Yaşar rzayev
Yüklə 3,32 Kb. Pdf görüntüsü
|
____________Milli Kitabxana____________ 64 tərəf məlum dönüşünü və ədəbi-yaradıcı qüvvələrin nəhəng artımını görmədilər. Ədəbiyyat cəbhəsində bizim vəzifələrimiz hansılardır? Siz vahid birləşmiş kommunist fraksiyası yaratmalısınız, bitərəf yazıçıların bu okeanının qarşısında fraksiya vahid mütəşəkkil cəbhədə, vahid möhkəm kollektiv kimi çıxış etməlidir və onlarla birlikdə ədəbiyyatı partiyanın qarşıya qoyduğu məqsədlərə doğru yönəltməlidir. Bizim hamımızın məqsədi isə birdir: sosializm quruculuğu. Əlbəttə, bununla ədəbi yaradıcılığın forma və çalarlarının müxtəlifliyi aradan qaldırılmır və məhv edilmir. Əksinə. Yalnız sosializmdə, yalnız bizdə incəsənətin ən müxtəlif formaları, formaların bütün dolğunluğu və çoxcəhətliyi, yaradıcılığın hər cür rəngarəng çalarları, o cümlədən, əlbəttə, ədəbi yaradıcılığın forma və çalarlarının çoxcəhətliyi yaranmalı və genişlənməlidir. RAPP rəhbərliyi bütün bu proseslərə vaxtında diqqət yetirməmişdir. RAPP-da yeni şəraiti görə və anlaya bilən, təşkilatı yeni istiqamətə yönəldə bilən insanlar tapılmamışdır. Siz faydalı tarixi işlər görsəniz də, irəli gedə bilməmisiniz. Siz donub qalmısınız. Partiya qruppabazlığa dözə bilməz. Qruppabazlıq ədəbi inkişafın yeni mərhələsində əngələ çevrilmişdir. Əgər ədəbi hərəkatda yeni cərəyan göz ____________Milli Kitabxana____________ 65 qabağındadırsa, bu cərəyana qoşulmaq lazımdır. Siz ədəbiyyatı inhisara alaraq, bitərəf yazıçılar okeanına demək olar, bütün vasitələrlə təsir imkanlarına malik olduğunuz halda, onları öz arxanızca apara bilməmisiniz, öz ətrafınızda birləşdirə bilməmisiniz. Siz hətta kommunist yazıçıları da birləşdirə bilməmisiniz Siz ədəbiyyatda yeni cərəyana yiyələnə bilməmisiniz və ədəbi hərəkatı lazımi məcraya yönətməyi bacarmamısınız. Sözün açığı, RAPP-ın ləğv edilməsi və ədəbi təşkilatların yenidən qurulması haqqında MK qərarından sonra da sizdə yenidənqurma olduqca ləngiyir. ...RAPP-ı ləğv edib yeni ədəbi təşkilat yaratmaqla biz çalışmışıq ki, bu təşkilata bütün ədəbi qruplaşmalardan nümayəndələr cəlb edək. Həm də bu ümidlə ki, bu nümayəndələr ilk dövrlərdə bir qədər dalaşsalar da, ən nəhayət hər şey düzələcək və hamını birləşdirən və kommunist fraksiyasının rəhbərliyi altında vahid ittifaq yaranacaqdır. Amma indi görürük ki, ehtiraslar sakitləşmir, yenidən alovlanır. Biz görürük ki, yazıçıları birləşdirmək sahəsində nailiyyətlərimiz çox deyil. Amma axı bizim digər çıxış yolumuz yox idi. ____________Milli Kitabxana____________ 66 Mən Təşkilat Komitəsinə Ümumittifaq qurultayını hazırlayan müvəqqəti orqan kimi baxıram. Vəssalam...Lakin etiraf etməliyik ki, qurultaya hazırlıq işlərində də lazımi nəticələr azdır. Deməli Təşkilat Komitəsi qruppabazlığı ləğv edə bilməmişdir, yazıçıları lazımınca birləşdirə bilməmişdir və qurultayın yaxın zamanda keçirilməsini hazırlamağa nail olmamışdır. Qarşılıqlı ittihamlar da qalmaqdadır. Yeri gəlmişkən, siz rapçılar sizin qrupda məlum tərəddüdlərin olmasını və hələ də qalmasını inkar edə bilməzsiniz. Bunlar siyasi tərəddüdlər deyil, ədəbi-nəzəri istiqamətli, məsələn, mədəniyyət məsələləri və digər məsələlər üzrə tərəddüdlərdir. Siz