XəZƏr universiteti erciyes universiteti

91 
 
atılımlarla  çok  geniş  toplulukların  kendilerini  bir  bütün  olarak  kavramaya  başla-
masıdır (Tekin, 2002). Nitekim çağının gerisinde kalmış bir imparatorluk yapısını 
Tanzimat dönemindeki gibi hızlı ve sıkışık bir modernleşme projesi içerisine sokmak 
olumlu sonuçlar vermemiştir.  
Tanzimat projesini bireylerin ve toplumun kimlik algısında ve kültürel yapı-
ları üzerindeki etkisi bağlamında incelemek bu projenin sonuçlarını daha tarafsız ve 
net görmemizi sağlayacaktır. Bu proje kapsamında;  
-
 
Eğitim başta olmak üzere tüm reformlar 
-
 
Osmanlıcılık ideolojisi 
-
 
Eşit vatandaşlık fikri 
-
 
Özgürlük 
-
 
Meşruiyet tartışmaları  
-
 
İletişim kanallarının çoğalması 
-
 
Bilgi yayılımının hızlanması 
-
 
Özgür düşünce fikrinin gelişimi 
gibi  etkenlerin  Osmanlı  toplumunun  kimlik  algısında  ve  kültürel  yapısında 
değişim ve dönüşüme sebep olduğu görülmüştür.  
 
Kaynakça 
Akyıldız  A.  (1993).  Tanzimat  Dönemi  Osmanlı  Merkez  Teşkilatında  Reform  1839-1856. 
İstanbul: Eren Yayıncılık.  
Berger,  H.  (2011).  “Tanzimat’a  Yeni  Bir  Bakış:  Kudüs  Vilayeti”.  H.  İnalcık  ve  M. 
Seyitdanlıoğlu (Editörler). Tanzimat Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu içinde 
(243-264). İstanbul: İletişim Yayınları.  
Berkes N. (1981). Türkiye’de çağdaşlaşma. İstanbul: Doğu-Batı Yayınları.  
Birand K. (1955). Aydınlanma Devri Devlet Felsefesinin Tanzimatta Tesirleri. Ankara: Son 
Havadis Matbaası.  
Çetinsaya,  G.  (2004).  “Kalemiye’den  Mülkiye’ye  Tanzimat  Zihniyeti”.  T.  Bora  ve  M. 
Gültekingil (Editörler). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce içinde (s. 54-71). İstanbul: 
İletişim Yayınları.  
Davison R. H. (2005). Osmanlı İmparatorluğu’nda Reform 1856-1876. (2. Basım). (Çev. O. 
Akınhay). İstanbul: Agora Kitaplığı. (Eserin orijinali 1963’te yayımlandı).  
Deringil S. (2009). Simgeden Millete. (2. Basım). İstanbul: İletişim Yayınları.  
Eisenstadt  S.  N.  (2007).  Modernleşme  Başkaldırı  ve  Değişim.  (Çev.  U.  Coşkun).  Ankara: 
Doğu Batı Yayınları. (Eserin orijinali 1966’da yayımlandı).  
Engelhardt E. P. (2010). Türkiye’de Çağdaşlaşma Hareketleri Tanzimat. (Çev. Ö. Uğurlu ve 
N. Uğurlu). İstanbul: Örgün Yayınevi. (Eserin orijinali 1882’de yayımlandı).  
Fındley C. V. (2011). Modern Türkiye Tarihi: İslam, Milliyetçilik ve Modernlik 1789-2007. 
(Çev. G. Ayas). İstanbul: Timaş Yayınları. (Eserin orijinali 2010’da yayımlandı).  
Gencer, B. (2012). İslam’da Modernleşme 1839-1939. (2. Basım). Ankara: Batı Yayınları.  
İnalcık H. (2011). Rönesans Avrupası. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.  
İnalcık H. ve Seyitdanlıoğlu M. (Editörler). (2011). Tanzimat Değişim Sürecinde Osmanlı 
İmparatorluğu. İstanbul: İletişim Yayınları.  
Kalaycıoğlu  E.  ve  Sarıbay  A.  Y.  (Editörler).  (1986).  Türk  Siyasal  Hayatı’nın  Gelişimi. 
İstanbul: Beta Yayınları.  
Karpat K. H. (Derleyen). (2005). Osmanlı Geçmişi ve Bugünün Türkiye’si. (2. Basım). (Çev. 
S. Taner). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.  

