Yoshlar fiziologiyasi va gigiyenasi
TESTLAR. Nerv hujayralarida nechta akson mavjud
Yüklə 1,45 Mb.
|
TESTLAR. Nerv hujayralarida nechta akson mavjud 2 ta
*1 ta 3 ta
4 ta Necha oylikdan boshlab bolalar har xil tovushlarni bir – biridan ajratishi mumkin *3 – 4 oylikdan 3-5 oylikdan 2- 3oylikdan 4-5 oylikdan
2 oylikda 3 oylikda *4oylikda 5 oylikda
Anatomiya *Fiziologiya Biologiya Gistologiya
1 : 4
*1 : 8 1: 7
1 : 6 Mutatsiya nima Genlarning konservativligi Gen apparatiga tashqi muhitning ta’siri *Gen apparatida ro’y beradiga va nasldan – naslga o’tib boradigan o’zgarishlar Gen yig’indisining buzilishi
Geliogen vitamin nazariyalari Konstitutsional radioto’lqin nazariyalari Urbanizatsiya nazariyalari Nutritiv alementar nazariyasi *Barcha javoblar to’g’ri
12yoshda
10 yoshda 9 yoshda
*11 yoshda Uyqu va uyqu vaqtida harakatlarning tormozlanishi nerv sistemasining qaysi qismga bog’liq Orqa miyaning sigmentlariga Uzunchoq miyaga *Bosh miya yarim sharlari po’stloqlariga Oraliq va orta miyaga
* 300 ta
500 ta 700 ta
900 ta Ko’ruv organining rivojlanib borishi necha yoshgacha davom etadi *11 – 12 yoshgacha 10 – 12 yoshgacha 9 – 10 yoshgacha 9 – 11 yoshgacha
*Tilning uchi va asosida Tilning ikki yon qismida Til ostida Tilning oxirida
1 : 4
*1: 6 1 : 7
1 : 3 Irsiy belgilar hujayraning qaysi organoidida joylashgan Ribasomalarda Golji apparatida Lizasomalarda *Hujayra yadrosida
10 – 11 yoshda 9 – 10 yoshda *11 – 12 yoshda 12 – 13 yoshda
Harakat, Himoya O’tkazuvchanlik Qo’zg’aluvchanlik *Barcha javoblar to’g’ri
So’nuvchi Kechiktiruvchi Farqlovchi *Barcha javoblar to’g’ri
Xolerik
Flegmatik Melaxonik, Sangvinnik *Barcha javoblar to’g’ri
1 oyligidan *2 oyligidan 3 oyligida 4 oyligidan
*Bosh miyaningostki sohasida kalla suyagining turk egarchasida Bosh miyaning oldingi qismida Bosh miyaning orqa qisining orqa bo’lagida Bosh miyaning oraliq va orqa qismida
Itermidin Melatonini *Tirioksin Insulin
2 bosqich 3 bosqich *5 bosqich 6 bosqich
* Gendan Sitoplazmadan Hujayradan Hujayra yadrosidan
Oshqozon osti bezi ayrisimon bezlar *Gipofiz qalqonsimon be buyrak usti bezi jinsiy bezlar Epifiz
Qalqon oldi bezi qalqon orqa bezi Gavdaning muvozanatini saqlab turuvchi eshitish analizatorini aytining Chig’anoq *Vestibulyar apparat (labirint) Nog’ora parda Eshitish suyakchalari
Qonning tashuvchilik vazifasi Qonning tana haroratini nisbiy doimiyligini saqlash vazifasi Qonning gumoral vazifasi Qonning himoya (immunitet) vazifasi * Barcha javoblar to’g’ri
*Qon tomir devorining ritmik ravishda to’lqinlanib turishi Yurak qorinchlarining diastolasi Yurak qorinchlari ning qisqarishi Aortadan qonning otilib chiqishi
Burun bo’shlig’i hiqildoq Traxeya kekirdak O’pkalar o’pka alveollalari Bronxlar plevra perdalari * Barcha javoblar to’g’ri
Salmonelloz botulizm Ovqatdan zaharlanish Ichburug’ qorin tifi * Barcha javoblar to’g’ri
Himoya funksiyasi sezish funksiyasi Ayirish funksiyasi Nafas olish funksiyasi * Barcha javoblar to’g’ri
Harakatlantiruvchi qismi Sezuvchi qismi Nerv markaziy qismi Golovin jadvali nima uchun ishlatiladi Ko’rish maydonini aniqlash uchun Daltonizm kasalliginianiqlash uchun *Ko’rish otkirligini aniqlash uchun Ko’zning funksiyasini aniqlash uchun
