115
inkişaf etmiş kapitalizm, ya da inkişaf etmiş sosializmdə
mümkündür. Bu səbəbdən də MDB ölkələrində təhsil sistemi
dövlət
tərəfindən kifayət qədər yox, zəruri miqdarda maliyyələşir.
Bazar münasibətləri müəllim əməyinə qiymət qoyubdur.
Repetitor kimi müəllim bir tələbədən bir fənn üzrə ayda əməyinə
təqribən 50 ABŞ dolları haqq alır. Bu məbləği bir ölçü kimi
götürərək istifadə etmək olar.
Bir qədim misalda deyilir:
“Ölçüdən böyük səadət
yoxdur. Ölçü harmoniyanın əsasıdır“. Büdcə mə’lum. Şagird,
tələbə, müəllimin sayı da məlum. Ölçü də var. Hesablama
aparsaq görərik ki, arzumuz imkanımıza uyğun deyildir. Yəni
keyfiyyətli təhsil qurmaq üçün maliyyə vəsaiti çatmır. Bu,
təhsilin başlıca problemlərindəndir.
Müxtəlif dövlətlərdə təhsilə ayrılmış büdcə xərclərinin
təhsil pillələri üzrə paylanması cədvəl 13.1-də göstərilmişdir.
Cədvəl 13.1.
Ölkələr
Məktəbə
Qədər
İbtidai
Orta və
orta
ixtisas
Ali
ABŞ (1994)
Yaponiya (1994)
Türkiyə (1995)
Azərbaycan (1996)
7
2.3
0.2
15.4
32
37
43
-
36
42
22
57
25
12
35
6.7
Göründüyü kimi bizim təhsil sistemində büdcənin təhsil
pillələri üzrə paylanmasında bir strategiya yoxdur, bəşəri
təcrübəyə söykənmə hiss edilmir.
Dövlətin təhsilə ayırdığı vəsaitin hamısının (100%) orta
məktəbə yönəldildiyini nəzəri cəhətdən fərz etsək və bu pulu orta
məktəb şagirdlərinin sayına bölsək, ildə hər şagirdə 550-600 min
manat, ayda isə 50-60 min manat pul düşər. Bu pulda həm