Yazi-yurnal indd
Yüklə 2,88 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- NAZİM HİKMƏT İyimsər adam
- MİLAN KUNDERA
Rüblük ädäbiyyat därgisi 155 İndi mən nə edim? Necə ifadə edərsəni Hər yerdən topladığın çiçəklər olmadan bu dünya Necə mübarizə aparmaq olar, səni nümunə görmədən Sənin xəlqi müdrüklüyün və böyük şair şərəfin olmadan. Təşəkkür belə olduğun üçün! Təşəkkür o atəş üçün Türkülərinlə sonsuz alovlandırdığın. Tərcümə: ZöhrəPoladlı NAZİM HİKMƏT İyimsər adam Çocukken sineklerin kanadını koparmadı teneke bağlamadı kedilerin kuyruğuna kibrit kutularına haps etmedi hamam böceklerini karınca yuvalarını bozmadı büyüdü bütün bu işleri ona ettiler ölürken baş ucundaydım bir şiir oku dedi güneş üstüne deniz üstüne atom kazanlarıyla yapma aylar üstüne yüceliği üstüne insanlığın Bakü, 6 Aralık 1958 MİLAN KUNDERA ROMAN SƏNƏTİ VƏ NƏSLİN DAVAMI (“Le Monde” qəzeti, Fransa) “Yüz ilin tənhalığı”nı oxuyandan sonra məni qəribə bir hiss bürüdü, məgər bütün böyük roman qəhrəmanları övladsız olur? Gerçək həyatda əhalinin cəmi bir faizinin uşağı olmadığı halda, məşhur roman qəhrəmanlarının mini- mum əlli faizi özündən sonra nəsil qoymadan səhifələr arasında itib gedir. İstər Pantaqruel olsun, istər Panurq, istər Don Ki- xot, heç birisinin övladı yox idi. Təkcə onlarınmı? Heç “Təhlükəli Əlaqələr” filmindəki Valmonunun da, Mar- kiza de Merteyin də, xeyirxah prezident arvadı madam de Turvelin də uşağı yoxdur. Ya da Henri Fildinqin ən məşhur personajı olan Tom Consun, həmçinin Hötenin gənc Verterinin də uşaqları yox idi. Stendalın az qala bütün roman qəhrəmanları uşaq- sızdır (ya da heç vaxt uşaqlarının üzünü görməyiblər), eyni şeyi Balzakın və Dostoyevskinin qəhrəmanlarının əksəriyyətinə aid etmək olar. Əgər keçən əsrə baxsaq, “İtmiş zamanın axtarışın- da” əsərinin baş qəhrəmanı haqqında da və əlbəttə ki, Robert Muzilin əsas qəhrəmanları olan Ulrix, onun ba- cısı Aqata, Valter və onun arvadları Klarisse və Diotim haqqında da, Qaşekin qəhrəmanı Şveyk və Kafkanın bütün qəhrəmanları haqqında da eyni şeyi demək olar. Doğrudur Kafkanın qəhrəmanı olan Karl Ross- manı istisna etmək lazımdır, ancaq o da xidmətçi qızı N1(6) mart 2013 156 hamilə qoyduqdan sonra doğulacaq uşağı həyatından silmək üçün başını götürüb Amerikaya getmiş və ar- dınca belə bir romanın yaranmasına rəvac vermişdir. Haqqında bəhs olunan sonsuz qəhrəmanlar heç də yazıçıların şüurlu məqsədindən doğmayıb, roman sənə- tinin öz mahiyyəti (yaxud da bu sənətin şüuraltı tərəfləri) nəslin davametməsi ideyasıyla heç cür barışmır. Haydeqqerin dediyi: “Roman ayrı-ayrı şəxsiyyət- lərin yaratdığı “Yeni dövr”ün təşəkkülü ilə ortaya çıx- dı” fikri hər şeyin əsasında dayanır. Romanın sayəsində Avropada insan şəxsiyyət kimi hökmünü göstərməyə başladı. Əslində, valideynlərimizin bizdən