Yolcu-roman verstka indd
Yüklə 2,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
517 madığına görə onunla Əlimirzə xanın arasını vurubmuş. Amma Şahımız onun comərdliyini dəyərləndirib, arvadı Tamarayla birgə Dərbəndə çağırıb, bir neçə gün qonaq saxlayıb, qiymətli hədiyyələr bağışlayıb, “dövləti-şərik” çininə layiq görüb, üstəlik, Araqvi vilayətini də hökmü altına verib, təhmurəs Mirzəni Kartliyə, oğlu İraklinisə Kaxetə hakim təyin eləyib. Başqa çox şeylərdən də danışdıq, son görüşümüz idi, bunu ikimiz də gözəl dərk eləyirdik, bu səbəbdən söhbətdən doymurduq. O, Dağıs- tanın dağlıq və meşəlik yerlərində dağlılarla döyüşməyin necə çətin olduğundan danışırdı. Dediyinə görə, iki il ərzində qazan- dıqları, cəmi-cümlətanı vadiləri bir neçə də qalanı ələ keçirməkdi, basqınlarda on minlərlə əsgər tələf olub, üstəlik, nə qədər də at, silah-sursat itiriblər, bədbəxt Şahzadənin başına gələnlər, ola bil- sin, Şahımızın bu uğursuzluqlarla azalan nüfuzunu nəyləsə qay- tarmaq istəyinin nəticəsiydi. Mirzə Mehdi amansız şaxtanın, qar qasırğalarının, aclığın törətdiyi görünməmiş müsibətlərdən elə danışdı ki, göz yaşım təzədən sel oldu. Dediyinə görə, Samur ça- yından Şabrana çatanacan itkiləri görünməmiş həddə çatıb, atlar, dəvələr, qatırlar, öküzlər bir yana, adamlar da həm soyuqdan, həm aclıqdan çəyirtkə kimi qırılıblar, yollar əsgər meyitləri, hey- van cəsədlərilə dolubmuş, əvvəlcə öküzləri, dəvələri, sonra atları, qatırları kəsib yeməyə məcbur olublar. Dərbənddən buracan olan uzaqbaşı bir həftəlik yolu üç həftəyə gəlmişdilər, Muğan çölünə də, yəqin, azı, bir həftəyə çatardılar. Mirzə Mehdi həyatının ən ağır səfəri saydığı bu səfərdən sonra Şahımızdan əfv istəyib, yur- duna dönmək, Astarabadda yazı-pozuyla məşğul olmaq barədə düşündüyünü söylədi, amma istəyini hökmdarın hüzurunda dilə gətirə biləcəyini güman eləmirdim. Bəlkə buna özü də o qədər əmin deyildi, çünki başladığı işi sona çatdırmaqdan, Şahımızın tarixini yazmaqdan əl çəkə bilməzdi – bu gerçəkliyi səsindən duyurdum. Bir sözlə, mənim kimi o da taleyindən qaça bilməzdi; Aşağıbaş qacarlarının başçısı Fətəli xan Qacarın xidmətində ol- duğu vaxt Nadir xana rast gəlmişdi, neçə illər idi ki, onun ya- nından ayrılmırdı, ağır və şad günlərinin şahidi olmuşdu, hətta Rzaqulu Mirzəylə Fatimə bəyimin nikah şəhadətnaməsini öz əlilə yazmışdı. Şahımızın aradabir şeir söylədiyini mənə Mirzə Mehdi danışmışdı; demişdi, bir şeir söyləyib soruşdu ki, necədi, imanı- 518 mı yandıra bilmədim, dedim, zəifdi, o da qəzəbləndi, əmr verdi ki, məni axur təmizləməyə göndərsinlər; əlbəttə, sonra yumşa- lıb əmrini dəyişdi; bir dəfə də şeir oxuyanda dinməzcə durub qapıya doğru getdim, soruşdu ki, mirzə Mehdi, hara gedirsən, dedim, Şah sağ olsun, axur təmizləməyə; bunu eşidəndə qəhqəhə çəkdi, sonra mənə şeir oxumadı. Şahımız şəkkaklıq bəlasına dü- çar olanacan ona sözünü deyə, qəlbinə yol tapa bilirdi, amma indi ondan çox aralı düşmüşdü, bununla belə, mən bilən, tale ayıranacan hökmdardan ayrılmayacaqdı. 