Yolcu-roman verstka indd
Yüklə 2,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Verdilər o binəvayə təxti-rəxti-şəhvar, Səltənət təxtində mənsub etdilər divan üçün. Şakir ŞİRVANİ
510 şağrısına çevrilə bilərdilər. Şahzadə bu fəlakətdən qurtulmasaydı, məmləkətin faciəsi qaçılmaz olacaqdı – son görüşümüzdə Mirzə Mehdiylə bu qənaətə gəlmişdik. Amma bədbəxt Şahzadəni xilas eləyəcək bir qüvvə vardımı? 504. O qışı ağlar keçirdim, heç vəba ilində də bu cür mənəvi sıxıntı keçirməmişdim. Günlərim hücrədəki yatağımda fikir-xəyal içində, keçdiyim yolları əriş-arğac eləyə-eləyə keçirdi, hərdənbir Kərbəlayı Mahmudla kəlmə kəsirdik, o, Dağıstan tərəfdən gələn xəbərləri mənə çatdırmağı özünə borc bilirdi. Kərimə həftədə iki dəfə rüsxət verirdim ki, ailəsinə baş çəksin, adətən günorta na- mazından sonra gedir, axşam azanı başlamamış qayıdırdı. Bu cür sıxıntı içində kitab barədəki niyyətimdən müəyyən müddətə əl çəkdim, fikrimdəkiləri Şahımızın quzey səfərini başa vurmasın- dan sonraya saxladım, ona görə də yazacaq mirzə axtarışına son verdim. Hələlik olub-keçənləri xəyalımda ipə-sapa düzürdüm, yerləri, yolları, adamları, hadisələri xatırlayır, təfərrüatları bərpa eləməyə çalışır, aralarında bağlar qurmağa cəhd göstərirdim. Əlbəttə, hər gün eyni şeylə məşğul olmaq məni yorur, darıx- dırırdı, amma başqa əlacım olmadığını da anlayırdım. Xəyalən atımı minir, Tiflisə doğru yola çıxır, şəhərin küçələrindən keçir, tanış məscidi, məbədi, qalanı, meydanı görür, yaddaşımda dip- diri qalan evimizin eyvanında oturur, şəhərə tamaşa eləyirdim, sonra atla, arabayla, gəmiylə uzun səfərə çıxır, Firəngistana çatır, zindan həyatına oxşayan pansion günlərini yaşayır, yenə atla, arabayla, gəmiylə Vene ziaya, İstanbula, Konyaya, Təbrizə, İs- fahana, Ərdəbilə… üz tuturdum. O yollarda müsyölər, bəylər, xanlar, mirzələr, üstəlik, dost, sultan, şah rastıma çıxır, hər kəs öz yerini tutur, mənim yaddaşımda taleyinə düşən ömrü yaşa- yırdı. Günəşin, Ayın çıxması və batması, günün başlanıb-bitməsi, Kərimin çırağı yandırıb-söndürməsi o yolları, adamları, hadisələri yaddaşımdan silə bilmirdi, çünki artıq hər şeyi öz içimə köçür- müşdüm, zahiri aləmsə yalnız səslərdən və təmaslardan ibarət idi. Həmin məqamda yadıma Ömər Xəyyamın bir rəvayəti dü- şürdü: bir müdrikdən soruşurlar ki, niyə kasıblar varlılardan daha
511 görürəm; müdrik deyir, indi güzgüyə bax, de nə görürsən; həmin adam deyir, özümü görürəm; pəncərə də, güzgü də şüşədəndi, amma şüşəyə bir az gümüş əlavə eləyən kimi yalnız özünü görürsən. Allahın en- dirdiyi zülmət elə bil məndən ötrü şüşəyə çəkilmiş təbəqəsiydi, onun güzgüyə çevirdiyi şüşədə yalnız özümü və öz həyatımı görürdüm... 512 XVII
ÖZ GÖZLƏRİNİN İŞIĞI Verdilər o binəvayə təxti-rəxti-şəhvar, Səltənət təxtində mənsub etdilər divan üçün. Şakir ŞİRVANİ ( XVIII yüzil) 505. O qışın axır ayı – hicri1155-ci ilin zilhəccə ayı (mila- di 1743-cü ilin fevralı) başa çatmamış yeknəsəq günlərimə ildı- rım kimi çaxan bir hadisə baş verdi: karvansaradakı hücrəmin qapısını Mirzə Mehdi döydü. Bəlkə də kimsə inanmaz, onu dillənməmiş nəfəsindən tanıdım, bütün vücudum gərildi, bo- ğazım tıxandı, özümdən ixtiyarsız əlimi irəli uzatdım, sonra sədaqətli qələmdaşımın («Mirzə Yusif, qonaq istəmirsən?») səsini eşitdim, o səsdə gizlədilməsi çətin olan əndişə duydum, nələrinsə baş verdiyini beynimdən keçirəndə qucaqlaşdıq, saqqalımızın