Xülasə Tədqiqatın məqsədi Xəzər hövzəsi regionunun iqtisadi
Yüklə 338,59 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Гаджизаде Эльшан Махмуд оглы
- Каспийского региона Аннотация
- Hajizadeh elshan Makhmud oglu
- Jel Classification Codes
4(124)/2015 E.Hacızadə XƏZƏR hÖVZƏSİ REGİONUNUN İQTİSADİ POTENSİALI VƏ İXRAC ... 122 Sahilyanı dövlətlərlə isə əlaqələr Xəzərin limanları vasitəsi ilə və mümkün olduqca quru yolları ilə qurulur. Quru yüklər, neft və neft məhsulları gəmilər və tankerlər vasitəsi ilə daşınır. Bakı (Azərbaycan), Aktau (Qazaxıstan) və Türkmənbaşı (Türkmənistan) limanlarında qatarların hərkətini təmin edən bərə keçidləri vardır. Xəzərdə isə su nəqliyyatından istifadənin uzun tarıxi kökləri vardır. Burada gəmiçiliyin min illər mövcudluğunu Xəzərin Abşeron sahillərində yerləşən qədim Qobustan yaşayış məskənindəki qayalarda gəmi şəkillərinin olması bir daha əyani yəqinliklər gətirir. Məşhur norveçli alim və dəniz səyyahı Tur Heyerdal (1914-2002) dəfələrlə hazırkı Qobustan qoruğuna gəlmiş və qaya rəsmlərindəki qamış gəmilərin b.e.ə. VI minilliyə aid olması ilə bağlı rəyləri təsdiqləmişdir. Burada məşhur səyyahın bir fikri də xüsusi maraq doğurur. Onun qənaətincə, Azərbaycan xalqının kokü ilə norveçlilərin bağlılığı vardır. Bu bir daha ondan irəli gəlir ki, min illər öncə Xəzər dənizinin Baltik dənizinə çıxışları olmuşdur. Bununla belə, Xəzərdə iri gəmilərin yaranması son iki yüz ilə təsadüf edir [21]. XIX əsrin 70-80-ci illərində Azərbaycanda neft sənayesinin sürətli inkişafı Xəzərdə dəniz nəqliyyatının sürətli inkişafına təkan vermişdir. Rusiya parlamentinin 1858-ci il 21 may fərmanı ilə yaradılan “Qafqaz və Merkuri” Səhmdar Dənizçilik Cəmiyyəti Xəzərdə Azərbaycana məxsus dəniz gəmiçiliyinin rəsmi təsisat tarixi ol- muşdur. Həmin illərdə Xəzərdə təşəkkül tapan dəniz donanması Rusiya dəniz do- nanmasının daşıdığı yükün 40%-ə qədərini əlində cəm etmişdi. 1861-ci ildə Rusiyada bütün sərnişin, yük gəmilərinin 72,5%-i (296 ədəd) Xəzərdə işləyirdi. Bu illərdə təkcə dəniz vasitəsi isə һər il 350 milyon puddan çox neft məһsulları ixrac olunurdu. Ticari əlaqələrin genişlənməsi və texnoloji nailiyyətlər Bakı neftinin dünya bazarına çıxışına yeni texniki imkanlar verirdi. Belə ki, dünyada ilk neft tankeri 1878-ci ildə yükgötürmə qabiliyyəti 250 ton olan “Zaroastr” (Zərdüşt) adlı tanker və eyniliklə də 1903-cü ildə dünyada ilk teploxod (“Vandal”) Xəzərdə hərəkət et- mişdir. O dövrlərdə Bakı limanlarından 40 ölkənin müxtəlif gəmiləri yük daşıyırdı. 1900-cü ildə Bakı limanı quru yük, neft məhsulları və sərnişin daşımalarına görə dünyada birinci yeri tuturdu. 