Xvii asr o`rtalari va XIX asr birinchi yarmida Angliya

Chartistlarning kurash usullari
1839 yil boshida Londonda chartistlar s`ezdi - Milliy konvent chaqirildi. Unda xalq xarliyasining parlamentda qabul qilinishiga erishish uchun olib boriladigan kurash usullari muhokama qilindi. Konventda U.Lovett tarafdorlari kopchilik bo`lib, ular kurashning zo`rlik, ya`ni kuch ishlatish usullarini rad etib, tinch vositalar yoki "ruhiy kuch" bilan kurashish lozimiigini talab qildilar. Kurashning "ruhiy kuch" usuli tarafdorlari may da burjuaziya kayfiyatini aks ettirgan edi. T. Atvud boshchiligidagi burjua-liberalchilar ham ushbu kurash usulini yoqladilar. Yirik sanoal korxonalarining ishchilari esa, kurashning inqilobiy, zo`rlik, ya`ni, jismoniy kuch ishlatish usulini talab qildilar. Bu kurash tarafdorlarini Julian Garni boshqardi. O`Brayen ham ushbu oqimning mashhur vakillaridan bo`lib, u xalq ommasi qashshoqligining bosh sababi sifatida lenlordlarning katta-katta yer mulklariga ega ekanligi, deb bildi. U hallo yer mulklariga merosxo`rlik huquqini bekor qilib, erlarni davlal ixliyoriga o`tkazishni taklif qildi. Uning fikricha davlat bunday yerlarni ma¹ turn to`lovlar evaziga ijarachilarga berishi shart bo`lib, ijarachilardan olinadigan summani davlat mehnat qobiliyatini yo`qotganlarga yordam, sanoatchilarga csa kredit-ssuda sifatida berishni ma`lum qiladi. O`Breyen mayda burjuaziya manfaatim himoya qilgan, chunki u zavod va fabrikalarni davlat ixtiyoriga o`tkazish haqida hech so`z demaydi. 40-yillardan boshlab O`Breyen chartist laming zo`rlik usullari bilan kurashishiga qarshi chiqadi.
Jismoniy kuch ishlatish tarafdorlari dan bo`lgan O`Konnor, 1837 yildan "Shimol yulduzi" nomli gazeta nashr qila boshladi. Keyinchalik bu gazeta chartistlarning bosh matbuol organiga aylandi.


Chartistlar harakatining keyingi bosqichlari
XIX asr 40-yillaming boshida chartistlar harakatining yangidan kotarilish davri boshlandi. 1840 yil iyulida chartistlarning "Milliy assotsiyatsiyasi" tashkil qilindi. U saylanuvchi ijroiya komitetiga va joylarda o`zining 400ga yaqin bo`limlariga cga cdi. Milliy assotsiyatsiyada "jismoniy kush" ishlatish tarafdorlari ko`pchilikni tashkil qiladi. Shuning uchun isshchilaming London assotsiyatsiyasi va mayda burjua padikallari chartistlardan uzoqlasha boshladi.
1842 yilda Angliyada yana orliqcha ishlab chiqarish inqirozi boshlandi. Inqiroz to`qimachilik, metallurgiya, kemasozlik kabi sohalarni qamrab oldi.