Y anında Gənclər Fondu tərəfindən qismən maliyyələşdirilən
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi ġəhla Nağıyeva. Bədii tərcümə: nəzəriyyə və praktika 192 192 də ciddi məna naqisliyinə səbəb olur. Bu həm də yaradıcılığı haqqında söhbət açılan sənətkarların bədii üslubunun təhrif olunmasına gətirib çıxarır. Çünki, ―yazıçının Ģəxs adının estetik funksiyasına münasibəti çox vaxt onun bədii üslubunu müəyyənləĢdirir‖ (94, 138). 3.3. Frazeoloji birləĢmələr Hər bir dilin leksik sistemində funksiyaca tək-tək sözlərə uyğun olan, ―ayrıca formalaĢan‖ külli miqdarda müstəqil dil vahidləri vardır. Frazeoloji vahidlər, yaxud frazeologizmlər adlanan belə leksikləĢmiĢ söz birləĢmələri bədii tərcümə prosesində müəyyən çətinliklər yaradır. ġifahi danıĢıq dilinin, foloklor xüsusiyyətlərini özündə cəmləĢdirən frazeoloji söz birləĢmələri son nəticə etibarilə milli psixologiyadan, xalqın dünyaduyumundan xəbər verir, deməli, milli koloriti əks etdirir. Azərbaycan poeziyasında frazeoloji birləĢmələr geniĢ istifadə edildiyi üçün biz onların ingilis dilinə tərcüməsi üzərində dayanmaya bilmərik. Həm də ona görə ki, dilin milli xüsusiyyəti, onun koloriti frazeologiyada çox aydın surətdə özünü göstərir. Obrazlılıq, məcazilik Azərbaycan xalq danıĢıq dilinin, xüsusilə frazeologiyasının səciyyəvi xüsusiyyətlərindəndir. Frazeoloji vahidlərin tərcüməsi zamanı ortaya çıxan çətinliklər barədə mütəxəssislər müxtəlif mülahizələr söyləmiĢdir. ―Bədii əsərin tərcüməsi prinsipində adam bir sıra incə, zərif, sirli hallara rast gəlir. Elə obrazlı ifadələr, təĢbehlər və idiomlarla qarĢılaĢır ki, onların müstəqil tərcüməsi mümkün www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi ġəhla Nağıyeva. Bədii tərcümə: nəzəriyyə və praktika 193 deyil. Adekvat Ģəkildə ifadəsini tapmaq bir və bəlkə də bir neçə səhifənin tərcüməsindən artıq vaxt, qüvvət tələb edir. Mənə elə gəlir ki, belə hallarda həmin ifadə və idiomların baĢqa dillərdə necə verildiyinə də nəzər salmaq faydasız olmaz‖. (39, 9). Tərcüməçi üçün bir qayda olaraq atalar sözlərinin, zərbi- məsəllərin, idiomatik ifadələrin, frazeologizmlərin və s. tərcüməsi çətinlik törədir. Məlumdur ki, bu ifadələrin böyük əksəriyyəti öz mahiyyətinə görə xalqın məiĢət və mədəni inkiĢafının spesifik xüsusiyyətləri ilə sıx əlaqədardır. Orijinalın dilində aydın, analaĢıqlı, doğma və tamamilə təbii görünən belə söz və ifadələr tərcümə prosesində müvafiq assosiasiyalar doğurmaya da bilər. Bəzən tərcüməçi Azərbaycan dilində müvafiq bir ifadəni tapa bilmir və həmin ifadəni hərfi tərcümə edir. Bu isə əksər hallarda personajların nitqində dərhal yad element təsiri bağıĢlayır və qeyri-təbii görünür‖ (60, 209). Deməli, frazeoloji birləĢmələr semantikasından, iĢlənmə yerindən, kontekstdən asılı olaraq müxtəlif Ģəkildə, müxtəlif prinsiplər əsasında tərcümə oluna bilər. Bu, tərcüməçidən yaradıcı ölçü hissi, həm orijinala, həm də tərcümə dilinə böyük həssaslıq tələb edir. ―Tərcümə prosesində mütərcimin mövqeyi sabit deyildir, müxtəlif realilərin tərcüməsində o həmiĢə vahid prinsipə əsaslana bilməz...‖ (60, 209). Belə çətinliklərə baxmayaraq frazeoloji vahidlərin uğurlu tərcüməsi orijinalın milli koloritinin saxlanmasına xidmət etməklə yanaĢı, həm də obrazlılığı dəqiq çatdırmağa imkan yaradır. Bu baxımdan frazeoloji birləĢmələrin düzgün tərcüməsi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi ġəhla Nağıyeva. Bədii tərcümə: nəzəriyyə və praktika 194 194 ġərq xalqlarında məhəbbət, hörmət, sədaqət bildirən ―ölərəm sənin üçün‖, ―ağrın ürəyimə‖, yaxud inandırma forması olan ―canına and içirəm‖, ―baĢına and içirəm‖ kimi spesifik ifadə formaları vardır. Bəs bunları necə çevirməli? Tərcümə etməli, yoxsa tərcümə edilən dildə mövcud olan digər ifadələrlə dəyiĢməli? Aydın məsələdir ki, burada vahid, bütün hallar üçün məcburi qanun və qayda ola bilməz. Konkret misala baxaq. Rus dilində belə bir məsəl var: ―Qurddan qorxan meĢəyə getməz‖. Bu məsəl Qafqazda bir qədər baĢqa cür səslənir: ―Qurddan qorxan qoyun saxlamaz‖. Tərcümə zamanı bu məsəli digəri ilə əvəz etmək olarmı? Məncə, əvəz etmək olmaz və lazım deyil. Olmaz ona görə ki, əgər Rusiyada qurdla rastlaĢmaq təhlükəsi meĢə ilə bağlıdırsa, Qafqazda qurd hər Ģeydən əvvəl qoyun saxalayan üçün təhlükəlidir. Məsəl dəyiĢdirilirsə, bu vacib yerli, milli kolorit itə bilər. Mənə elə gəlir ki, bütün belə hallarda tərcüməçinin hissiyyatı, intuisiyası ön plana çıxır...‖ (63, 46). Zərbi-məsəllərin, atalar sözlərinin bəziləri sırf milli xüsusiyyət daĢıyır, məxsus olduğu xalqın yaĢadığı yerlə (çay, dağ, dəniz və s. adları ilə), tarixi Ģəxsiyyətlərin adı ilə, həmin xalqın əqidəsi ilə bağlı olur. Bəzi tərcüməçilər belə hallarda onların ekvivalentlərini tapmağı tövsiyyə edirlər. Halbuki, əksər hallarda bu ekvivalentlərin tapılması kobud səhvlərlə nəticələnir. Məsələn, ―hər fit çalandan ovçu olmaz‖ ingilis atalar sözünü ekvivalent yolu ilə Azərbaycan dilinə ―hər oxuyan Molla Pənah olmaz‖ kimi də tərcümə etmək olar. Ancaq belə düzgün olmaz. Çünki Molla Pənah əcnəbi oxucuya məlum deyil. Belə hallarda həmin atalar sözünün bizim dilə əslində olduğu kimi göstərilməsi məsləhət görülür. Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|