Pulsni o`lchash orqali Qon bosimini o`lchash orqali Nafas soni va upkaning tiriklik sig`imini aniqlash orqali *Barcha javoblar to’g’ri
Bir darsdan ikkinchi darsga kirish uchun Sinf xonalarni shamollatish uchun To`liq aqliy ishdan ozod bo`lib, ayrim muammolarni yechish uchun *Barcha javoblar to’g’ri
*Kifoz, lardoz,skalyoz Nevrit, mielit Akromegoliya,gigantizm Umirtqa pog`onasi churrasi
Ichki sekritsiya bezlari funksiyasining bo`zilishi Organizimda moddalar almashinuvining bo`zulishi * Organizimning yuqumli va yuqumsiz kasalliklarga chidamliligi Organizim ichki muhitining patalogiyasi
Akson
*dendrid meyelin
nefron 2 – signal sistemasiga quyidagilardan qaysi biri ta’luqli Ko’rish organi ko’z * nutq Ta’m bilish organi til Eshitish organi quloq Markaziy nerv sistemasi tarkibini aniqlang Bosh miya va perefirik nerv sistemasi Bosh miya uzunchoq miya va varolev ko’prigi *bosh miya va orqa miya Oraliq miya va orta miya
*qo’zg’aluvchanlik va o’tkazuvchanlik qisqaruvchanlik avtomatizm kengayuvchanlik
500 ta
1000 ta 1500 ta
2000 ta Ko’zning tayoqchali hujayralari bilan qachon ko’rish mumkin? Kechasi ko’rish va rang sezish Kunduzi ko’rish va rang sezish Kechasi ko’rish *kunduzi ko’rish
termik
mexanik *yorug’lik Qorong’ulik
8 – 9 soat 7 – 8 soat 10 – 12 soat *7-8 soat
Tashqi muhit ta’sirida nerv tolasi orqali berilgan javob reaksiyasi Adekvat ta’surotlarga narv tolasining qo’zg’alishi *ichki va tashqi muhit ta’siriga organizmning nerv sistemasi orqali yuzaga keladigan javob reaksiyasi Ichki muhit ta’siriga nerv tolasi orqali berilgan javob reaksiyasi
Kechasi ko’rish va ranglarni sezish Kunduzi ko’rish anglarni ajratish *kunduzi ko’rish va ranglarni sezish
1 yoshligida *3 - 9 oyligida 6 oyligida 5 oyligida
*aralash nerv tolasi Somatik nerv sistemasi Harakatlanti ruvchi nerv tolasi Sezuvchi nerv tolasi
Tilning asosida Tilning ikki yon qismida *tilning uchida Tilning asosi va ikki yon qismida
*o’sib kelayotgan organizmning muhit bilan ozaro ta’sirini, atrof muhitni va organizmni sog’lomlashti rish yo’llarini Tashqi muhitni so’g’lomlashtirish yo’llarini Gigiyenik vositalardan foydalanishni Turmush sharoitlarini sog’lomlashtirish yo’llarini
O’ta ta’sirchanlik bezovtalik Lanjlik bosh og’rig’ uyquchanlik Uyqusizlik tush ko’rish jahldorlik Injiqlik xarakterning o’zgarishi *Barcha javoblar to’g’ri
Yutish
*so’lak ajralishi Qon aylanishi Nafas olish
Ishga kirishish bosqichi * ishga kirishish, to’liq kompensatsiya, optimal ishchanlik mehnat ning progressiv pasayishi beqaror kompensiyatsiya davri Optimal ishchanlik bosqichi Pasayish bosqichi
* 12 – 15 yoshda va 13 – 16 yoshda 9 – 11 yoshda va 10 – 12 yoshda 11 – 12 yoshda 12-14 yoshda 15 – 16 yoshda 13- 15 yoshda
Fiziologik yoki tabiiy Gipnotik Narkotik * barcha javoblar to’g’ri
4 – 5 oyligida 6 – 7 oyligida *5 – 6 oyligida 4 – 6 oyligida
*ichki quloqda Tashqi quloq O’rta quloqda Yevstaxiy nayida
Tana massasining ortishi Tana hujayralarining ko’payishi *tana hujayralari ning murakkabla shib takomillashuvi to’qima va organlarning morfologik differensiyalashuvi Tana hujayralarinig ko’payishi to’qimalarning o’sishi