1908-ci ildə isə artıq tutumu 6 min ton olan dəniz tankeri fəaliyyət göstərirdi. XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda neft və neft məh- sullarının təqribən 80%-i dəniz nəqliyyat vasitələrindən istifadə etməklə nəql olun- muşdur [3]. Azərbaycanda paytaxt Bakının Xəzər sahilində multimodal daşımaları həyata keçirən mühüm nəqliyyat logistik mərkəz fəaliyyət göstərir. Hazırda şəhərin cənub girişində bütün Xəzər hövzəsi regionunda ən böyük olanYeni Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanı Kompleksinin inşası davam etdirilir. Bu kompleks tam gücü ilə işlədikdə 25 milyon tona qədər yük/417000vaqon və 1 milyon TEU-ya qədər konteyner/500000 vaqon potensialında olacaqdır. O, Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu bağlantısı layihəsinin həyata keçirilməsi nəticəsində gözlənilən yük həcmlərinin
4(124)/2015 E.Hacızadə XƏZƏR hÖVZƏSİ REGİONUNUN İQTİSADİ POTENSİALI VƏ İXRAC ... 123 təmin edilməsinə mühüm dəstək yaradacaqdır. Qeyd olunmalıdır ki, hazırda Xəzər dənizində yük dövriyyəsinin təqribən 42%-dən çoxu Bakı limanının payına düşür. Xəzərin yeni nəqliyyat marşrutlarında Azərbaycan ərazisindən keçəcək qlobal nəqliyyat xətti - Şimal-Cənub dəhlizi də mühüm əhəmiyyət kəsb edəcəkdir. Hələlik layihələndirmə mərhələsinə daxil olmamış bu marşrut Rusiya və İran ərazisindən keçməklə Yaxın Şərqdən və Cənub-Şərqi Asiyadan Avropaya daşınan yükdaşımaları bir neçə dəfə artırma imkanında olacaqdır. Bu xətt Suveyş kanalı vasitəsi ilə Hindis - tandan Avropaya uzanan nəqliyyat keçidindən 3 dəfə qısadır. Dəmir yolu, su nəqliyy- atı və avtomobil xətlərini ehtiva edən bu nəqliyyat marşrutunun işə düşəcəyi təqdirdə planetin Cənubundan Avropaya hər il orta hesabla 15-20 milyon ton yükün daşı- nacağı gözlənilir. Həmin dəhlizin açılısı Fars körfəzi ərəb ölkələrinin Avropa ilə əlaqəsində nəqliyyat alternativini təmin edərək zəvvarların İslamın müqəddəs yer- lərinə, xüsusən də Məkkə və Mədinə şəhərlərinə səyahəti üçün əhəmiyyətli olacaq, ənənəvi marşrutlardan istifadə intensivliyini mülayimləşdirəcəkdir. Xəzər hövzəsi regionunda digər bir mühüm ideya dənizin dəmir və avtomobil yolları ilə həlqəyə alınmasındadır. Bu həlqə demək olar ki, reallaşmaqdadır. Onu qa- payan əsas xətt isə İranın Rəşt şəhərindən Azərbaycanın Astara şəhərinə yönələn dəmir yolunun inşasının başa çatması olacaqdır. Xəzərin sektorial bölgüsü tamamladığı təqdirdə Türkmənistan Azərbaycana yetişən TransXəzər qaz xətti layihəsini reallaşdıra bilər. Azərbaycan tərəfi Türk- mənistan və Mərkəzi Asiya qazına öz kommunikasiya vasitələrini verə biləcəyini açıqlayıb. O da faktdır ki, Türkmənistan Avropa üçün 10 milyard m 3 qaz ehtiyatı saxlayır. Türkmənistanın mövqeyi belədir ki, qazın Avropaya çıxması üçün lazım olan dənizin dibi ilə boru kəmərinin tikintisi yalnız Xəzəryanı ölkələrin razılığı ilə baş tuta bilər. Xəzərin nəqliyyat problemləri sırasında vurğulandığı kimi, onun dünya okeanına çıxışı məsələsi əsas yer tutur. Bu sırada Rusiya ərazisindəki