bunları aradan qaldırmalısınız. Siz qruppabazlıqdan qətiyyətlə imtina etməlisiniz. ...Bir neçə kəlmə də indi nə yazmaq haqqında. Hesab edirəm ki, indi bizə əsasən pyeslər lazımdır. Bununla heç də onu demək istəmirəm ki, bizə romanlar, povestlər, hekayələr və oçerklər lazım deyil: bütün bu ədəbi növlərin, pyeslər kimi, böyük əhəmiyyəti vardır və həmçinin bizə lazımdır. Lakin biz başa düşməliyik ki, pyes, teatr – insana bədii təsirin tamamilə xüsusi növüdür. İstər romanın, istər povestin, istər hekayənin, oçerkin oxucu hisslərinə təsiri teatrda tamaşaya qoyulan pyesin ____________Milli Kitabxana____________ 67 tamaşaçıya təsiri qədər ola bilməz. Bundan başqa, kağız resurslarının məhdudluğu üzündən kitab, onu oxumaq istəyənlərin hamısını əhatə edə bilmir və nəhayət, səkkiz saatlıq iş günündən sonra heç də hər bir zəhmətkeş yaxşı, lakin böyük kitabı oxumağı çatdırmır. Biz isə onda maraqlıyıq ki, sosializm quruculuğuna kömək edən, insan psixikasını sosializmə doğru dəyişən yaxşı bədii əsərlər milyonlarla zəhmətkeşlər üçün əlçatan olsun. Kitab hələ milyonlara xidmət edə bilmir. Pyes, teatr isə bunu bacarır. Teatrın imkanları genişdir. ...“Bruski” (“Tirlər”), “Oyanmış torpaq” kimi əsərlər çoxlu sayda insanlara ideya-bədii təsir vasitəsi kimi böyük əhəmiyyət daşıyırlar. Lakin bu əsərlər bizim kağız resursları müqabilində məhdud saylı insanlar tərəfindən oxunacaq. Hansı ki, pyes qeyri-məhdud tamaşaçı kontingentinə malik ola bilər; pyesi şəhərdə və kənddə istənilən sayda tamaşaya qoyub təkrar - təkrar göstərmək mümkündür. ...Mən romantizm və dialektik metod haqqında da bir neçə söz demək istərdim. Bu mövzu ətrafında mənim Averbaxla söhbətim olmuşdur və məndə belə bir təəssürat yaranmışdır ki, bu problemləri siz düzgün qoymursunuz. ____________Milli Kitabxana____________ 68 Siz niyə bitərəf yazıçılardan hökmən dialektika qanunlarını bilməyi tələb edirsiniz? Niyə bu yazıçı dialektik metodla yazmalıdır? Bir də ki, dialektik metodla yazmaq nə deməkdir? Tolstoy, Servantes, Şekspir dialektik deyildilər, lakin bu, onların böyük sənətkar olmalarına mane olmadı. Onlar böyük sənətkarlar idilər və öz əsərlərində hər biri özünəməxsusluqla öz epoxasını heç də pis əks etdirməmişdir. Amma sizin nöqteyi-nəzərdən yanaşsaq, gərək etiraf edək ki, onlar böyük və yaxşı söz sənətkarları ola bilməzdilər, ona görə ki, dialektik deyildilər, yəni dialektika qanunlarını bilmirdilər. ...Bununla onu demək istəmirəm ki, dialektika qanunlarını bilmək yazıçıya ümumiyyətlə lazım deyil. Əksinə, yalnız dialektik düşüncə metoduna yiyələnən yazıçı ətrafında baş verən hadisələri lazımınca dərk edə bilər; yalnız bundan sonra o öz yaradıcılığında inqilabi-sosialist ideya məzmunlu yüksək bədiiliyə nail olar. Lakin belə biliklər dərhal verilmir. ...İliç bizi öyrədirdi ki, bəşəriyyətin bütün keçmiş mədəni təcrübəsini öyrənmədən və hifz etmədən biz öz yeni sosialist mədəniyyətimizi qura bilmərik. Əgər siz yazıçılara belə bir elementar düşüncəni izah və təlqin edə bilsəydiniz ki, dialektika yalnız köhnənin inkarı deyil, həm də onu mühafizə edir - bu, heç də pis olmazdı. Yazıçıya demək lazımdır ki, ədəbi ustalığı Yüklə 3,32 Kb. Dostları ilə paylaş:
|