öncə necə yaşa- dıqları haqqında çox az şey bilirik, bizim yaxınlarımız haqqında biliklərimiz səthidir, sadəcə onların dünyaya necə gəlib getdiklərinə şahid oluruq, onlar dünyadan silinən kimi yerlərini başqaları tutur, onlar böyük bir əvəzlənmə qatarı yaradıblar. Məhz roman kütlə içindən bir nəfəri seçib başdan- başa onun həyatını, fikirlərini, duyğularını danışır, onu əvəzedilməz edir, o hər şeyin mərkəzində dayanır. Don Kixot ölür və roman sona çatır, bu, birdəfəlik sondur, çünki Don Kixotun uşaqları yoxdur, əgər uşaq- ları olsaydı, onun həyatının bir davamı ola bilərdi, bəlkə onu yamsılayan, ya da onu mühakimə edən birisi olacaqdı, bəlkə onu müdafiə edəcək, ya da ona xəyanət edəcəkdilər. Atanın ölümü qapının arasını açıq qoyur, lap uşaq- lıqdan başlayaraq biz dəfələrlə məhz bunu eşidirik, sənin həyatın uşaqlarında davam edəcək, sənin uşaqla- rın sənin ölümsüzlüyündür. Ancaq əgər mənim həyat hekayətim, şəxsi həyatım başa çatdıqdan sonra belə davam edə bilirsə, deməli, mənim şəxsiyyətim yetkin bir şəxsiyyət deyil, onda hələ başa çatmamış nələrsə var, o təklikdə tam məna ifadə edə bilmir. Belə anlaşılır ki, fərdin içində -əriyib yoxa çı- xan, öz kimliyinin unudulmasına şərait yaradan ailə, nəsil, söy-kökü, millət kimi tamamilə konkret, dünyəvi şeylər var. Bu “hər şeyin əsası” olan fərdin bir neçə əsrdir Av- ropanın bəslədiyi, illüziyadan, xəyaldan başqa bir şey olmadığı anlamına gəlir. Qarsia Markezin “Yüz ilin tənhalığı” kitabının sayəsində roman artıq fərdiyyətçilik xülyasıyla vida- laşıb və indi diqqət mərkəzində ayrıca bir fərd deyil, fərdlərin bir-birini əvəz etdiyi uzun bir zəncir dayanır. Onlar hamısı özünə görə unikal, təkrarsız olmaqla bərabər əsərin axınında ötəri bir işıq zolağı kimi gözə görünüb yox olurlar, hər bir fərd unudulmalıdır və onların hər biri bu haqda düşünür, heç bir qəhrəman əvvəldən axıra kimi romanın əsas siması olmur. Romandakı qəhrəmanların ulu nənəsi olan qoca Ursula yüz iyirmi yaşında dünyasını dəyişsə də, roman bu hadisədən xeyli gec qurtarır. Burada diqqəti çəkən başqa bir məqam da var ki, bütün surətlərin adları bir-birinə bənzəyir, məsəlçün: Arkadio Xose, Xose Arkadio, ikinci Xose Arkadio, Aureliyano Buendia, ikinci Aureliyano. Müəllifin bunu etməkdə məqsədi surətləri bir- birindən fərqləndirəcək cəhətləri dumanlı şəkildə təsvir edib oxucunun onları qarışıq salmasına nail olmaq- dır. Onlar bütün cəhətləri ilə Avropanın fərdiyyətçilik dövrünə yaddırlar. Bəs görəsən onlar hansı dövrə aiddirlər? Ameri- kanın hindu keçmişinəmi? Ya da ayrı-ayrı fərdlərin in- san cinsi içərisində əriyib yoxa çıxacağı gələcəyəmi? Mənim fikrimcə bu roman, romançılıq sənətinin zirvə nöqtəsi olmaqla bərabər, ənənəvi roman dövrü ilə vi- dalaşmadır. Çeviri: Namiq Hüseynli Yüklə 2,88 Mb. Dostları ilə paylaş:
|