*1 - 3 yoshda 1 - 4 yoshda 2 - 5 yoshda 2 - 3 yoshda
* 46 ta
23 ta 47 ta
Nerv hujayralari qanday ataladi akson
dendrit nefron
*neyron Quyidagi nerv tolalaridan qaysi biri ta’surotni markazga yetkazadi? *sezuvchi (afferent) nerv tolasi Harakatlantiruvchi (efferent) nerv tolasi Somatik nerv tolasi Simpatik nerv tolasi
*4 ta tipi 2ta tipi 3 ta tipi 5 ta tipi
Issiqni sezuvchi Sovuqni sezuvchi Bosimni sezuvchi *Og’riqni sezuvchi
1xil
2 xil 3 xil
*4xil O’sish qanday jarayon *tana hujayralarining ko’payishi tana hajmining kattalashuvi tana massasining ortishi Tana hujayralari ning ko’payishi va murakkabla shuvi To’qima va organlar funksiyasi ning ortishi Tana massasi ning ortishi va takomilla shuvi
Somatik nerv tolasi Simpatik nerv tolasi Sezuvchi nerv tolasi *harakat lantiruv chi nerv tolasi
Dushnba seshanba Payshanba juma *Seshanba chorshanba Chorshanba payshanba
*tashqi muhit ta’sirida yo’q bo’lib ketadi Tashqi muhit ta’sirida o’zgaradi Tashqi muhit ta’sir ko’rsatmaydi Tashqi muhit ta’sirida o’zgarmaydi
*Neyronning uzun o’simtasi Neyronning uzun o’simtasi Neyronning kalta o’simtasi Neyron ning tanasi
*Shox parda shishasimon tana ko’z gavhari kiradi Shox parda va to’r parda Rangdor parda sklera Shishasi mon tana va oqsil parda
Ko’rish va eshitish organlari Nutq va ta’m bilish organlari *ko’rish,eshitish, hid bilish ta’m bilish organlari Nafas olish qon aylanish organlari
*Suvli spirometr, havoli spirometr Simobli spirometr, magnitli spirometr Harakatlantiruvchi spirometr, diskli spirometr Plionkali spirometr, magnitli spirometr
*Neyronning kalta va uzun o’simtalari Neyronning tanasi va uzun o’simtasi Neyronning tanasi va kalta o’simtasi Neyronning markaziy qismi
*5-10 ta
200 ta 250ta
350ta Akkomodatsiya nima Ko’zning uzoqdan ko’rishga moshlashuvi Ko’zning yaqindan ko’rishga moshlashuvi *Ko’zning nurli masofada turgan narsalarni aniq ko’rishga moslashuvi Ko’zning kechasi ko’rishga moslashuvi
Tilning ikki yon qismida *Tilning asosida Tilning uchida Tilning uchi va asosida, tilning yon qismi va asosida
*15-16 yoshda 14-16yoshda 12-15yoshda 15-18 yoshda
1:4 nisbatda *1:5 nisbatda 1:6 nisbatda 1:7 nisbatda
Qo’zg’alish jarayoninig so’nngi bosqichi Tormozlanish jarayoninig boshlanish bosqichi Qo’zg’alish va tormozlanish jarayoning oraliq bosqichi *Tormozlanish jarayoning so’nggi bosqichi
O’ta charchash, aqliy mehnatdan zo’riqish,o’quv yuklamasining oshib ketishi, turli yuqumli kasalliklar, har xil shikastlanishlar Vitaminlar yetishmovchiligi turli yuqumli kasalliklardan so’ng Oiladagi nosog’lom muhit,oiladagi va jamoadagi kelishmovchiliklar *Barcha javoblar to’g’ri
Daun kasalligi Shershevskiy-Terner sindromi Klayfelter sindromi *Barcha javoblar to’g’ri
7-8yoshda *8-9yoshda 9-10yoshda 12-13 yoshda
*47 ta
46 ta 48 ta
23 ta Orqa miya vazni 5 yoshli bolalarda qancha? 30-40 gramm *6-12 gramm 8-10 gramm 20-30gramm
4 ta
*2 ta 3 ta
5 ta 3-yoshli bolaning so’z boyligi nechta 25-30 ta
200 ta 800 ta
*1000 ta Eshitish organi bu: *chig’anoq Nog’ora parda Vestibulyar apparat labirent
