Yodgorliklarini

Yodgorlikni o‘rganish.
Talaba dastlab, muayyan m avzuni ol- 
masdan oldin m azkur loyihalashning maqsadi va m ohiyatini 
anglab olishi, qilinajak ishlarning m azm uni va tarkibini aniq tu - 
shunib olishi lozim. Mavzu tanlangandan so‘ng talaba yodgor­
likning hozirgi, bizning zam onim izga yetib kelgan holatini ob- 
don o ‘rganishi, ya’ni o'ziga xos tadqiqiy ishlarini bajarishi lozim. 
Bu ishlarning maqsadi yodgorlik to 'g ‘risida m umkin qadar to'laroq 
tasaw u r hosil qilish, yodgorlikning badiiy va tarixiy qiym atlarini 
topish, qiymatga ega bo'lm agan qatlamlarini mavjud texnik hola­
tini aniqlash kabi masalalarni yechishdir. Ayrim hollarda talabaga 
berilgan tay an ch ch izm alar-o ‘lchovlar to kla bo ‘lmasligi ham
m um kin. Y etishm agan ch izm alar o ‘m in i boshqa m anbalar, 
m asalan, fototasvirlar yoki kroklar (xomaki o ‘lchov chizm a­
lari) bosishi m um kin. Bunday vaziyatda o‘xsham alar (analoglar) 
ham asqotadi. Agar yodgorlik yaqinda joylashgan b o ‘lsa, uni be- 
vosita, o ‘z joyida o ‘rganish, ya’ni suratga olish, rasmini chizish, 
yetishm agan o'lchovlam i bajarish, m atniy (so‘z bilan) tavsifmi 
berish zarur.
Tadqiqot natijasida yodgorlikning o ‘lcham lari, rejasi, a r­
xitekturaviy kom pozitsiyasi, konstruksiyasi, bezagi, saqlanga- 
n lik d a ra ja s i, o ‘z g a rtirilg a n q ism la ri, te x n ik h o la ti kabi 
m a’lum otlar q o klga kiritiladi. M a’lum otlarni so'z bilan ifodalash 
m uhim dir. So‘z orqali grafik tasvirda ifoda etila olinm aydigan 
yodgorlikning o ‘ziga xos xususiyatlari. nozik jihatlari ochib b e­
riladi.
Loyihaviy yechim topish.
Yodgorlik obdon o ‘rganilgandan 
so‘ng uni saqlash m aqsadida m uayyan chora-tadbirlar q o ila sh
rejalanadi. ’’Arxitekturaviy yodgorliklam i ta'm irlash va qayta qu ­
rish” fanidan olingan bilimlarga ko ‘ra talaba ta ’m irlashning bun­
day chora-tadbirlar turlari ichida yetakchilari konservatsiya va 
anastiloz ekanligini, undan tashqari ochish va to ‘ldirish mav- 
judligi ham da m ustasno hollarda yangilash m umkinligini bilishi 
lozim. Aksari yodgorlikka nisbatan tadbirlam ing to ‘rtala asosiy 
turlari birgalikda q o ‘llaniladi, ya’ni yodgorlikning asosiy qismiga

---

konservatsiya, qayeridadir anastiloz, boshqa qismlarida ochish 
va to ‘ldirish kabilar qoMlaniladi.
Yodgorlik tarixiy va badiiy qim m atlardan tashqari utilitar qiy- 
matga ham ega ekanligini nazarda tutgan holda, yodgorlikni 
ta ’mirlash loyihalashdan tashqari uni yangi funksiyaga m oslash­
tirish masalasini hal etish lozim. 0 ‘quv jarayonida ko‘p holiarda 
ta ’mirlanayotgan yodgorlikni m oslashtirish, odatda, xonalarga 
yangi funksiya berish orqali amalga oshiriladi.
Zarur holiarda yangi to ‘siq-devor, zina, sanitariya tuguni, 
(sanurel) texnik xizmat bilan bog‘liq xonalar qurish rejalanadi. 
Bunday ishlar yodgorlik qiyofasiga p u tu r yetkazmasligi zarur. 
Yodgorlik devorlarida deraza yoki eshik qilish tavsiya etilmaydi.
Tanlanayotgan loyihaviy yechim k o ‘rgazmali holda, 
klau-
zurada
sinab ko'riladi. Klauzura A2 form atidagi qog‘ozda baja- 
riladi. Unda ortogonal proeksiyalarda yodgorlikning saqlangan ho- 
lati, ya’ni ta'm irlanishdan oldingi va rejalanayotgan holati. y a’ni 
ta ’mirlash natijasida oladigan qiyofasi ko ‘rsati1adi. Klauzurada 
ta ’mirlashning barcha masalalari hal etilishi, keyingi q o ‘shim - 
chalarga qo ‘llaniladigan chora-tadbirlar, agar qo ‘shim cha kiritil- 
sa, uning miqdori belgilanishi ham da yodgorlikdan foydalanish 
masalalari hal etilishi lozim. Chizmalar tezkor tarzda q o ld a um um - 
lashgan grafikada yum shoq qora va rangli qalam lar, flomaster, 
akvarel yoki boshqa chizma va rang berish asboblaridan foydalanib 
bajariladi. Masshtab qo'llanishi ham, qo‘llanilmasligi ham mumkin. 
Chizmalarga m atniy yozuvlar ilova qilinadi.
Klauzura topshirilgandan so‘ng u o ‘qituvchilar tom o n id an
baholanadi. Uning natijasi rahbar bilan m uhokam a qilinadi. Be- 
rilgan yechim ning ijobiy va salbiy jihatlari ko ‘rsatiladi. K lauzura 
yuzasiga inobatga oiish uchun belgilar va zarur bo'lsa sxem alar 
qilinadi. Klauzuraning m uhokam asi natijasida kelgusi ishlar das- 
turi belgilanadi.