Y anında Gənclər Fondu tərəfindən qismən maliyyələşdirilən
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi ġəhla Nağıyeva. Bədii tərcümə: nəzəriyyə və praktika 14 14 Mütəxəssislərin əksəriyyəti bu fikirdədir ki, Azərbaycan ədəbiyyatının Amerikada, ümumən ingilisdilli ölkələrdə ən tanınmıĢ nümayəndəsi Nizami Gəncəvidir. Mütəfəkkir Ģairin ayrı-ayrı əsərlərindən parçalar, eləcə də bütöv əsərləri müxtəlif illərdə ingilis dilinə çevrilmiĢdir. Nizaminin yaradıcılığına ingilisdilli mütərcimlərdən Ceyms Atkinson da müraciət etmiĢ, Ģairin "Leyli və Məcnun" poemasını birbaĢa farscadan ingilis dilinə çevirmiĢdir. Azərbaycan Ģairinin incə, romantik əhvallı əsəri romantizmin Avropa və Amerikada çiçəkləndiyi bir dövrdə - 1836-cı ildə çapdan çıxmıĢ, həmin ölkələrdə yüzlərlə oxucunun böyük marağına səbəb olmuĢdur. Bu marağın nəticəsidir ki, C.Atkinsonun eyni tərcüməsi 1894- cü ildə təkrar nəĢr edilmiĢdir. Tədqiqatçı X.Hüseynov XIX əsr ingilis nizamiĢünaslığından bəhs edərək 1844-cü ildə ingilis alimi N.Blandın ―Sirlər xəzinəsi‖nin elmi-tənqidi mətnini hazırlamaqla yeni istiqamətli bir tədqiqatın əsasını qoyduğunu vurğulamıĢdır (31, 29). 1881-ci ildə Nizaminin daha bir poeması - "Ġskəndərnamə" ingilis dilinə çevrilərək Londonda çapdan çıxmıĢdır. Bu əsər ingilis dilinə nəsrlə tərcümə olunmuĢdur. Kitab izahlar və mətnə tənqidi Ģərhlərlə müĢayiət olunur."Leyli və Məcnun" Qərbdə Nizami yaradıcılığınm vizit vərəqi kimi xidmət göstərmiĢ, sonralar dahi Ģairin digər poemaları da ingilis dilinə tərcümə edilmiĢdir. Lakin "Leyi və Məcnun"a maraq azalmamıĢ, əsər 1966-cı ildə Ġsveçrəli Doktor R. Qelpkenin tərcümə və redaktəsilə yenidən çap edilmiĢdir. Nizaminin fikir dünyasını daha dolğun çatdırmaq üçün mütərcim əsərin nəsrlə tərcüməsini yeganə mümkün variant hesab etmiĢdir. Maraqlıdır ki, üçüncü tərcümədə də "Leyli" sözünün www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi ġəhla Nağıyeva. Bədii tərcümə: nəzəriyyə və praktika 15 transliterasiyası dəyiĢikliyə uğramıĢ və bu söz "Layla" kimi verilmiĢdir. Poemanın ingiliscə olan nəsr variantı 53 fəslə bölünmüĢ, hər fəslə əsərin məzmunundan götürülmüĢ yığcam və maraqlı ad qoyulmuĢdur: "Qeys və Leyli görüĢürlər", "Qeys Məcnuna dönür", "Ġbn Salam Leylinin razılığını istəyir", "Çöhrə və rübənd" və s. Z.Ağayevin fikrincə, poemanın nəsr variantının dili sadə və oxunaqlıdır, həmçinin tərcümə orijinalın ruhunu yaxĢı ifadə edir. Doktor R.Qelpkenin kitabın axırında verilmiĢ son sözü də maraqlıdır. O, qeyd edir ki, "əfsanəvi məhəbbət sərgüzəĢtləri arasında "Leyli və Məcnun" Ġslam ġərqində bəlkə də ən yaxĢı tanınır. Ġki sevgili bu gün də Qafqazdan Afrikaya qədər, Atlantik okeanından Hind okeanınacan ərazilərdə yaĢayan çoxlu xalqların və etnik qrupların Ģeirlərində, nəğmələrində və epik əsərlərində yaĢayır". Müəllif ərəb alimi M.Q.Hilalın "ġərq ədəbiyyatında Məcnun - Leyla mövzusunun inkiĢafı" (Qahirə, 1954) kitabından belə bir fikri sitat gətirir ki, "adi əfsanəni ədəbi əsərə çevirərək ona ümumbəĢəri və əbədi vəsiqəni Nizami Gəncəvi vermiĢdir". 