Nəzarət Departamenti-PY/TMM Təlimi
İzahlı lüğət
L
Şaxələndirmə
Klassik üç mərhələli pulların yuyulması prosesinin yeləşdirmə və inteqrasiya arasındakı ikinci fazası,
şaxələndirməyə audit izləməsini ört-basdır etmək və anonimliyi təmin etmək
məqsədilə dizayn edilmiş
mürəkkəb səviyyəli maliyyə tranzaksiyaları yaratmaqla qanunsuz vəsaitləri mənbələrindən uzaqlaşdırmaq
daxildir.
Hüquq riski
2001-ci ildə Bazelin Banklar üçün Müştərinin Eyniləşdirmə Tədbirləri Sənədində məcburi şəkildə həyata
keçirilə bilməyən məhkəmə qərarlarının, əks mühakimələrin, yaxud müqavilələrin maliyyə institutuna zərər
vurması, yaxud dağıtması kimi müəyyən edilmişdir. Bundan əlavə, dövlət banklara inzibati, yaxud kriminal
cərimələr tətbiq edə bilər. Bankın cəlb edildiyi məhkəmə işi bank üçün adi hüquqi xərclərdən daha ağır
nəticələr verə bilər. Banklar müştərilərinin müəyyən edilməsində və onların pulların yuyulmasına əlaqələrini
başa düşülməsi və idarə edilməsində ehtiyat tədbirlərindən istifadə etməsələr, özlərini belə hüquqi risklərdən
effektiv şəkildə qorumaq iqtidarında olmaya bilərlər.
Akkreditiv
Bank tərəfi
ndən verilən kredit aləti, müəyyən şərtlərin yerinə yetirildiyi təqdirdə müştəri adından
üçüncü tərəfə
ödənişlərin edilməsi zəmanəti verir. Akkreditivlər bir qayda olaraq ixracın maliyyələşdiriulməsi üçün
istifadə edilir. İxracatçılar əmin olmaq istəyirlər ki, onların mallarının son alıcısı ödənişi həyata keçirəcəkdir
və bu, alıcının bank akkreditivi alması ilə həyata keçirilir. Sonra akkreditiv ödənişin edilməli olduğu
şəhərdəki müxbir banka yönləndirilir. Mallar göndərilmək üçün yüklədildikdə, idxal məntəqəsində
alındıqda, gömrükdən keçirildikdə və çatdırıldıqda akkreditiv tərtib olunur. Mübadilə nəzarəti zəif olan
ölkədən pul köçürməklə və idxal tranzaksiyasının həyata keçirilməsi görüntüsü yaratmağa kömək etməklə
akkreditivlər pulların yuyulmasına rəvac verə bilər. İdxal və ixrac qiymətləri ilə manipulyasiya etməklə
pulları yuyarkən akkreditivlər fasad rolunu oynaya bilərlər. Mövcud olmayan ticarət əməliyyatlarına
qanuni don geydirmək üçün pul köçürmələri zamanı pulların yuyulmasında bir vasitə kimi akkreditivdən
istifadə edilə bilər
Məhkəmə tapşırığı
Bax Commission Rogatoire.
Pulların yuyulmasında “geriyə kredit” metodu (Loan Back Method)
Loan-back – geriyə kredit zamanı cinayətkar qanunsuz vəsaitləri sahibi olduğu ofşor müəssisəyə yerləşdirir
və sonra həmin vəsaitləri özünə, yaxud malik olduğu şirkətə “kredit verir”. Bu
metod işləkdir, çünki bəzi
ölkələrdə faktiki olaraq ofşor hesablarına kimin nəzarət etdiyini müəyyən etmək çətindir. Bu proses pul
yuyan şəxsə qanunsuz pulları “yumağa” və nəzərdə tutulmuş faiz ödənişlərini çıxmaqla vergi güzəştlərinə
nail olmağa imkan verir.
90
Nəzarət Departamenti-PY/TMM Təlimi
İzahlı lüğət
Lockbox - Seyf
Banklar tərəfindən şirkətlərə təklif edilən xidmət, bu zaman şirkət poçt vasitəsilə poçt qutusunda ödənişlər
alır, bank gündə bir
neçə dəfə ödənişləri götürür, onları müştərinin hesabına yatırır və şirkətə depozitlər
haqqında xəbər verir. Xidmət şirkətə pulu alan kimi işə qoymağa imkanı verir, lakin əldə edilən dəyərin
xidmətin dəyərini aşması üçün məbləğlər iri olmalıdır. Sığorta sənayesində həyat sığortası və annuitet
məhsulların ödənişi üçün “lockbox”lardan geniş istifadə edilir.
M
Məktub yönləndirmə, yaxud məktub salma xidməti (Mail-Forwarding or Mail-Drop Service)
Bu və ya digər məkanda yaşamayan, haqq ödəyən müştərilər adından məktub və bağlamalar üçün çatdırma
məkanı kimi sabit fiziki ünvandan istifadə edən hüquqi kommersiya müəssisəsi.
Mail müştərinin xahişi ilə
saxlanıla, yaxud yönləndirilə bilər. Bəzi mail-drop-lar fakslar üçün də oxşar xidmətlər təmin edir. Pul
yuyanlar çox vaxt mail drop ünvanlarından öz ünvanları kimi istifadə edir, bəzən qutularının nömrələrinə ya
“lüks-nömrə”, ya da ”mənzil” nömrəsi kimi istinad edirlər. Çox vaxt shell, yaxud lisenziyasız bankların mail
drop ünvanları olur.
İdxal və/ixrav qiymətləri ilə manipulyasiya
Pulların bir ölkədən digərinə hərəkət etdirilməsi üçün beynəlxalq ticarətdə alqı-satqısı həyata keçirilən
malların, yaxud xidmətlərin qiymətinin dəyərindən az, yaxud çox göstərilməsindən istifadə edən pulların
yuyulması metodu.
Anlaşma Memorandumu
İki tərəf arasında razılıq; bu və ya digər məsələ ilə bağlı tərəflər arasındakı münasibətləri idarə edən
prinsipləri müəyyən edir. Çox vaxt ölkələr beynəlxalq səviyyədə aktivlərin müsadirəsi hallarında aktivlərin
paylaşdırılması, yaxud çirkli pulların yuyulması ilə mübarizə təşəbbüslərində müvafiq vəzifələrinin müəyyən
edilməsində anlaşma memorandumundan istifadə edirlər. Davamlı əsasda şübhəli tranzaksiya haqqında
hesabatları almaq və təhlil etmək və polis və gömrük orqanları ilə sıx əlaqələr yaratmaq vəzifəsini daşıyan
Maliyyə Kəşfiyyatı Orqanları (MKO-lar) təhqiqatlar kontekstində öz aralarında qeyri-formal şəkildə, çox
vaxt Anlaşma Memorandumu vasitəsilə paylaşırlar. MKO-rın Eqmont Qrupu belə Anlaşma
Memorandumları üçün model müəyyən etmişlər. Qarşılıqlı hüquqi yardım sazişindən fərqli olaraq (bax
aşağıda) bu yanaşmadan bir qayda olaraq sübut əldə edilməsi üçün deyil, sübuta aparıb çıxara biləcək
kəşfiyyat məlumatının əldə edilməsi üçün istifadə edilir.
Yaxın Şərq və Şimali Afrika Maliyyə Tədbirləri üzrə işçi qrupu (MENAFATF)
2004-cü ildə Yaxın Şərq və Şimali Afrika regionları üçün yaradılmış FATF tərzli qurum.
91