---

92 
 
Karpat, K. H. (2006). Osmanlı’da Değişim, Modernleşme ve Uluslaşma. (Çev. D. Özdemir). 
Ankara: İmge Kitabevi.  
Kaynar R. (1985). Mustafa Reşit Paşa ve Tanzimat. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.  
Kazamias, A. M. (1966). Education and the Quest for Modernity in Turkey. The University 
of Chicago Press.  
Komisyon. (1999). Tanzimat 1. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.  
Komisyon. (1999). Tanzimat 2. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.  
Kurdakul  N.  (1997).  Tanzimat  Dönemi  Basınında  Sosyo-Ekonomik  Fikir  Hareketleri. 
Ankara: Başbakanlık Basımevi.  
Mardin Ş. (2008). Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu. (7. Basım). (Çev. M. Türköne,  F. 
Unan ve İ. Erdoğan). İstanbul: İletişim Yayınları. (Eserin orijinali 1962’de yayımlandı).  
Okumuş, E. (1999). Türkiye’nin Laikleşme Serüveninde Tanzimat. İstanbul: İnsan Yayınları.  
Ortaylı İ. (2004). Osmanlı İmparatorluğu’nda İktisadi ve Sosyal Değişim Makaleler I. (2. 
Basım). Ankara: Turhan Kitabevi.  
Ortaylı, İ. (2011). “Tanzimat Adamı ve Tanzimat Toplumu”. H. İnalcık ve M. Seyitdanlıoğlu 
(Editörler).  Tanzimat  Değişim  Sürecinde  Osmanlı  İmparatorluğu  içinde  (421-462). 
İstanbul: İletişim Yayınları.  
Shaw S. J. ve Shaw E. K. (2010). Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye Cilt 2. (Çev. 
M. Harmancı). İstanbul: E Yayınları. (Eserin orijinali 1976’da yayımlandı).  
Somel,  S.  A.  (2004).  “Osmanlı  Reform  Çağında  Osmanlıcılık  Düşüncesi”.  T.  Bora  ve  M. 
Gültekingil (Editörler). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce içinde (s. 88-116). İstanbul: 
İletişim Yayınları.  
Tanpınar A. H. (2008). XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi. (4. Basım). İstanbul: Yapı Kredi 
Yayınları.  
Tekin  Y.  (2002).  Osmanlı  Devleti’nin  Son  Döneminde  Modern  Ulus  Devlete  Yönelik 
Girişimler.  Yayımlanmamış  Doktora  Tezi.  Cumhuriyet  Üniversitesi  Sosyal  Bilimler 
Enstitüsü. Sivas.  
Turhan, M. (1969). Kültür Değişmeleri. İstanbul: Milli Eğitim 
Türköne M. (2003). Türk Modernleşmesi. Ankara: Lotus Yayınevi.  
Ubicini H. A. (1998). Osmanlı’da Modernleşme Sancısı. (Çev. C. Aydın). İstanbul: Timaş 
Yayınları. (Eserin orijinali 1851’de yayımlandı).  
Yerasimos,  S.  (2011).  “Tanzimat’ın  Kent  Reformları  Üzerine”.  H.  İnalcık  ve  M. 
Seyitdanlıoğlu (Editörler). Tanzimat Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu içinde 
(505-524). İstanbul: İletişim Yayınları.  
 
 
KİMLİK VE KÜLTÜR DEĞİŞİMİ BAĞLAMINDA TANZİMAT DÖNEMİ 
(1839-1876) 
 
Erol Çiydem 
 
Özet 
 
Tanzimat dönemi Osmanlı İmparatorluğu’nda 1839 - 1876 yılları arasındaki süreçte 
ortaya  konan  planlı  ve  programlı  modernleşme  sürecidir.  XIX.  yüzyılda  Osmanlı 
İmparatorluk  yapısı  birtakım  aydın  bürokratların  öncülüğünde  devleti  kurtarmak  için 
dönüşüme zorlanmıştır. Tanzimat, Osmanlı İmparatorluğu toprakları üzerindeki tüm halklara 
yönelik  uygulamaların,  projelerin  -  özellikle  de  eğitim  alanında  -  yürürlüğe  konduğu  ve 

---