Ъянуби азярбайъанда милли – демократик щярякат

16
1930-cu il mart ayının ortalarında Gəncə qəzasında Bitdili hadisəsi,
naxçıvan, Zaqatala qiyamları məhz bu əsasda baş vermişdi. Azərbaycan
kəndində qolçomaqların, kapitalist ünsürlərinin xüsusi çəkisi çoz a, cəmisi 10-13
faiz idi. Sovet hakimiyyətii tanımayan bəy, xan, iri mülkədarlara gəldikdə isə
onların torpaqlarını və əmlaklarını hələ inqilabın ilk illərində müsadirə edilmiş,
özləri ya xaricə qaçmış ya da güllələnmişdi.
AK(b)P-nin X qurultayında etiraf edilmişdi ki, kollektivləşmədə yol
verilən səhvlərə ən başlıcası isə inzibatçılığa görə Azərbaycan Sovet İttifaqında
birinci yer tutur. İlk mərhələdə «kulak» edilən təsərrüfatlar bütün kəndin
təsərrüfatlarının 10-15 faizinə, seçki hüququndan məhrum edilənlər isə 15-20
faizə çatmışdır.
Kəndə təsərrüfatının kollektivlədiilməsi gedişində yol verilmiş  əyintilər,
acınacaqlı səhvlər kəndin tartxində, kəndlinin həyatında ağır izlər qoydu.
Azərbaycan şəraitində də 2-3 ildə sürətli kollektivləşmə  əsassız oldu, kəndlilər
üzərində zorakılığa çevrildi, həm də sosial-iqtisadi və milli xüsusiyyətlərə, o
cümlədən təsərrüfatların çoxaldıldığına, məişət-dini zeyhniyyətə kobud surətdə
etinasızlıq göstərildi.
30-cu illərin əvvəllərindən başlayaraq cəza tədbirləri dalğası bütün ölkəni
bürüməyə başlamışdı.
Cəza tədbirlərinin yeni dalğası 1934-cü ilin deabrında Kirovun
Leninqrada öldürülməsi ilə başladı və 1937-ci ildə özünün kulminasiya
nöqətsinə çatdı. 1938-ci il dekabr ayının 12-də tək bir gecədə Stalin 3187 nəfəri
güllələnməsinə Aid olan 30 siyahıya imza etmişdir.
30-cu illərin siyasi məhkəmə prosesləri və cəza tədbirləri Azərbaycandan
da yan keçmədi, hətta aha ağır nəticələrə gət irib çıxardı. Azərbaycan KP MK-
nın birinci katibi M.C.Bağırov və onun əsasən qeyri millətlərdən olan əlaltıları –
Akopov, Yemelyanov, Aşaturov və başqaları Stalinin və Beriyanın əksinqilabi
terrorçu Zinoyevin qrupların tamamilə aşkar edilməsi və cəzalandırılması barədə
göstərişlərini xüsusi qəddarlıqla, canfəşanlıqla yerinə yet irirdilər.

---

17
1937-ci ildə R.Axundov, Ə.Qarayev, S.M.Əfəndiyev, Q.Musabəyov,
H.Vəzirov, D.Bünyadzadə, H.Səfərov, E.Xanbudaqov və b. ibarət «əksinqilabçı-
millətçi mərkəzin işi», yenə həmin ildə H.Sultanov, X.Hüseynov, İ.İbrahimov,
A.Avalov, Ə.Məmmədov, Ə.Əmirov, A.Kələntərov, S.Cəbiyev və başqalarından
ibarət «əksinqilabçı» casus terrorçu, burcv-millətçi təşkilatların işi, «ziyankar
təşkilatın işi» və digər hərbçilərin işi, «Azneft işi» ilə  əlaqədar-məhkəmə
proseslərində Azərbaycanın Dövlət xadiminə alim və yazıçıya, fəhlə və kəndiyə
qarşı əsassız saxta ittihamlar irəli sürülürdü.
Azəbaycanın partiya və sovet kadrları sıradan çıxarıldıqdan sonra terror
respublika ziyalıllarına qarşı yönəldildi. Azərbaycan Sovet Yazıçıları İttifaqının
1937-ci ilin iyun ayında keçirilmiş iclası H.Cavidi, H.Sanılını, M.Müşviqi xalq
düşməni kimi ittifaqdan xaric etdi. Y.V.Çəmənzəminlinin, S.Mümtazın,
S.Hüseynin, Qantemirin, Musaxanlının, S.M.Qənizadənin, Qurban Musayevin
ittifaqda qalmasını qeyri-mümkün hesab etdi.
Ümumiyyətlə, 1937-38-ci illərdə Azərbaycanda saxta ittihamlarla 40 minə
yaxın adam cinayət məsuliyyətinə cəlb edilmişdi. 1937-40-cı illərdə orta hesabla
hər il 12 min adam həbs edilib. Ümumilikdə 30-40 və 50-ci illərin əvvəllərində
70 mindən çox adam cəza tədbirlərinin qurbanları olmuşdu ki, onların 29 mini
ziyalı idi.
30-cu illər ərzində öz doğma yerlərindən «kulak» adı ilə Sibirə və
Qazaxstana minlərlə adam sürgün edildi. Bu proses 30-cu illərin əvvəllərindən
başlayaraq 40-cı illərin sonunadək davam etmişdi. Nəticədə Qazax Standa və
Sibir düzənlərində xüsusi «kulak» arxipelaqları yaradılmışdı. 50-ci illərin
ortalarından etibarən geri qayıdanlarınə nəzərə almaq şərti ilə hazırda təkcə
Qazaxıstanda 100 mindən çox gürcün edilmiş azərbaycanlı yaşayır.
Beləliklə, milyonlarla günahsız adamlar «sosializm qurbanları» və «xalqın
səadəti» naminə müxtəlif saxta adlar altında şəxsiyyətə pərəstiş dövrünün
qurbanı oldular.