şimal kanalları o qədər də əlverişliliyi təmin edə bilmir. Burada naviqasiya problemləri ilə yanaşı marşrut boyu bir neçə dövlət sərhəd keçidinin mövcudluğu da nəqliyyat çətinliklərinə və vaxt itkilərinə səbəb olur. Digər tərəfdən, Rusiya Xəzərin okeana yeganə çıxış yo - lundan siyasi-iqtisadi məqsədlərdə təzyiq vasitəsi kimi istifadə edir. Bələ vəziyyət Azərbaycanla yanaşı, bu kanaldan ənənəvi istifadə etmiş digər Xəzər һövzəsi ölkələri də asılı vəziyyətə salır. Problemin optimal vəziyyətə gətirilməsi istiqamətində daha bir alternativlik kimi İran İslam Respublikasının ərazisindən keçməklə Xəzər dənizinin Fars körfəzinə çıxışını təmin edən nəhəng kanalın çəkilişi çıxış edə bilər. Bu düşüncə o qədər də yeni deyildir. Əvvəllər də Xəzərin cənubdan okean sularına qovuşması istəkləri mövcud olmuş və hazırda da bu aktuallıq səngiməmişdir. Müasir ETT və inno- vasiyalar sahəsindəki nailiyyətlər prinsipcə müvafiq meyilin gerçəkliyinə mümkü- natlar yaradır. Xəzər Fars körfəzi kanalı uzunluq parametrlərinə görə Suveyş 4(124)/2015 E.Hacızadə XƏZƏR hÖVZƏSİ REGİONUNUN İQTİSADİ POTENSİALI VƏ İXRAC ... 124 kanalından böyük olmasına baxmayaraq, onun gerçəkləşməsini asanlaşdıran təbii coğrafi mühit mövcuddur. Bu arealda İrana mənsub su nəqliyyatı imkanlı Qızılüzən və Qarun çaylarını dərinləşdirmək və həmin xətt boyunca yerləşən irili-xırdalı göl- lərin, çoxsaylı kiçik çayların, dərə və digər relyef yaranışlarının imkanlarından isti- fadə etməklə nəzərdə tutulan kanala buraxılış vermək mümkündür. Çoxmilyardlı valyuta resursu tələb etməsinə baxmayaraq, belə bir kanalın çəkilişi okean suları ilə birbaşa əlaqəsi olmayan üç Xəzər hövzəsi (Azərbaycan, Qazaxıstan və Türk- mənistan) ölkələrinin yeni geosiyasi situasiyada okeana çıxışının ümidli alterna- tivliyini, habelə dünya iqtisadiyyatına dayanıqlı inteqrasiyasını daha dolğun təminatlı edəcəkdir. Bundan başqa Xəzərin dünya okeanına birləşməsi istiqamətində onu Qara dənizlə qovuşduracaq layihələr də yer alır. Burada fikirlər əsasən hər iki dənizi vaxtilə bir- ləşdirmiş Kuma - Manıç çökəkliyinin yenidən kanal halına salınması üzərində qu- rulur. Uzunluğu 500 kilometrə çatan çökəklik ən yüksək nöqtəsində çox xırda bir hissədə 20 metrdən bir az dərin kanal çəkməklə Xəzərlə Qara dənizi yenidən qovuş- durmaq mümkündür. Bu çökəklikdə 170-ə yaxın göl var ki, kanal çəkilərsə, bu göllər təbii yolla birləşəcək. Belə bir layihənin reallaşması bir çox dövlətlərin marağındadır. Xəzər və Azov-Qara dəniz hövzələri arasında yeni su dəhlizi uzunluğu 1500 km olan Volqa-Don kanalının cənubundan keçəcək və ondan min kilometrə qədər qısa ola bilər. Orta qiymətlə dəyəri 5 milyard ABŞ dollarına bərabər götürülən kanal şlüz sayına, yükgötürmə qabiliyyəti göstəricilərinə və daşınma müddətinin qısalığına görə də Volqa-Don kanalından üstün