Xx əsin əvvəlində əldə edilən texniki nailiyyətlər
Yüklə 5,08 Mb. Pdf görüntüsü
|
Avtomatlaşdırmanın yayılması 466 Dəzgahın qiyməti o dövr üçün ağıla sığmaz bir həddə çatmışdı. Bundan əlavə, NC dəzgahlarının tətbiqi əlavə təşkilati işlərin aparılmasını, yeni periferiyanın yaradılmasını tələb edirdi. Bu da yeni xərclər demək idi. Dəzgahların inkişafını nümayiş etdirmək imkanı verən, hər 5 ildən bir təşkil olunan Çikaqo sərgisində 1955-ci ildə çox az dəzgah perfolentlə təchiz olunmuş idarə sisteminə malik idilər. Burada əsasən Jones&Lamson, General Electric Co. firmasının idarə sistemi ilə işləyən Viedemann firmasının presləri, Arter Grinding firmasının burğu dəzgahları seçilirdi. NC dəzgahlarında burğu və frez alətlərini avtomatik dəyişmək üçün maqazin nəzərdə tutulmuşdur. Dəzgahlar arasında Kearney&Trecker firmasına mənsub olan Milvauke-Matris ən yüksək avtomatlaşdırma dərəcəsinə malik olan NC emal mərkəzi idi (şəkil 3.14). Şəkil 3.14. Emal mərkəzi, Milvauke-Matris, 1960. 1960-cı ildə Çikaqoda nümayiş etdirilən dəzgahlarda artıq emal proseslərinin avtomatlaşdırma dərəcəsinin yüksəldiyi nəzərə çarpırdı. İlk dəfə olaraq mürəkkəb həndəsəyə malik olan hissənin bir NC Avtomatlaşdırmanın yayılması 467 proqramın köməyi ilə tam emal olunmasının mümkünlüyü göstərilmişdir. Rəqəmli idarəetmə dəzgahları yüksək veriş sürətlərini həyata keçirməyə imkan verirdi. Bununla, kəsici materialların o dövrdə yaratdığı yüksək məhsuldarlıq potensialının tam istifadə olunması üçün zəmin yaranmışdır. Böyük sürətlərdə emal isə öz növbəsində dəzgahların konstruktiv baxımdan inkişafını tələb edirdi. Dəzgah, məhsuldar alətlər və NC idarəetmə sisteminin birlikdə tətbiqi sənayedə iqtisadi baxımdan maraqlı nəticələrə gətirib çıxarmışdır. Artıq 60-cı illərin əvvəlində ABŞ-ın təyyarəqayırma sənayesində 100-dən çox NC dəzgah tətbiq olunurdu. NC dəzgahların tətbiqi ilə təkcə Amerikada yox, həm də başqa sənaye dövlətlərində də bu dəzgahlara maraq artır və bəzi dövlətlər NC idarəetmə sistemlərinin inkişafında yaxından iştirak edirlər. Amerikadan məlum olan praktiki nəticələr 50-ci illərdə NC sistemlərinə olan etibarsızlığın aradan qaldırılmasına kömək etmişdir. Hələ 50-ci illərdə Almaniyada mühəndislər rəqəmli idarəetmə sisteminin yaradılması ilə məşğul olmuşlar. AEG firmasında çalışan mühəndis Şmidt 1951-ci ildə Parisdə keçirilən sərgidə özündə NC sisteminin əsaslarını əks etdirən maraqlı bir torna dəzgahını nümayiş etdirir [3.11]. Bu idarə sistemi birinci hissənin emalında yerinə yetirilən bütün əməliyyatları səs yaddaşında saxlayırdı. Sonra bu informasiya növbəti hissənin hazırlanmasında tətbiq olunurdu. Birinci hissəni fəhlə ya şablon, ya da hər hansı səs əsasında emal edir. Əsas kimi emal zamanı yaranan səs götürülür. Dəzgahın stolu hərəkət etdikdə verişin istiqamət və sürətindən asılı olaraq yaranan səs maqnit lentinə yazılır. Bu səs əsasında dəzgah istər dördbucaqlı, istərsə də çevrəvi hərəkət edə bilirdi (şəkil 3.15). Ancaq bu qurğu