcԥksԥn", Afúin dԥ onlara söz verdi; onlar mԥktubu

götürԥrԥk bataql qda dolaú b axtarma÷a baúlad lar, nԥhayԥt, ona

[Babԥkԥ] rast gԥldilԥr. Babԥkin o÷lu [da] onlarla mԥktub göndԥrib,

öz atas na yeni vԥziyyԥti bildirir vԥ ondan xahiú edir ki, aman almaq

üçün qay ts n, çünki belԥ etmԥk daha tԥhlükԥsizdir vԥ daha yaxú

ç x ú yoludur. øki nԥfԥr o÷lunun mԥktubunu ona çatd rd . Oxuyandan

sonra onlardan soruúdu: "Siz nԥ etmisiniz?" Onlar cavab verdilԥr:

"Bizim arvad vԥ uúaqlar m z bu gecԥ ԥsir al nd ; biz sԥnin harada

oldu÷unu bilmirdik ki, sԥnin yan na qay daq. Biz elԥ bir yerdԥ idik

ki, bizi tutacaqlar n  bilirdik, buna görԥ aman istԥdik".

Babԥk mԥktubu verԥn adama belԥ dedi: "Mԥn bu haqda

[adam haqq nda] heç bir úey bilmirԥm. Sԥn isԥ ey fahiúԥ o÷lu! Sԥn nԥ

cürԥt edib, fahiúԥ o÷lunun ԥmri ilԥ mԥnim yan ma gԥlmisԥn?!" Babԥk

onu tutub baú n  kԥsdi vԥ mԥktubu [Mötԥsimin mԥktubunu]

aç lmam ú halda onun döúünԥ bԥrk ba÷lad , çünki o, mԥktubun

möhürünü heç açmam úd . Sonra o biri adama belԥ dedi: "Get, o

{1221} fahiúԥ o÷lundan [öz o÷lunu nԥzԥrdԥ tutur] soruú, nԥ mԥqsԥdlԥ

o bunu mԥnԥ yazm úd r?" Habelԥ ona bu cür mԥktub yazd : "Ԥgԥr

sԥn mԥnim dal mca gԥlsԥydin, öz sülalԥnin varisi olard n, çünki

irsilik sԥnԥ keçԥrdi, neçԥ gün bundan ԥvvԥlԥdԥk sԥn do÷rudan da

mԥnim o÷lum hesab olunurdun. øndi isԥ ey fahiúԥ o÷lu, sԥnin fahiúԥ

anan n ԥxlaqs zl ÷  mԥnԥ ayd n oldu! Ola bilԥr bu gündԥn sonra mԥn

qԥflԥtԥn ona aman gԥlmԥsindԥn çaúm úd . Zotanbar (N.Zotenberg, p. 540) qeyd

edir ki, Afúin bu münasibԥtdԥ xoú bir heyrԥtdԥ idi.

---

401

çox yaúamay m, lakin úah [mԥlik] ad  üstümdԥ qal r, hԥr hans  yerdԥ

olsam, ya hԥr hans  yerdԥ haqq mda dan úsalar, úah olaraq qal ram.

Lakin sԥn elԥ bir cinsdԥnsԥn ki, ondan bir nԥfԥr dԥ olsa lԥyaqԥtli

adam ç xmam úd r, buna görԥ dԥ [ucadan] deyirԥm, sԥn mԥnim

o÷lum deyilsԥn, çünki bircԥ gün rԥhbԥr kimi yaúamaq, q rx il zillԥtlԥ

qul olmaqdan yaxú d r". Sonra o, gizlԥndiyi yeri tԥrk etdi, üç adam

ay rd  ki, elçini müԥyyԥn yerԥ apars n; sonra hԥmin adamlar onun

yan na qay td lar. Babԥk ԥrza÷  qurtar ncayadԥk, hԥmin bataql qda

qald . Sonra o, yax ndak  yola ç xd ; bu yolu isԥ ԥsgԥrlԥr qoruyurdu.

Bu yer suyu olmayan da÷ n üstü idi, qoúun da burada dayanm rd ,

çünki su bu yerdԥn uzaq idi, buna görԥ, istԥr-istԥmԥz, qoúun buran

tԥrk edib, su olan yerԥ getdi. Buna baxmayaraq, dԥstԥlԥr yolu

güdmԥk üçün iki nԥfԥr da÷l  vԥ iki atl  saxlad lar; yol ilԥ dԥstԥlԥrin

oldu÷u yer aras nda tԥqribԥn bir mil yar m mԥsafԥ var idi. Hԥr gün

iki atl  vԥ iki nԥfԥr da÷l  yola göz qoyurdular; bir dԥfԥ günorta vaxt

onlar yola baú çԥkԥndԥ Babԥk vԥ onun yoldaúlar  öz yerlԥrindԥn

ç xd lar.   Lakin   onlar   heç   kԥsi  -   nԥ  iki  atl n ,   nԥ  dԥ  iki   nԥfԥr   da÷l n

görmԥdilԥr, buna görԥ belԥ güman etdilԥr ki, orada dԥstԥlԥr yoxdur.

Buna görԥ Babԥk öz iki qardaú  - Abdullah vԥ Müaviyԥ, öz anas ,

qad nlar ndan biri olan øbnat ԥl-Kalandaniyyԥ ilԥ yola ç xd lar vԥ

{1222} Ermԥnistana tԥrԥf getdilԥr.

øki atl  vԥ iki nԥfԥr da÷l  onlar  gördülԥr vԥ [bu barԥdԥ] Ԥbu

Sac n sԥrkԥrdԥliyi alt nda olan dԥstԥlԥrԥ xԥbԥr vermԥyԥ adam

göndԥrdilԥr: "Biz, yax ndan keçԥn atl lar gördük, lakin onlar n kim

oldu÷unu bilmirik". Sonra bir neçԥ nԥfԥr atlar n  çap b onlar  tԥqib

etmԥyԥ baúlad lar, nԥhayԥt, uzaqdan gördülԥr ki, onlar bulaq baú nda

oturub yemԥk yeyirlԥr. Lakin onlar adamlar  görԥndԥ, kafir [Babԥk]

vaxt  itirmԥdi - o vԥ onunla olanlar atlara s çray b, aradan ç xa

bildilԥr. Müaviyԥ, Babԥkin anas  vԥ yan ndak  arvad  ԥlԥ keçdilԥr.

Onlarla birlikdԥ Babԥkin nökԥrlԥri [dԥ] tutuldular. Ԥbu Sac

Müaviyԥni vԥ iki qad n  geriyԥ, düúԥrgԥyԥ göndԥrdi, Babԥk isԥ

yoluna davam edib irԥlilԥdi, nԥhayԥt, Ermԥnistan da÷lar na çat b,

orada ehtiyatla hԥrԥkԥt etmԥyԥ baúlad . Onun ԥrza÷a bԥrk ehtiyac  var

idi, lakin bütün ermԥni knyazlar  [patriklԥri] öz yax nl ÷ ndak

torpaqlar  vԥ ucqarlar n  diqqԥtlԥ qoruyurdular, Öz qarnizonlar na

---