olacaqdır. Məsələ Türkiyədə də vaxtaşırı irəli sürülən təkliflər sırasında yer alıb. Burada məqsəd Bosfor boğazının yükünün azaldılması, Türkiyənin Xəzərə, İranın isə Qara və Aralıq dənizlərinə, həmçinin okeanlara çıxışını təmin etməkdir [21]. Xəzər-Qara dəniz kanalının inşası ideyası Qazaxıstan prezidenti Nursultan Nazarbayevin (1940) də çıxış və bəyanatlarında yer alıb: “Xəzəryanı region və Orta Asiyanın zəngin resurslarının daşınma ehtiyacı var. Biz müxtəlif marşrutlar axtara- cağıq. Xəzər və Qara dənizləri arasında “Avrasiya” gəmiçilik kanalının tikintisi əlamətdar layihə ola bilər”. Bütün bu keyfiyyətlərlə yanaşı bu layihədə müəyyən kəskin problemlərin yaranacağı ehtimalı da böyükdür. Belə olan halda Qara dənizlə Xəzər dənizinin səviyyəsi bərabərləşə bilər. Bu baş verərsə, Xəzər sahilində yerləşən bir çox yaşayış məntəqələri, o cümlədən Qazaxıstanın Aktau, Türkmənistanın Türkmənbaşı, Rusi - yanın Mahaçqala, Azərbaycanın paytaxtı Bakı kimi iri şəhərlərin su altında qalma ehtimalı yaranar. Sular Azərbaycan ərazisində Yevlaxa qədər Mərkəzi Aran rayon- larına qədər gedib çıxa bilər. Burada digər əsas təhlükələrdən biri də dənizin ekosis- temi ilə bağlıdır. Belə halda Xəzərə, onun fauna və florasına təsir göstərəcək çoxsaylı yad orqanizmlər daxil olacaqdır. Belə hallar Volqa-Don kanalı vasitəsi ilə də baş verib. Digər tərəfdən, bu arealda artan gəmi sayı da ekoloji fəsadlar yaradacaq.
4(124)/2015 E.Hacızadə XƏZƏR hÖVZƏSİ REGİONUNUN İQTİSADİ POTENSİALI VƏ İXRAC ... 125 Xəzərin Kür və Araz çayları üzrə də çətin olan Aralıq dənizi və Qara dəniz qovuş- ması ideyaları da nəzərdən keçiriləndir. Bütün bunlar bir daha zamanın sınağından keçməli və yeni geoiqtisadi əsaslandırmalarla möhkəmləndirilməlidir. 7. Nəticə Xəzər hövzəsi regionunun dövlətləri, öz iqtisadi inkişafını bu və ya digər dərəcədə dənizin və ona bitişik zonanın karbohidrogen potensialı ilə bağlayırlar. Xüsusən üç türkdilli dövlət - Azərbaycan, Qazaxıstan və Türkmənistan iqtisadiyyatlarının şaxələndirilməsində bu resursların əhəmiyyətinə istinadları yetərlidir. Bundan irəli gələrək, dövlətlər müvafiq təbii resursların hasilatını həyata keçirir və onun daşın- ması üzrə nəqliyyat-logistika infrastrukturları formalaşdırmışlar. Eyni zamanda, Xəzərdən keçəcək digər neft-qaz kəmərlərinin layihələri də işlənməkdədir. Bu sırada daha unikal sayılan Türkmənistanın qaz resursları ilə bağlı TransXəzər marşrutudur ki, onun da texniki-iqtisadi əsaslandırması üçün zəruri olan vəsait ABŞ tərəfindən ayrılmışdır. Lakin bu çevrədə status məsələsinin açıq qalması geniş faydalanma çətinlikləri, əməkdaşlıq problemlərini ortaya qoyur. Məsələ məhdudiyyət yaratma kəskinliyi ilə daha çox karbohidrogen ehtiyatlarının dünya bazarlarına çıxarıl- masında göstərir. Xəzərin dəniz və göl fərqlilikləri üzrə təhlili