idarəetmə sisteminin yüksək həssaslığı səbəbindən praktikada tətbiq tapa bilmir. Avropada NC texnikasının inkişafının gec başlanmasının səbəbi, onun tətbiq sahəsinin sənayeçilər tərəfindən gec başa düşülməsi olmuşdur. Bu yeni texnikanın Avropada yayılmasının səbəbləri Amerikada olduğundan fərqli idi. Avropada yeni texnikanın tətbiqi üçün Avtomatlaşdırmanın yayılması 468 Şəkil 3.15. Səs əsasında torna dəzgahının idarə olıunması. elektronika hissələrinin, kifayət qədər ixtisaslı işçilərin və praktiki təcrübənin olmaması nəticəsində sənayeçilərin marağı aşağı idi. II dünya müharibəsindən sonra sərt proqramlarla- yumrucuqlarla işləyən seriyalı istehsal özünü doğrultmuş və onun tətbiqi artıq bütün sa- hələri əhatə etmişdir. Yumrucuqların dəyişilməsi universallaşdırılmış və prosesin aparılması üçün kifayət qədər işçi qüvvəsi var idi. Avtomatlaşdırmanın yayılması 469 Avropada NC sistem ilə işləyən dəzgahların inkişafında İngiltərə maşınqayırması qabaqcıl idi. 1955-ci ildə ilk dəfə olaraq Laurence&Electromotors firmasının, tam perfokartlarla proqramlaşdırıla bilən və idarə olunan dəzgahı nümayiş etdirilir. Bu dəzgahda EMI Electronics firmasının idarəetmə sistemi quraşdırılmışdır [3.12]. İngiltərədə də ABŞ-da olduğu kimi NC texnologiyasının inkişafına təyyarəqayırma sənayesi təkan vermişdir. Bu sahədə çalışan mühəndislər, texniki tərəqqinin tələbləri ilə səciyyələnən mürəkkəb hissələrin hazırlanmasında yeni texnologiyanın tətbiqi ilə irəliləyiş əldə etmək məqsədi daşıyırdılar. 1958-ci ildə NC idarə olunan, böyük üç koordinatlı frez dəzgahının hazırlanması haqqında xəbər verilir. Bu sahədə Ferranti, EMI, EMCO Electronics və British Thomson şirkətləri fərqlənirdilər [3.13]. 1959-cu ildə İngiltərədə ilk dəfə olaraq frez dəzgahları üçün rəqəmli idarəetmə sisteminin yaradılması üzrə ingilis- amerikan birgə Coint-Venture yaradılır. Burada Cincinnati və EMI firmalarının birgə işi böyük bəhrə vermişdir. Bu ərəfədə Almaniyada da NC sistemlərinin yaradılması istiqamətində işlər aparılmağa başlayır. Darmştadt Ali Texniki Məktəbində rəqəmli idarəetmə sisteminə malik torna dəzgahının prototipi düzəldilir (şəkil 3.16). Emal texnologiyası haqqındakı informasiyalar maqnit lentində yaddaşa verilir və düymənin basılması ilə həyata keçirilirdi. NC dəzgahları ilə aparılan ilk sınaqlar iqtisadi səmərəlik yolunda qarşıya çıxan problemləri göstərmişdir. Bu problemlər əsasən, ənənəvi dəzgahların yeni idarəetmə sistemləri ilə təchizi zamanı yaranan konstruktiv tələblərlə ifadə olunurdu. Dəzgahın hissələrinin dəqiqliyi, yeyilmə, rezonans rəqslər, elastiki yerdəyişmələr kimi parametrlər dəqiqliyin idarə edilməsində böyük əhəmiyyət kəsb etmişdir. 1950-ci illərin sonunda dəzgahların rəqəmli proqramla idarə olunması yalnız perfolent və maqnit lentlərinin bazasında aparılırdı. Rəqəmli idarə olunmanın yaranmasından 10 il keçsədə bu sahədə sənayedə elə də böyük canlanma hiss olunmurdu. Mütəxəssislər bu Yüklə 5,08 Mb. Dostları ilə paylaş:
|