tükləri bir-birinə qarışdı, həmin məqamda onun kövrəldiyini duydum, özümsə, deyəsən, əməlli-başlı ağlayırdım. Mirzə Meh- dinin gəlişi Şahımızın quzey səfərinin başa çatdığını bildirirdi, deməli, bundan sonra daha bir həyanımı da görməyəcəkdim. Elə bil yaxında olması mənə təpər verir, o təpər bunca ruhi iztira- bın içində salamat qalmağıma kömək eləyirdi. Amma səsindəki əndişədən artıq öz haqq-hesabımı götürmüşdüm, əmindim ki, o qaçılmaz faciə baş verib, Mirzə Mehdinin əndişəsi də daha çox olmuşlarla yox, olacaqlarla bağlıdı. Şahımızın qəzəb atının cilovunu Mirzə Zəki kimi bəlkə də yeganə can sirdaşı çəkə bilməmişdisə, deməli, təhlükə lap yaxındaydı. Mirzə Mehdinin üzünü, az qala, il yarımdan bəri görməsəm də, səsindən xeyli qocaldığı qənaətdəydim, ola bilsin, cismən bir elə dəyişməmişdi, amma ruhən çox dəyişdiyini, sarsıldığını dördcə kəlməsindən duymuşdum. Azacıq toxtayıb aralanandan sonra da xeyli sus- duq, elə bil çıxılmazlıqdan çıxış yolu axtarırdıq. Axır ki, Mirzə 513 Mehdi dedi, Xəlifənin Kəbədə beşinci sütun ucaltmaqdan qəti boyun qaçırması Şahımızı daha bir qəzəb atına mindirib, dağlıla- ra qarşı Əbdülqəni xan Abdalinin sərdarlığıyla əlli minlik qoşun qoyub, özü osmanlılarla haqq-hesab çəkməyə gedir. Bunun daha bir fəlakət olduğunu, şübhəsiz, Mirzə Mehdi gözəl anlayırdı: qışın bu vaxtında uzaq səfərə çıxmaq onun heç ürəyincə deyil- di, bundansa «İran-i Xərab»da qalıb dağlılarla qarşıdurmanın nəticələrini gözləməyə üstünlük verərdi. Amma, şübhəsiz, əlində ixtiyar olsaydı, heç dağlılara qarşı səfərə də çıxmazdı. 506. Qoşun Şəkinin iki fərsəngliyində dincəlmək üçün dayan- mışdı, Mirzə Mehdi də rahatlanmaq əvəzinə bircə gözətçiylə at sürüb məni görməyə gəlmişdi, bu sədaqətini də dəyərləndirməyə bilməzdim. Kərimin əl-ayaq tərpətməsindən, isti xörək yeyib ra- hatlanandan sonra xəbərdar adam kimi, dedim, danış, Mirzə Meh- di, bədbəxt Rzaqulu Mirzənin başına nə gəldiyini söylə. Mirzə Mehdi köksünü ötürdü, xeyli susandan sonra dedi, o binəvanın günahı yox idi, səhvi vardısa, bu da cavanlığı üzündəndi, zənnim aldatmırsa, bu Məhəmməd Hüseyn xan Qacarın usta- lıqla qurduğu tordu, Şahzadə də o tora düşdü, onu kimsə xilas eləyə bilmədi; deyilənə görə, Şahımıza güllə atan Nikqədəm adlı şəxs Dilavər xan Taymanının mühafizəsində olub, guya Şahzadə onun mahir atıcı olduğunu görüb, şəxsi mühafizəsinə xidmətə götürüb, bir dəfə Məhəmməd Hüseyn xanın və Rəhim Sultanın yanında atasını öldürməsini istəyib, guya Nikqədəm də boyun olub, amma Heratda sözünə əməl eləməyə fürsət tapmayıb, Şa- hımız məmləkətin naibliyini tapşırdığı oğlunun dəbdəbəli şəxsi qoşununu buraxandan sonra Şahzadə təzədən Nikqədəmi atasını öldürmək üçün dilə tutub, o da fürsət axtarıb, axır ki, Mazan- daran meşəsində o fürsət əlinə keçib, amma Şahın salamat qal- masını biləndən sonra qorxusundan Herata qaçıb, bununla belə, Şahımızın «göz-qulaqlarından» qurtula bilməyib, onu yaxalayıb «İran-i Xaraba» gətiriblər, Şahımız da günahkarı təkcə dindirib; Mirzə Mehdinin dediyinə görə, əvvəlcə Nikqədəm hər şeyi boy- nundan atırmış, Şahımızın, sifarişçinin adını söyləsə, günahın- dan keçəcəyi barədə dedikləri zavallını yoldan çıxarır, elə bilir, bununla canını qurtaracaq, ona görə də Şahzadənin adını dilinə gətirir, Şahımız da varından yox olur, elə nərə çəkir ki, çadı- Yüklə 2,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|