Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ĠĢlər Ġdarəsi
PREZĠDENT KĠTABXANASI
───────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────
31
366-cı rus hərbi alayı Xocalını qanına buladı
Artıq tarixin arxivinə atılmıĢ Sovet dövlətinin bu alayı barədə bütün təfərrüatlar aydınlaĢdırılıb. Bir
məsələ bəllidir ki, Xocalı soyqırımının törədilməsində bu alayın müasir hərbi texnikasından, Ģərəfmi erməni
quldurlarına satmıĢ zabit heyətindən istifadə edilmiĢdir. Xocalı qətliamının acılarını yaĢayan, ana-bacılarını,
övladlarını Əsgəran yolunda, Naxçıvanikdə, Kətik meĢəsində itirən, zamanın ağrılarına tab gətirən faciə
Ģahidləri buna Ģəhadət verir. Özü də təkzibolunmaz sübutlarla, faktlarla. Sovet ordusunun sabiq generalları
"zabit Ģərəfmi" qorumaq üçün bu faktları təkzib etməyə çalıĢsalar da, söylədikləri arqumentlər su üzərində
sabun köpüyünə bənzəyir. Bu alayın hərb tarixinə Xocalı ləkəsi vurulub. Tarix isə ləkə, yamaq götürmür. Xocalı
soyqırımını araĢdırmaq üçün belə heç bir emosiyaya uymayaraq 366-cı alayın tarixinə diqqət yetirib, əliyalın
insanlara qarĢı törədilən faciənin sərhədlərini müəyyənləĢdirməliyik. Ən azı tarix və gələcək nəsillər üçün.
BəĢəriyyət isə gərək bu sadalanan cinayətlərə göz yummasın. Xocalıda törədilənlərin soyqırım faktı olduğunu
təsdiqləsin və bəyan etsin. Yoxsa dünya yeni soyqırımlarla, yeni terror hərəkətləri ilə üzləĢməli olacaq. Necə ki,
Amerika kimi böyük dövlət 11 sentyabr terroru ilə üzləĢdi. Amerikanın üzləĢdiyi, insanları sarsıdan bu qanlı
səhnələri 366-cı alay xocalıların baĢına cəmi 3-4 saat ərzində, 1992-ci ilin fevral ayının 25-dən 26-na keçən
gecə gətirdi. 613 nəfər insan güllələndi, 1225 nəfər girov düĢdü. Onların arasında 63 nəfər 3 yaĢından 15 yaĢına
qədər uĢaq, ahıl vardı. Bu qətliamlar nə hərb qanunlarına, nə də insani davranıĢlara, heysiyyətə əsaslanır. Yalnız
qəddarlıqla vəhĢiliyə dəlalət edir.
KeçmiĢ Sovet ordusunun 366-cı alayının bu qəddarlığı, rüsvayçılığı təsadüfi deyil. Bəllidir ki, təsadüf
də qanunauyğunluğun ayrıca bir halıdır. Qanunauyğun odur ki, tarixən çar Rusiyasının zamanında da rus
zabitləri dini birliyi əsas gətirərək həmiĢə ermənilər tərəfindən azərbaycanlılara qarĢı döyüĢüb, vuruĢub.
Minlərlə azərbaycanlıları dədə-baba torpaqlarından didərgin salıb, Qafqazın boĢaldılmıĢ ərazilərinə erməniləri
məskunlaĢdırıblar. Erməni dövlətinin sərhədlərini Azərbaycan torpaqlarının hesabına geniĢləndiriblər. Məgər
366-cı alay çar Rusiyasının hərbi strukturlarının, zabit və əsgərlərinin varisi deyildimi? Qarabağda aparılan
hərbi əməliyyatlarda tək texnika ilə deyil, canlı qüvvə ilə erməni daĢnaklarına kömək etmirdilərmi? Bütün bu
deyimlər sübut olunmamıĢmı?
