Y anında Gənclər Fondu tərəfindən qismən maliyyələşdirilən
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi ġəhla Nağıyeva. Bədii tərcümə: nəzəriyyə və praktika 204 204 Sətri tərcüməsi: Mən addımlarımı yavaĢıtdım və bərkdən qıĢqırdım: Dəniz, səbəb nədir, sən bağırırsan? Sən heç vaxt qəmə qərq olmuĢ balıqçı görməmisənmi? Göründüyü kimi Ģerin orijinalında bir neçə idiomatik ifadə iĢlənmiĢdir: ―ayaq saxlamaq‖, ―qara-qıĢqırıq salmaq‖, ―əli qoynunda durmaq‖. Tərcüməçi ―ayaq saxlamağı‖, ―addımları yavaĢıtmaq‖, ―qara-qıĢqırıq salmağı‖, ―bağırmaq‖, ―əli qoynunda durmağı‖, ―qəmə qərq olmuĢ‖ kimi çevirmiĢdir. Fikrimizcə, orijinalda iĢlədilmiĢ bu frazeologizmlərin mənasını olduğu kimi çatdıra bilmiĢ tərcüməçinin iĢini uğurlu saymaq olar. S.Vurğunun Göylərə baĢ çəkir Göyəzən dağı AxĢam açıq olur ayın qabağı misralarını ingiliscəyə çevirən Volter Mey ―baĢ çəkmək‖ idiomuna poetik qarĢılıq tapmıĢdır: In the clouds Geyazan its summit hides, And at eve, round-faced, the full moon rides. (86, 58). Sətri tərcüməsi: www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi ġəhla Nağıyeva. Bədii tərcümə: nəzəriyyə və praktika 205 Buludlar arasında Göyəzən öz zirvəsini gizləyir, AxĢamlar isə dəyirmi sifətli, tam ay çapır. Ġslam Səfərlinin ―NiĢanlı qız‖ Ģeirində (tərcüməçi Qladus Evans) istifadə olunmuĢ idiomlar da uğurla tərcümə edilmiĢdir: ... QaĢlar çatma, göz badamı Köksü dənizdir, köpürür... Hörükləri yer süpürür. Bir də axı bu gün təkdir, NiĢanlısı gələcəkdir? Ġngiliscəsi: Slender crescent eyebrows, each an arc Over almond eyes of umber dark Moon-breasts tremulous as gentle seas Gleaming braids that fall below her knees Yes, today’s the greatest in the year The groom-to-be must come, her cavalier. (70, 418). Sətri tərcüməsi: ġabalıdı badam gözlər üstündə Uzun aypara qaĢlar Köksü dəniz kimi titrək Parlaq hörükləri dizindən aĢağı düĢür. Bəli, bu gün ilin ən böyük günüdür. www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi ġəhla Nağıyeva. Bədii tərcümə: nəzəriyyə və praktika 206 206 Onun kavaleri, niĢanlısı gəlməlidir. Bu parçada iĢlənmiĢ ―çatma qaĢlar‖ (uzun aypara qaĢlar), ―badamı göz‖ (Ģabalıdı badam göz), ―hörükləri yer süpürmək‖ (hörükləri dizindən aĢağı düĢür) kimi idiom və ibarələrin mənası çatdırılmıĢdır. Lakin bəzi hallarda tərcüməçilər belə birləĢmələrin mənasını çatdıra bilmir, idiom və ibarələri hərfi tərcümə edirlər ki, bu da mənanın təhrif olunmasına gətirib çıxarır. Ġbrahim Kəbirlinin ―YaxĢı adam‖ Ģeirində (tərcüməçi Tom Bottinq) idiomatik ifadə yanlıĢ tərcümə olunmuĢdur: Yaman gündə, bərk ayaqda YaxĢı adam çatır dada. Ġngiliscəsi: March on because your goal is near, You soon shall meet that friend most dear. (70, 399). Sətri tərcüməsi: Ġrəli get ona görə ki, sənin məqsədin yaxındadır. Sən tezliklə ən əziz olan həmin dostunla görüĢəcəksən. Orijinalda iĢlənmiĢ ―dada çatmaq‖ idiomu, onun daĢıdığı məna yükü tərcüməçinin diqqətini cəlb etməmiĢ, beləliklə, fikir təhrif olunmuĢdur. Fikrimizcə, həmin misra aĢağıdakı www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi ġəhla Nağıyeva. Bədii tərcümə: nəzəriyyə və praktika 207 kimi tərcümə olunsa daha düzgün olardı: ―Good man helps to all for rainy days.