511. O gecə söz-söhbətimiz çox uzun çəkdi, ürəyimizi tam boşalda bilməsək də, içimizdəki ağır yükün bir qismindən azad olub, az da olsa yüngülləşdik. Mirzə Mehdini də buraxmadım, Kərimlə gözətçiyə xidmətçilərin hücrəsində yer düzəltdirib, sədaqətli qələmdaşımın yatıb rahatlanması üçün mümkün olanı elədim. Kərimə tapşırmışdım, pul vermişdim ki, obaşdan qalxıb qonağımın yoluna əlinə keçəndən, yeməli nə tapsa, tədarük gör- sün. Ayrılanda da İstanbulda bir əntiqfüruşdan od qiymətinə al- dığım gözəl yazı dəstini – mürəkkəbqabını, altı ədəd lələk qələmi, bir də Təbrizdən yadigar olan Nəsirəddin Tusinin «Əxlaqi-nadiri» kitabının əlyazmasını bağışladım. Mənə bir şey bağışlamasına razı olmadım, dedim, bu halımda dünya malından heç nəyə ehtiyacım yoxdu, öz içimlə əlləşə-əlləşə Allahın verdiyi möhlətin nə vaxt bitəcəyini gözləyirəm. Amma sədaqətli qələmdaşım Şahı- mızın tarixinə çəkdiyi miniatürlərdən bir neçəsini verdi, dedi, bu da məndən bir nişanə qalsın; təskinlik verməyəsə söz tapmadı, duyğularını uzun-uzadı sinəsinə sıxıb, səssiz-səmirsiz ağlamaqla ifadə elədi. Ayrıldıq, daha doğrusu, vidalaşdıq, Kərim qoçaqlıq göstərib aldığı ərzağı qatıra yüklədi, kəndiri gözətçiyə verəndə
landım. Beləcə, məni böyük dünyayla bağlayan son bağ da qırıl- dı, bundan sonra kiçik hücrəmə qapanıb fürsət düşəndə Mirzə Mehdidən, ya da Məhəmməd Kazımdan namə, bir də ölümümü gözləyə-gözləyə yaşadığım ömrün acılı-şirinli xatirələrini çək- çevir eləyəcəyəm. Daha dış aləmin yox, iç aləmin səyyahıydım, o aləmdəsə yolları keçmək, yaxud, istədiyin yerindən başlamaq, istədiyin şəhərin sakininə çevrilmək, istədiyin hadisəni canlandır- maq, istədiyin adamı istədiyin yerdən tapıb «həmsöhbət olmaq»
519 çox asan işdi; o aləmdə ancaq sənin hökmün işləyir, şah da, sultan da sənsən. Bundan sonra yeganə qayğım savadlı, qabiliyyətli, in- saflı bir Allah bəndəsi tapıb hələ ki, diri olan, amma artıq ordan- burdan deşilən, süzülən yaddaşımdakıları kağıza köçürtdürməklə bağlıydı. Kərbəlayı Mahmud Şirvanda Nişat adlı bir şəxsin sora- ğını çatdırmışdı, gərək bu fürsəti əldən verməyəydim. Hələ ki, canımda can vardı, yaddaşım olub-keçənləri saxlayırdı, dilim söz tuturdu, bunu tez eləməliydim, başıma bir iş gəlsəydi, sandığım- dakı kağızları nizama salmaq asan olmayacaqdı... Yüklə 2,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|