qiymətləndirmələr bir daha əsaslandırır ki, Xəzər beynəlxalq sərhəd gölüdür və onun status problemi sahilyanı ölkələrlə bağlı mənsubiyyət dərəcəsi ilə əlaqələndirilməlidir. Bunu dəniz və göl fərqlilikləri üzrə apardığımız təhlilin nəticəsi olaraq müəyyən etdiyimiz beş ulduzlu konfiqurativ sxemdən də görmək mümkündür. Hazırda Xəzərin yekun hüquqi statusunu müəyyən edəcək Konvensiyanın razılaşdırılması məqsədi ilə işçi qrupların görüşləri davam etdirilir. Xəzəryanı ölkələrin dövlət başçılarının növbəti zirvə toplantısının gələn il - 2016-cı ildə Türk- mənistan paytaxtı Aşqabad şəhərində keçirilməsi razılaşdırılıb. Bu sammitdə Xəzərin statusu ilə bağlı yekun yekdil qərarın əldə olunacağı gözləntilərindən danışılır. Günün reallığı ondan ibarətdir ki, Xəzəryanı dövlətlərin bu sahədəki mövqeləri həm fərdi və həm də qruplu formada müxtəlif aspektlidir. Bu kontekstdə ümumi olanları da yetərli hesab etmək mümkündür. Reallıq isə aşağıdakı ümumiləşdirilmiş yanaş- maları yəqinləşdirir: Azərbaycan beynəlxalq konvensiyalara uyğun olaraq Xəzərin səthi və dibinin orta xətt boyunca 5 sektorlar bölünməsinin tərəfdarıdır və sahildən 25 dəniz mili məsafədə daxili milli sektorların yaradılmasını istəyir. Azərbaycan Bu yanaşmada Rusiya və Qazaxıstanla ortaq mövqe sərgiləyir. Bu isə o deməkdir ki, dənizdə sərhədləri yalnız Azərbaycan və Qazaxıstanla olan Rusiya Xəzərdə sərhədləri müəyyən olunmuş yeganə ölkə olaraq çıxış edir. Dənizin dibinin orta xətt boyunca 4(124)/2015 E.Hacızadə XƏZƏR hÖVZƏSİ REGİONUNUN İQTİSADİ POTENSİALI VƏ İXRAC ... 126 bölünməsini son illərdə müəyyən qədər Türkmənistan da dəstəkləyir. Lakin onun Azərbaycanla bir sıra məsələlərdə, o cümlədən “Kəpəz” yatağına görə mübahisələri yekun nəticənin əldə olunmasını əngəlləyir. Status məsələsində ən radikal mövqe isə İrana məxsusdur. O, sərhədlərin yalnız bütün tərəflərin razılığı əsasında müəyyən olunmasını dəniz dibi və səthinin, o cümlədən mineral resurslarının birgə istifadə olunmasını təklif edir. Bu yanaşmalar göstərir ki, Xəzəryanı 5 ölkədən 3-ü Xəzərin orta xəttinin müəyyənləşdirilməsinin və onun sektorlara bölünməsini, 2 dövlət isə digər bir metodu təklif edir. Formal çevrədən yanaşdıqda, Azərbaycan çoxluqda olan cinahda qərar tutur və bu vəziyyət ona müəyyən üstünlüklər yaradır. Bütün bunlar isə ümumi reallığı əks etdirir və bu baxımdan bizim təhlilin yekunu olaraq sektorial bölgü daha əsaslı şərtləndirilir. Bununla belə, Xəzərlə bağlı problemlər yalnız 5 dövləti ortaq məxrəcə gətirən hüquqi statusla tamamlanmır. Burda ondan irəli gələn və ondan kənarda olan və heç də regional mahiyyət daşımayan qlobal təyinatlar da yer alır. Bu öncə onun dünya incisi kimi beynəlxalq turizm obyektinə çevrilməsi, ekologiyası və sularının tənzimlənməsi, həmçinin Xəzərin dünya okeanına daha geniş çıxışı ilə bağlıdır.