1941-ci ildə poemanın nəsr variantını Tehranda nəĢr etdirən A.A.Hekmat bu əsəri Vilyam ġekspirin "Romeo və Cülyetta" faciəsi ilə müqayisə etmiĢdir. Sonra məqalənin müəllifi məĢhur çex ədəbiyyatĢünası Jan Rıpkanın "Ġran ədəbiyyatının tarixi" kitabından gətirdiyi "nəticə əsərin böyük dahinin qələmindən çıxdığını göstərir" fikri ilə tam Ģərik olduğunu bildirir (3, 33-34). Doktor R.Qelpke təkcə Nizamini deyil, həm də nizamiĢünaslığı diqqətlə öyrənmiĢ, özündən qabaqkı www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi ġəhla Nağıyeva. Bədii tərcümə: nəzəriyyə və praktika 16 16 tərcümələrlə ciddi maraqlanmıĢdır. O qeyd edir ki, "Leyli və Məcnun" 1943-cü ildə A.N.Tərlanın tərcüməsində Ġstanbulda türkcə nəĢr olunmuĢ, 1957-ci ildə isə P.Antokolskinin tərcüməsində Moskvada rus dilində çapdan çıxmıĢdır. Sonra müəllif C. Atkinsonun 1836-cı ildə etdiyi tərcüməni xatırladaraq, iftixar hissilə qeyd etmiĢdir ki, ingilislər Nizaminin yaxın qonĢularını yüz ildən çox qabaqlamıĢlar. Öz tədqiqatında bu barədə söhbət açan Z.Ağayev R.Qelpkenin tərcümə ilə bağlı bir etirafını da xatırlatmıĢdır: "Mən 1958-ci ildə Ġranda bu əsərin nəsr tərcüməsi üzərində iĢləməyə baĢlamıĢam. Belə bir fakt mənə yaxĢı məlumdur ki, bütün cidd - cəhdlərimə baxmayaraq mənim tərcüməm orijinalı əks etdirmir. Yalnız onu deyə bilərəm ki, mən Nizaminin poemasının hər bir sözünü böyük diqqətlə öyrənməyə çalıĢmıĢam" (3, 35). Ötən əsrin ikinci onilliyində ingilisdilli oxuculara N.Gəncəvinin daha bir əsəri - "Yeddi gözəl" təqdim olunmuĢdur. Z.Ağayevin fikrincə, Nizami yaradıcılığına müraciət etmiĢ mütərcimlər tanınmıĢ ĢərqĢünas alimlər olmuĢlar; "Yeddi gözəl‖də isə Azərbaycan Ģairinin bəxti xüsusilə gətirmiĢdir: onun tərcüməçisi S.E.Uilson keçən əsrin ən məĢhur fars ədəbiyyatı mütəxəssislərindən hesab olunur. "Yeddi gözəl" üzərində yaradıcılıq iĢini baĢa çatdırarkən ingilis alimi artıq on dörd il idi ki, Londonun universitet kollecində fars dili və ədəbiyyatı üzrə professor iĢləyirdi. Ona görə də tərcümə uğurlu alınmıĢdır. ġairin "Sirlər xəzinəsi" poeması isə 1945-ci ildə Londonda ingilis dilində çapdan çıxmıĢdır. XVIII əsrin sonu XX əsrin 60-cı illərinə qədər olan dövr tədqiqatçılarından N.V. Klark, Y.Braun, V.Modig, Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|