Alayın yüksək səlahiyyətli zabitləri ermənilərə müntəzəm surətdə silahlar, hərbi sursatlar satırdı. Bütün
bunların nəticəsi olaraq alayda hərbi qanunlardan kənar olan qeyri-qanuni atmosfer yaradılmıĢ, ordu qanunları
ticarət qanunları ilə əvəzlənmiĢdir. Alayın say tərkibi 1800 nəfəri əhatə etməsinə baxmayaraq, cəmi 350 nəfərə
yaxın zabit və əsgəri qüvvə qalmıĢdır. Mərkəzi Tbilisi Ģəhərində yerləĢirdi. Para qazanmaq zabitlərin baĢlıca
amalına çevrilmiĢdi. Ona görə də Xankəndinə insani varlıqlarını, simasını çoxdan itirmiĢ erməni daĢnakları,
quldurlara öz çeĢidli "xidmətlərini" təklif edirdilər. Hətta erməni terror qruplarına belə xidmətlərin gündəlik
məzənnəsi də bəlli idi. Azərbaycanlıların yaĢayıĢ məntəqəsinə bir top atəĢi 1300 rubl, BTR-in bir gecəlik icarəsi
5000 rubl, altı PDM-dən ibarət qrupun hər reydi üçün 1,5 milyon rubl, kiçik rütbəli zabitlərin təlimatlarının gös-
təriĢlərinə 3-4 min rubl ödənilməli idi. Canlı qüvvə olaraq sıravi əsgərlər də döyüĢ əməliyyatlarına cəlb olunur,
pis qazanmırdılar. Alayın hərbi qulluqçusu Znayevin Tbilisidəki hərbi hissəyə köçürülməsi zamanı ciblərindən
280 rubl aĢkarlanmıĢdır. Xocalı soyqırımından bir gün sonra, yəni fevral ayının 27-də gündüz saat 3 radələrində
Binə aeroportunda Deyçukov Oleq Alekseyeviç adlı bir polkovnik həbs olundu. Onun üstündən yarım milyona
yaxın pul aĢkarlandı. Polkovniki müĢayiət edən praporĢik P. ġevçenko, sıravi əsgər, sürücü A. Qainkin də həbs
olundu. Bu, xocalıların qanpulu idi. Yüksək rütbəli rus zabiti Azərbaycanda soyqırım törədərək vəhĢiliyinin,
qəddarlığının əvəzini almıĢdı.
1985-ci ildən Xankəndinə köçürülən 366-cı alayı Qarabağda baĢlanan erməni separatçılığının fonunda
Xocalı soyqırımınadək normal hərb həyatının nə demək olduğunu bilmədi. Alayda əsas vəzifələri tutan erməni
zabitlərinin sayı nə az, nə çox, 50 nəfər idi. PraporĢiklər də yox deyildi. Bir məsələ aydındır ki, praporĢikləri
daha çox yerli əhali arasından yığırdılar. Məhz ona görə də yerli ermənilərdən alayda kiçik rütbəli hərbçilər çox
idi. Erməni əsilli hərbçilər artıq 366-cı alayı, onun baĢ komandiri Zarviqarovu milli münaqiĢəyə, etnik
separatçılığa çəkə bilmiĢdilər. Bu alayın hədəfi bəlli idi. Müntəzəm olaraq Azərbaycan kəndlərinə basqınlar
edilir, insanlar güllələnir, onların qanı pula çevrilərək rus zabitlərinin cibinə axırdı. Xocalı soyqırımından bir ay
öncə Zaqafqaziya hücum dairəsinin müavini, milliyyətcə erməni general-leytenant Ohanov alaya baĢ çəkərək
zabit heyətini etnik separatçılığa sövq edən hərəkətlərdə bulundu. Ohanov zabitləri "ġanlı Arsax iĢinə" xidmətə
çağırmıĢdı. Lakin hərbi hissədəki vəziyyətlə barıĢmayanlar, öz hərbi andına sadiq qalıb zabit Ģərəfmi qorumaq
istəyənlər də vardı.
Çünki keçmiĢ Sovet ordusunun ənənələrinə görə, alayda ukraynalılar, qazaxlar, özbəklər, gürcülər də
hərbi xidmət keçirdilər. Hələ 1991-ci ilin sonlarında alayın bir qrup zabiti Zaqafqaziya hərb dairəsi
komandanlığına rəsmi məktubla müraciət edib alaydakı mənəvi pozğunluğu göstərməklə yanaĢı, yüksək səla-
hiyyətli zabitlərin onları azərbaycanlı əhaliyə qarĢı döyüĢlərə sövq etmələrini göstərmiĢdilər. Sözügedən
Dostları ilə paylaş: |