1:4
1:5 1:6
*1:7 Odam organizmining tabiiy fiziologik uyquga ehtiyoji chaqaloqlarda nacha soat * 21 – 22 soat 22 – 24 soat 16 – 18 soat 22-24 soat
Organlar va sistemalar tuzilishini Organizm ning ichki muhitining tuzilishini *bolalar organizmining yosh xususiyatlarini To’qima va hujayralarning tuzilishini
*notekis rivojlanish hodisasi Rivojlanish ning uzluksizligi O’sishning tezlashuvi O’sish va rivojlanishning to’xtashi
16 – 18 soatni 6 – 8 soat 10 – 14soat *9-10 soat
1: 5
* 1 : 4 1: 6
1 : 7 Qanday retseptorlarni bilasiz Fotoretsiptorlar Termo retsimptorlar Mexanoresiptorlar *Barcha javoblar to`g`ri
* 5ta turga 4 ta turga 3 ta turga 6 ta turga
Bolaning yoshiga qarab Bajaradigan mashg`ulotiga qarab Iqlim shroitiga qarab *Barcha javoblar to`g`ri
Adikvat riaksiyalarini Qisqarish va bushashish ta’surotlarini *Taktil og`riq, tempratura ta’surotlarini Barcha javoblar to`g`ri
Teri analizatorlari Maza sezish analizatorlari Hid bilish analizatorlari Ko`rish analizatorlari *Barcha javoblar to`g`ri
Tashqi nafas yoki upka orqali gazlar almashinuvi nafas olish Ichki nafas yoki tuqimalar nafasi, hujayralarda ruy beradigan gazlar almashinuvi Qon orqali upka va tuqimalarda gazlar almashinuvi *Barcha javoblar to`g`ri
Ko`krak qafasi aylanasini ulchash Upkaning tiriklik sig`imini aniqlash * jismoniy rivojlanishni aniqlash Pedikulyozga qarshi chora tadbirlar o`tkazish
* O’pkaning tiriklik sig`imini aniqlanadi Tana og`irligini aniqlash Ko`rish o`tkirligini aniqlash Ko`rish maydonini aniqlash
*Tashqi muhit omillariga, irsiyatga, ovqatlanishga, iqtisodiy omillarga Oiladagi muhitga, sport bilan shug`ullanishiga Chiniqishga turli organ va sestemalar kasalliklariga Barcha javoblar to`g`ri
serkulda
Galovin jadvalida * fosterpirimetrida Maxsus asboblar yordamida
* 120-80 mm rutut st 130-90mm rutut st 80-60 mm rutut st 140-90 mm rutut st
spirometrda * dinomometrda termometrda fanindaskopda
* antropometrik ulchavlar o`tkazish orqali Tibbiy ko`rik orqali Ko`rish o`tkirligini aniqlash orqali Barcha javoblar to`g`ri
Ovqat moddalarining kimyoviy tarkibi va kalloriyasiga qarab Bir sutkada istemol qilinadigan menirall tuzlarning fiziologik miyyoriga qarab Iqlim sharoitiga, bir sutkada beriladigan oqsil, yog` va uglivodlarning fiziologik miyyoriga qarab *Barcha javoblar to`g`ri
Suvli spirometr, havoli spirometr Simobli spirometr, magnitli spirometr Harakatlantiruvchi spirometr, diskli spirometr Plionkali spirometr, magnitli spirometr
Neyronning kalta va uzun o’simtalari Neyronning tanasi va uzun o’simtasi Neyronning tanasi va kalta o’simtasi Neyronning markaziy qismi
5-10 ta
200 ta 250ta
350ta Akkomodatsiya nima Ko’zning uzoqdan ko’rishga moshlashuvi Ko’zning yaqindan ko’rishga moshlashuvi Ko’zning nurli masofada turgan narsalarni aniq ko’rishga moslashuvi Ko’zning kechasi ko’rishga moslashuvi
Tilning ikki yon qismida Tilning asosida Tilning uchida Tilning uchi va asosida, tilning yon qismi va asosida
15-16 yoshda 14-16yoshda 12-15yoshda 15-18 yoshda
1:4 nisbatda 1:5 nisbatda 1:6 nisbatda 1:7 nisbatda