1. Azərbaycan SSR atlası. (1963). Bakı-Moskva: 213 s. 2. Azərbaycan Respublikası. Milli atlas. (2014). Bakı: Bakı Kartoqrafiya Fabriki, 444 s. 3. Hacızadə E.M. (2002). Neftqazçıxarma kompleksinin iqtisadi inkişaf modeli, Bakı: Elm, 472 s. 4. Авраменко И. (2001). Международное морское право. Ростов-на Дону. Феникс, 440 с. (Avra-
5. Алиев И.Г. (2003). Каспийская нефть Азербайджана. М.: Известия, 798 с. (Əliyev İ.H. (2003). Azərbaycanın Xəzər nefti. M.: İzvestiya, 798 s.) 6. Алиханов Э.Н. (1977). Нефтегазоносность Каспийского моря. М.: Недра, 270 c. (Əli xanov E.N. (1977). Xəzər dənizinin neft-qaz ehtiyatları”. M.: Nedra, 270 s.) 7. Голованов В. Я. (2015). Каспийская книга. Приглашение к путешествию. M.: Новое лите- ратурное обозрение, 882 c. (Qolovanov V.Y. (2015). Xəzər kitabı. Səyahətə dəvət. M.: Yeni ədəbi
8. Гуцуляк В. (2000). Морское право. М.: РосКонсульт, 325 с. (Qutsulyak V. (2000). Dəniz hüququ. M.: Roskonsult, 325 s.) 9. Дугин А. (1999). Основы геополитики: Геополитические будущее России. Мыслить про- странством. М.: АРКТОГЕЯ-центр, 928 c. (Duqin A. (1999). Geosiyasətin əsas la rı: Rusiyanın
10. Жильцов С.С. (2013). Каспийское море. Энциклопедия. M.: Восточная книга (Восток-Запад, Муравей), 560 c. (Jiltsov S.S. (2013). Xəzər dənizi. Ensiklopediya. M.: Şərq kitabı (Şərq-Qərb.
11. История Азербайджана (1958-1963). В трех томах, Баку: Издательство АН Азерб. ССР. (Azərbaycan tarixi (1958-1963). Üç cilddə. Bakı: Azərb.SSR EA nəşriyyatı). 12. Кудров В.М. (1999). Мировая экономика, М.: Издательство БЕК, 464 с. (Kudrov V.M. (1999). Dünya iqtisadiyyatı. M.: BEK nəşriyyatı, 464 s.) 4(124)/2015 E.Hacızadə XƏZƏR hÖVZƏSİ REGİONUNUN İQTİSADİ POTENSİALI VƏ İXRAC ... 127 13. Мирзаджанзаде А.Х. и др. (1997). Фрагменты разработки морских нефтегазовых место- рождений, Баку: Элм, 408 с. (Mirzəcanzadə A.X. və b. (1997). Dəniz neft-qaz yataqlarının işlən-
14. Нефть Баку ключ к победе. (2015). Под руководством академика З.Самедзаде Баку: “LET- TERPESS”, 440 с. (Bakı nefti qələbənin açarı. (2015). Akad. Z.Səmədzadənin rəhbərliyi ilə.