‖ AĢıq Ələsgərin ―MüĢgünaz‖ Ģerinin aĢağıdakı bəndində də ibarənin tərcüməsi təhrif olunmuĢdur. ġair yazır: Sübhün çağı mah camalın görəndə Xəstə könlüm gəldi saza, MüĢkünaz. Ġngiliscəsi: Early in the morning when I saw the moon’s beauty My sick heart came to the saz, Mushgunaz. (74, 164). Sətri tərcüməsi: Səhər tezdən mən ayın Gözəlliyini görəndə Mənim xəstə ürəyim saza gəldi MüĢkünaz. Bu bənddə iĢlənmiĢ ―mah camal‖ ibarəsi MüĢkinazın gözəlliyinə iĢarədir. ġair MüĢkünazın üzünü aya bənzətmiĢdir. Lakin tərcüməçi bu ibarənin mənasını anlamadığı üçün MüĢkünazın gözəlliyini yox, ayın gözəlliyini göstərmiĢdir. Bu ifadəni ingiliscə ―moonlike face‖ Ģəklində vermək daha düzgün olardı. Ümumiyyətlə, apardığımız tədqiqatlar göstərir ki, Azərbaycan poeziyasında iĢlədilən ibarələr və bənzətmələr tərcümə zamanı müəyyən çətinliklər yaradır. Bu da tərcüməçilərin Azərbaycan poeziyasına məxsus milli koloritə, üslubi xüsusiyyətlərə bələd www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi ġəhla Nağıyeva. Bədii tərcümə: nəzəriyyə və praktika 208 208 olmamasından irəli gəlir. Çünki hər bir dilin, hər bir xalqın baĢqa xalqlarda olmayan ənənəvi müqayisələri vardır. Ona görə də bu və ya digər Ģeiri tərcümə edən mütərcimlər bu xüsusiyyəti nəzərə almalıdırlar. Yuxarıda verilən nümunə və müqayisələr sübut edir ki, frazeoloji vahidlərin tərcüməsi mütərcimləri bir sıra mühüm problemlər qarĢısında qoyur. Bu problemlər Azərbaycan və ingilis dilindəki frazeologizmlərin bir-birindən ciddi fərqlənməsi ilə əlaqədardır. Ona görə də Azərbaycan və ingilis frazeoloji vahidləri qarĢılıqlı surətdə öyrənilməli, müqayisəli Ģəkildə təhlil olunmalıdır. Belə tədqiqatlar gələcəkdə müvafiq olaraq Azərbaycanca-ingiliscə və ingiliscə-azərbaycanca frazeologiya lüğətləri yaratmağa da kömək edərdi. Bu da Azərbaycan poeziyasının ingilis dilinə çevirən tərcüməçilər üçün qiymətli vəsait olardı. Doğrudur, heç bir kamil luğət kontekstdə iĢlənə biləcək frazeologizmlərin istifadə imkanlarını tam nəzərə ala bilməz. Lakin hər halda orijinalın dilinə, onun üslubiyyatına tam bələd olmayan tərcüməçi üçün lüğətin əhəmiyyəti çox böyükdür. Digər tərəfdən tərcümə iĢi, ümumiyyətlə ənənələr əsasında formalaĢır və təkmilləĢir. Azərbaycan dilindən ingilis dilinə Ģeir tərcüməsi sahəsində müəyyən iĢlər görülsə də, hələ konkret ənənə formalaĢdığından danıĢmaq tezdir. Təbiidir ki, belə ənənənin formalaĢması frazeoloji birləĢmələrin də daha uğurlu çevrilməsinə kömək edərdi. Frazeologizmlərin tərcümədə saxlanması baĢlıca vəzifəsini görməkdə mütərcimə kömək edir: nəinki informasiyanın məntiqi predmetini, həm də onun obrazlılığını, emosionl təsirini çatdırır. Ona görə də tərcüməçi orijinalda iĢlənmiĢ frazeoloji vahidin yaratdığı məna çalarını, yığcamlığı tərcümə olunan dilin müvafiq frazeoloji vahidləri ilə əvəz etməlidir. Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|