Qo’zg’alish jarayoninig so’nngi bosqichi Tormozlanish jarayoninig boshlanish bosqichi Qo’zg’alish va tormozlanish jarayoning oraliq bosqichi Tormozlanish jarayoning so’nggi bosqichi
O’ta charchash, aqliy mehnatdan zo’riqish,o’quv yuklamasining oshib ketishi, turli yuqumli kasalliklar, har xil shikastlanishlar Vitaminlar yetishmovchiligi turli yuqumli kasalliklardan so’ng Oiladagi nosog’lom muhit,oiladagi va jamoadagi kelishmovchiliklar Barcha javoblar to’g’ri
Daun kasalligi Shershevskiy-Terner sindromi Klayfelter sindromi Barcha javoblar to’g’ri
7-8yoshda 8-9yoshda 9-10yoshda 12-13 yoshda
47 ta
46 ta 48 ta
23 ta Orqa miya vazni 5 yoshli bolalarda qancha? 30-40 gramm 6-12 gramm 8-10 gramm 20-30gramm
4 ta
2 ta 3 ta
5 ta 3-yoshli bolaning so’z boyligi nechta 25-30 ta
200 ta 800 ta
1000 ta Eshitish organi bu: chig’anoq Nog’ora parda Vestibulyar apparat labirent
1:4
1:5 1:6
1:7 Odam organizmining tabiiy fiziologik uyquga ehtiyoji chaqaloqlarda nacha soat 21 – 22 soat 22 – 24 soat 16 – 18 soat 22-24 soat
Organlar va sistemalar tuzilishini Organizm ning ichki muhitining tuzilishini bolalar organizmining yosh xususiyatlarini To’qima va hujayralarning tuzilishini
notekis rivojlanish hodisasi Rivojlanish ning uzluksizligi O’sishning tezlashuvi O’sish va rivojlanishning to’xtashi
16 – 18 soatni 6 – 8 soat 10 – 14soat 9-10 soat
1: 5
1 : 4 1: 6
1 : 7 Qanday retseptorlarni bilasiz Fotoretsiptorlar Termo retsimptorlar Mexanoresiptorlar Barcha javoblar to`g`ri
5ta turga 4 ta turga 3 ta turga 6 ta turga
Bolaning yoshiga qarab Bajaradigan mashg`ulotiga qarab Iqlim shroitiga qarab Barcha javoblar to`g`ri
Adikvat riaksiyalarini Qisqarish va bushashish ta’surotlarini Taktil og`riq, tempratura ta’surotlarini Barcha javoblar to`g`ri
Teri analizatorlari Maza sezish analizatorlari Hid bilish analizatorlari Ko`rish analizatorlari Barcha javoblar to`g`ri
Tashqi nafas yoki upka orqali gazlar almashinuvi nafas olish Ichki nafas yoki tuqimalar nafasi, hujayralarda ruy beradigan gazlar almashinuvi Qon orqali upka va tuqimalarda gazlar almashinuvi Barcha javoblar to`g`ri
Ko`krak qafasi aylanasini ulchash Upkaning tiriklik sig`imini aniqlash jismoniy rivojlanishni aniqlash Pedikulyozga qarshi chora tadbirlar o`tkazish
Upkaning tiriklik sig`imini aniqlanadi Tana og`irligini aniqlash Ko`rish o`tkirligini aniqlash Ko`rish maydonini aniqlash
Tashqi muhit omillariga, irsiyatga, ovqatlanishga, iqtisodiy omillarga Oiladagi muhitga, sport bilan shug`ullanishiga Chiniqishga turli organ va sestemalar kasalliklariga Barcha javoblar to`g`ri
serkulda
Galovin jadvalida fosterpirimetrida Maxsus asboblar yordamida
120-80 mm rutut st 130-90mm rutut st 80-60 mm rutut st 140-90 mm rutut st
spirometrda dinomometrda termometrda fanindaskopda
antropometrik ulchavlar o`tkazish orqali Tibbiy ko`rik orqali Ko`rish o`tkirligini aniqlash orqali Barcha javoblar to`g`ri
Ovqat moddalarining kimyoviy tarkibi va kalloriyasiga qarab Bir sutkada istemol qilinadigan menirall tuzlarning fiziologik miyyoriga qarab Iqlim sharoitiga, bir sutkada beriladigan oqsil, yog` va uglivodlarning fiziologik miyyoriga qarab Barcha javoblar to`g`ri
Akson
dendrid meyelin