15. Нефтяные и газовые месторождения СССР. (1987) Справочник в 2-х томах. М. Недра. (SSRİ- nin neft və qaz yataqları. (1987). Məlumat kitabçası 2 cilddə. M.: Nedra.) 16. www.president.az - Azərbaycan Respublikası Prezidentinin rəsmi saytı. 17. www.un.org/ru/documents/decl_conv/conventions/lawsea.shtml - BMT-nin Dəniz Hüququ üzrə Konvensiyası 18. www.iea.org - Beynəlxalaq Enerji Agentliyi 19. www.mfa.gov.az - Azərbaycan Respublikası Xarici işlər Nazirliyinin saytı 20. http://www.runivers.ru/galleries/469099/?IBLOCK_ID=42 - Карта Каспийского моря. 1911, 134 c
21. www.elshanhajizadeh.com - prof. Elşən Hacızadənin saytı. 22. www.outdoors.ru/book/namore/alm1967-68/1967-33.php - Xəzər dənizinin 50 adı. 23. http://detectivebooks.ru/book/22666537/ - A.Saymonov. Xəzər Dənizinin təsviri. 24. www.mie.gov.az - Azərbaycan Respublikası Sənaye və Energetika Nazirliyi. 25. www.azstat.org. - Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsi.
д.э.н., проф., Азербайджанский Государственный Экономический Университет Экономический потенциал и экспортная инфраструктура Каспийского региона Аннотация Цель исследования – анализ и оценка с новых позиций геоэкономических реалий экономического потенциала и экспортной инфраструктуры Каспийского региона и определение перспектив, обусловливающих соответствующие усовершенствования в этом ареале. Методология исследования – факторные и сравнительные методы анализа. Результаты исследования – проведены соответствующие обобщения по анализу и оценке текущего состояния экономического потенциала и экспортной инфраструк- туры Каспийского региона. Обоснованы приемлемые сценарии по определению меж- дународно-правового статуса Каспийского моря. Ограничения исследования – разногласия по формированию нового международно- правового статуса Каспия и существование динамических тенденций и конфиденци- альности по четкому определению объема углеводородных ресурсов Каспийского региона.
Практическая значимость исследования – обеспечение альтернативной информа- цией осведомленности по экономическому потенциалу и экспортной инфраструктуре Каспийского региона, а также возможность использования в исследованиях по опре- делению международно-правового статуса Каспия. Оригинальность и научная новизна исследования – с точки зрения новых геоэко- номических реалий проведены обобщения по анализу природных ресурсов и экспорт- ного потенциала Каспийского бассейна и, в этом же контексте, оценка ожиданий по определению международно-правового статуса. Ключевые слова: Прикаспийский регион, международно-правовой статус Кас- пия, углеводородные ресурсы, экспортный потенциал, транспортная и логистическая системы. Hajizadeh elshan Makhmud oglu Prof. Dr., Azerbaijan State Economic University economic potential and export infrastructure of the Caspian region Abstract Purpose – analysis and evaluation in a new geo-economic position of the realities of the economic potential and export infrastructure in the Caspian region and identification of prospects, causing the corresponding improvement in this range.
status of economic potential and export infrastructure of the Caspian region are provided, acceptable scenarios on determination of the international legal status of the Caspian sea are reasonable. Research limitations – divergences on forming of international legal status of the Caspian sea and existence of dynamic tendencies and confidentiality on clear determination of vol- ume of hydrocarbon resources of the Caspian region.
potential and export infrastructure in the Caspian region, as well as the use of research to determine the international legal status of the Caspian Sea.
of the generalizations made on the analysis of natural resources and the export potential of the Caspian basin and, in this context, the evaluation of expectations to determine the inter- national legal status. Keywords: Caspian region, the international legal status of the Caspian Sea hydrocar- bon resources, export potential, transport and logistics system. Jel Classification Codes: F53, K11, K2, K33, L72, L91, L92, P28, P48 Məqalə redaksiyaya daxil olmuşdur: 09.08.15. Çapa qəbul olunmuşdur: 12.08.15.
XƏZƏR hÖVZƏSİ REGİONUNUN İQTİSADİ POTENSİALI VƏ İXRAC ... 4(124)/2015 Yüklə 338,59 Kb. Dostları ilə paylaş:
|