Ъянуби азярбайъанда милли – демократик щярякат
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- 11 - bağlı olduğu Türkiyə Respublikasına verib. Azərbaycan Respublikasının dövlət müsətəqilliyini ilk tanıyan Türkiyə ilə siyasi iqtisadi, elmi-texniki, mədəni və humanitar əlaqələrin inkişaf perspektivləri barədə çox şey deyir. Türkiyə Respublikasının prezidenti T.Ozalın, baş nazir S.Dəmirəlin, xarici işlər naziri H.Çetinin və digər rəsmi şəxslərin Azərbaycana səfərləri, Azərbaycan Respublikası prezidenti Ə.Elçibəyin başçılığı ilə nümayəndə heyətinin Ali Sovetinin sədri İ.Qəmbərin, 1993-1994-cü illərdə isə Prezident H.Əliyevin və parlamentin spikeri R.Quliyevin Türkiyəyə, Türkiyənin xarici işlər naziri Mümtaz Soysalın 1994-cü ilin sentyabrında Azərbaycana qarşılıqlı səfərləri, imzalanan sənədlər münasibətlərin tənzimlənməsi və inkişafında əsaslı addımlar hesab edilə bilər. «Yurdda sülh, cahanda sülh» prinsipinə sadiq qalan Türkiyə ilə münasibətlər regionda təhlükəsizliyə və əməkdaşlığa xidmət edir, bu əlaqələrə «pantürkizm» və «panislamizm» damğası vurmağın heç bir əsası yoxdur. Heç şübhəsiz, Azərbaycan-Türkiyə münasibətlərinin inkişafında hər iki tərəf maraqlıdır. Türkiyə Azərbaycan üçün beynəlxalq aləmdə etibarlı strateci müttəfiq və dayaqdırsa, Azərbaycanın güclü dövlət olması Türkiyənin dünya siyasətində gücünün və rolunun artması deməkdir. Azərbaycan Türkiyənin və digər dövlətlərin Rusiya və orta Asiya ölkələri ilə münasibətlərində etibarlı körpü rolunu oynaya bilər. Ona görə də bu iki dövlət arasında münasibətlərin bərabərlik və qarşılıqlı fayda əsasında gələcəkdə inkişafı da qarşısı alınmaz prosesdir. Lakin Azərbaycan xarici siyasətində yalnız Türkiyəyə arxalanmalı, eyni zamanda dövlətimizin və millətimizin mənafeyi baxımından digər qanunları ilə də tarazlaşdırılmış siyasət yeritməlidir. Uzun tərəddüdlərdən sonra 1991-ci il dekabrın 25-də Azərbaycan Respublikasının müsətəqilliyini tanıyan İranla münasibətlər müstəqilliyin ilk illərində Azərbaycanın xarici siyasətinin ən mübahisəli məsələlərindən birinə çevrildi. Əslində bu məsələyə münasibətdə Azərbaycanda iki xətt mövcuddur. Birincisi, Cənubi Azərbaycandakı azərbaycanlıların vəziyyətini və bölünmüş Azərbaycan faktını əsas götürərək İrana qarşı kəskin xətt yeritməyin tərəfdarları. - 12 - İkincisi, Azərbaycanın indiki şəraitdə düşdüyü real vəziyyətdən çıxış edərək İranla mehriban qonşuluq və əməkdaşlıq tərəfdarları. Bizcə vətənimizin Cənub parçasında yaşayan 30 milyondan çox soydaşlarımızın vəziyyəti iki ölkə arasındakı münasibətlərə bu və ya başqa dərəcədə təsir göstərsə də konkret olaraq Ermənistanın təcavüzkarlığının geniş miqyas aldığı indiki şəraitdə İranla dövlətlərarası münasibətlər dinc yanaşı yaşamağa, qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığa və bərabərliyə əsaslanmalıdır. İran-Azərbaycan münasibətlərinin normal inkişaf etdirilməsində hər iki tərəf maraqlı olmalıdır. Əhalisi 330 min nəfərdən çox olan Naxçıvanın Ermənistan tərəfindən blokadaya alınması ucbatından dəmiryolunun işləməməsi eyni zamanda İrana da ziyan gətirir. Avropadan İrana gətirilən yüklərin Azərbaycandan keçməsi faktını unutmasaq Azərbaycanla İran arasındakı münasibətlərdə tərəflərin necə maraqlı olmasını sübut etməyə ehtiyac qalmaz. İranın Qarabağ məsələsini dinc siyasi yollarla həll etmək uğrunda nəticəsiz qalan səyləri də diqqət tələb edir. Ə.