---

18
Ulu öndər H.Ə.Əliyev qeyd etdiyi kimi, «Azərbaycan xalqı yetmiş il
kommunist recimi şəraitində, sosialit dövlətinin tərkibində yaşamışdır. Həmin
dövr Azərbacan xalqının həyatında böyük bir tairixi dövrdür, onun doğru-
düzgün qiyməti verilməlidir… Əsas cəhət budur ki, yetmiş il ərzində
Azərbyacan xalqı böyük tarixi yol keçmiş, respublikaın iqtisadiyyatı yüksək
sürətlə inkişaf etmiş, xalqımızın mədəni, təhsil səviyəsi yüksəlmiş,
Azərbaycanın elmi, mədəniyyəti, həyatın bütün sahələri inkişaf etmiş,
republikada böyük iqtisadi, sosial və mədəni intellektual potensial yaranmışdır».

---

- 1 -
MÖVZU: XX  Müstəqil Azərbaycan Respublikası 1991-
1993
P L A N
1.Azərbaycan Respublikasinin dövlət müstəqilliyinin bərpa edilməsi
2.Azərbaycan Respublikasinin xarici dövlətlər tərəfindən taninmasi
3.Qarbağ muharibəsi.Ermənistan və Rusiya  silahli quvvələrinin iştiraki ilə
Dağlıq Qarabağın işğalının genişlənməsi
4.1992-ci ilin yazinda siyasi böhranin dərinləşməsi.Xocali soyqırımi
5.Şuşa və Laçinin işğali.AXC-nin hakimiyyəti əla almasi
6.1993-cu iliniyun ayinda Azərbaycanda vətəndaş muharibəsi cəhdi,onun
qarşisinin alınmasi
7.Heydər Əliyevin Azərbaycan Respublikasi Ali Sovetinin sədri
seçilməsi.Azərbaycanin parçalanma təhlukəsinin aradan qaldirilmasi
Ədəbiyyat
1.Siyasi tarix  I hissə, 1995.
2.İ.Cəfərov, N.Cəfərov. Siyasi tarix.
3.Az.tarixi VII cilddə 7-ci cild Bakı 2008
XX əsr Az.tarixi IIhissə Bakı 2009
Yetmiş ildir 1918-1920-ci illər Azərbaycan tarixi millətin yaddaşından
silinməyə məhkum edilmişdir. O dövrün siyasi xadimlərinin bir hissəsi 1920-ci
il aprelin 28-dən sonra məhv edilmiş, qalanları xaricə mühacirət etməyə məcbur
olmuş, ən vacibi isə – Azərbaycanda milli ideologiyanın, milli dövlətçilik
meyllərinin gələcəkdə dirçəlməsinin qarşısını almaq üçün totalitar recim
«Kommunizm quran» xalqı öz milli-demokratik ənənələrindən yadırğatmaq
üçün dəridən-qabıqdan çıxmışdır. Yeni manqurt nəsillərin yetişdirilməsində
ideologiyanın tərkib hissəsi olan tarixşünaslıq qarşısında da mühüm vəzifələr
qoyulurdu. Bu vəzifəni boynuna götürmüş rəsmi tarixşünaslıq öz növbəsində
heç bir vasitədən çəkinməmiş, bu dövrün tarixini insafsızcasına təhrif etmişdir.

---