nefron 2 – signal sistemasiga quyidagilardan qaysi biri ta’luqli Ko’rish organi ko’z nutq Ta’m bilish organi til Eshitish organi quloq Markaziy nerv sistemasi tarkibini aniqlang Bosh miya va perefirik nerv sistemasi Bosh miya uzunchoq miya va varolev ko’prigi bosh miya va orqa miya Oraliq miya va orta miya
qo’zg’aluvchanlik va o’tkazuvchanlik qisqaruvchanlik avtomatizm kengayuvchanlik
500 ta
1000 ta 1500 ta
2000 ta Ko’zning tayoqchali hujayralari bilan qachon ko’rish mumkin? Kechasi ko’rish va rang sezish Kunduzi ko’rish va rang sezish Kechasi ko’rish kunduzi ko’rish
termik
mexanik yorug’lik Qorong’ulik
8 – 9 soat 7 – 8 soat 10 – 12 soat 7-8 soat
Tashqi muhit ta’sirida nerv tolasi orqali berilgan javob reaksiyasi Adekvat ta’surotlarga narv tolasining qo’zg’alishi ichki va tashqi muhit ta’siriga organizmning nerv sistemasi orqali yuzaga keladigan javob reaksiyasi Ichki muhit ta’siriga nerv tolasi orqali berilgan javob reaksiyasi
Kechasi ko’rish va ranglarni sezish Kunduzi ko’rish anglarni ajratish kunduzi ko’rish va ranglarni sezish
1 yoshligida 3 - 9 oyligida 6 oyligida 5 oyligida
aralash nerv tolasi Somatik nerv sistemasi Harakatlanti ruvchi nerv tolasi Sezuvchi nerv tolasi
Tilning asosida Tilning ikki yon qismida tilning uchida Tilning asosi va ikki yon qismida
o’sib kelayotgan organizmning muhit bilan ozaro ta’sirini, atrof muhitni va organizmni sog’lomlashti rish yo’llarini Tashqi muhitni so’g’lomlashtirish yo’llarini Gigiyenik vositalardan foydalanishni Turmush sharoitlarini sog’lomlashtirish yo’llarini
O’ta ta’sirchanlik bezovtalik Lanjlik bosh og’rig’ uyquchanlik Uyqusizlik tush ko’rish jahldorlik Injiqlik xarakterning o’zgarishi Barcha javoblar to’g’ri
Yutish
so’lak ajralishi Qon aylanishi Nafas olish
Ishga kirishish bosqichi ishga kirishish, to’liq kompensatsiya, optimal ishchanlik mehnat ning progressiv pasayishi beqaror kompensiyatsiya davri Optimal ishchanlik bosqichi Pasayish bosqichi
12 – 15 yoshda va 13 – 16 yoshda 9 – 11 yoshda va 10 – 12 yoshda 11 – 12 yoshda 12-14 yoshda 15 – 16 yoshda 13- 15 yoshda
Fiziologik yoki tabiiy Gipnotik Narkotik barcha javoblar to’g’ri
4 – 5 oyligida 6 – 7 oyligida 5 – 6 oyligida 4 – 6 oyligida
ichki quloqda Tashqi quloq O’rta quloqda Yevstaxiy nayida
Tana massasining ortishi Tana hujayralarining ko’payishi tana hujayralari ning murakkabla shib takomillashuvi to’qima va organlarning morfologik differensiyalashuvi Tana hujayralarinig ko’payishi to’qimalarning o’sishi
1 - 3 yoshda 1 - 4 yoshda 2 - 5 yoshda 2 - 3 yoshda
46 ta
23 ta 47 ta
Nerv hujayralari qanday ataladi akson
dendrit nefron
neyron Quyidagi nerv tolalaridan qaysi biri ta’surotni markazga yetkazadi? sezuvchi (afferent) nerv tolasi Harakatlantiruvchi (efferent) nerv tolasi Somatik nerv tolasi Simpatik nerv tolasi
4 ta tipi 2ta tipi 3 ta tipi 5 ta tipi
Issiqni sezuvchi Sovuqni sezuvchi Bosimni sezuvchi Og’riqni sezuvchi
1xil
2 xil 3 xil
4xil O’sish qanday jarayon tana hujayralarining ko’payishi tana hajmining kattalashuvi tana massasining ortishi Tana hujayralari ning ko’payishi va murakkabla shuvi To’qima va organlar funksiyasi ning ortishi Tana massasi ning ortishi va takomilla shuvi