Ə.Həşimi Rəfsəncaninin 1993-cü il oktyabrın 26-28-də Azərbaycanda səfərdə olması, siyasi, ticarət, iqtisadi, elmi-texniki, mədəni və humanitar əlaqələrə dair 14 saziş, protokol və memorandumun imzalanması iki ölkə arasındakı münasibətlərdə əvvəlki illərdə yol verilmiş soyuqluğun aradan qaldırılmasında, münasibətlərin normal inkişaf etdirilməsi üçün zəmin yaradılmasında əsaslı rol oynadı. İran prezidenti Azərbaycan Respublikasının prezidenti ilə görüşdü. İmzalanan sənədlər aşağıdakılar idi. İran İslam Respublikasının mədəniyyət mərkəzi ilə Azərbaycan Elmlər Akademiyası arasında elm sahəsində əməkdaşlıq haqqında saziş, Azərbaycan Respublikasının İqtisadiyyat Nazirliyi ilə İran İslam Respublikasının sənaye nazirliyi arasında protokolu. İki ölkənin Ticarət Nazirlikləri arasında niyyət protokolu. Azərbaycan Respublikası ilə İran prezidenti arasında qarşılıqlı ticarət haqqında saziş, Azərbaycan Milli Bankı ilə İran İslam Respublikasının Mərkəzi Bankı arasında bank ödəniş sazişi, Azərbaycan Respublikası ilə İran İslam - 13 - Respublikası arasında tranzit haqqında saziş, Azərbaycan Respublikası ilə İran İslam Respublikası arasında iqtisadi əməkdaşlıq haqqında niyyət protokolu və s. Səfər zamanı iki dövlət xarici işlər Nazirləri Azərbaycan Respublikası ilə İran İslam Respublikası arasında adı xarici pasportlarla gediş-gəlişin asanlaşdırılmasına dair memorandum, Azərbaycan Respublikası ilə İran İslam Respublikası arasında siyasi məsləhətləşmələr haqqında protokol imzaladılar. İki ölkənin prezidenti isə Azərbaycan Respublikası ilə İran İslam Respublikası arasında dostluq və əməkdaşlıq münasibətlərinin prinsipləri haqqında memorandum imzaladılar. Səfər göstərdi ki, İran İslam Respublikası qonşu müsəlman ölkələrinə İslam fundamentalizmi ideyaları deyil, geniş əməkdaşlıq təklif edir. Ermənistanın Azərbaycana qarşı yeritdiyi işğalçılıq müharibəsinin dayandırıl- masında İrana ümid bəsləyənlərin mülahizələrinin reallığa uyğun gəlib- gəlməməsini öyrənməkdən ötrü bir sıra məsələləri təhlil etmək və nəticələr çıxarmaq lazımdır. Əvvəla, Ermənistanın hərbi təcavüzkarlığına qarşı mübarizə məsələsinə diqqət yetirərkən İranın müsəlman ölkələri arasında tutduğu yeri, mövqeyini, imkanlarını və artıq dünyada həll olunmayan münasibətlərdə özünü necə apardığını araşdırmaq və qiymətləndirmək vacibdir. İkincisi, əvvəlki illərdə bu münaqişələrdə İranın vasitəçilərinin səylərinin nə ilə nəticələnəcəyini təhlil etmək zəruridir. Yaddan çıxarmaq olmaz ki, Ermənistan İranın vasitəçiliyini heç vaxt tam ciddiliyi və səmimiliyi ilə qəbul etmir. Qərbin bəzi dövlətlərinin gözü onunçun meyardır. Üçüncüsü, Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərinə və münaqişəyə dini don geyindirməyə çalışanlar İranın roluna məhz bu baxımdan yanaşırlar. Fikrimcə, bu addım Qərb ölkələri ilə onsuz da yaxın olan Ermənistana daha da yaxınlaşdırar. Dördüncüsü, indi dünya inkişafının baş xətti azad bazar iqtisadiyyatından, demokratikləşdirmədən keçir. Dünyanın taleyində əsaslı rol Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|