Somatik nerv tolasi Simpatik nerv tolasi Sezuvchi nerv tolasi harakat lantiruv chi nerv tolasi
Dushnba seshanba Payshanba juma Seshanba chorshanba Chorshanba payshanba
tashqi muhit ta’sirida yo’q bo’lib ketadi Tashqi muhit ta’sirida o’zgaradi Tashqi muhit ta’sir ko’rsatmaydi Tashqi muhit ta’sirida o’zgarmaydi
Neyronning uzun o’simtasi Neyronning uzun o’simtasi Neyronning kalta o’simtasi Neyron ning tanasi
Shox parda shishasimon tana ko’z gavhari kiradi Shox parda va to’r parda Rangdor parda sklera Shishasi mon tana va oqsil parda
Ko’rish va eshitish organlari Nutq va ta’m bilish organlari ko’rish,eshitish, hid bilish ta’m bilish organlari Nafas olish qon aylanish organlari
2 ta
1 ta 3 ta
4 ta Necha oylikdan boshlab bolalar har xil tovushlarni bir – biridan ajratishi mumkin 3 – 4 oylikdan 3-5 oylikdan 2- 3oylikdan 4-5 oylikdan
2 oylikda 3 oylikda 4oylikda 5 oylikda
Anatomiya Fiziologiya Biologiya Gistologiya
1 : 4
1 : 8 1: 7
1 : 6 Mutatsiya nima Genlarning konservativligi Gen apparatiga tashqi muhitning ta’siri Gen apparatida ro’y beradiga va nasldan – naslga o’tib boradigan o’zgarishlar Gen yig’indisining buzilishi
Geliogen vitamin nazariyalari Konstitutsional radioto’lqin nazariyalari Urbanizatsiya nazariyalari Nutritiv alementar nazariyasi Barcha javoblar to’g’ri
12yoshda
10 yoshda 9 yoshda
11 yoshda Uyqu va uyqu vaqtida harakatlarning tormozlanishi nerv sistemasining qaysi qismga bog’liq Orqa miyaning sigmentlariga Uzunchoq miyaga Bosh miya yarim sharlari po’stloqlariga Oraliq va orta miyaga
300 ta
500 ta 700 ta
900 ta Ko’ruv organining rivojlanib borishi necha yoshgacha davom etadi 11 – 12 yoshgacha 10 – 12 yoshgacha 9 – 10 yoshgacha 9 – 11 yoshgacha
Tilning uchi va asosida Tilning ikki yon qismida Til ostida Tilning oxirida
1 : 4
1: 6 1 : 7
1 : 3 Irsiy belgilar hujayraning qaysi organoidida joylashgan Ribasomalarda Golji apparatida Lizasomalarda Hujayra yadrosida
10 – 11 yoshda 9 – 10 yoshda 11 – 12 yoshda 12 – 13 yoshda
Harakat, Himoya O’tkazuvchanlik Qo’zg’aluvchanlik Barcha javoblar to’g’ri
So’nuvchi Kechiktiruvchi Farqlovchi Barcha javoblar to’g’ri
Xolerik
Flegmatik Melaxonik, Sangvinnik Barcha javoblar to’g’ri
1 oyligidan 2 oyligidan 3 oyligida 4 oyligidan
Bosh miyaningostki sohasida kalla suyagining turk egarchasida Bosh miyaning oldingi qismida Bosh miyaning orqa qisining orqa bo’lagida Bosh miyaning oraliq va orqa qismida
Itermidin Melatonini Tirioksin Insulin
2 bosqich 3 bosqich 5 bosqich 6 bosqich
Gendan
Sitoplazmadan Hujayradan Hujayra yadrosidan
Oshqozon osti bezi ayrisimon bezlar Gipofiz qalqonsimon be buyrak usti bezi jinsiy bezlar Epifiz
Qalqon oldi bezi qalqon orqa bezi Gavdaning muvozanatini saqlab turuvchi eshitish analizatorini aytining Chig’anoq Vestibulyar apparat (labirint) Nog’ora parda Eshitish suyakchalari
Qonning tashuvchilik vazifasi Qonning tana haroratini nisbiy doimiyligini saqlash vazifasi Qonning gumoral vazifasi Qonning himoya (immunitet) vazifasi Barcha javoblar to’g’ri
Qon tomir devorining ritmik ravishda to’lqinlanib turishi Yurak qorinchlarining diastolasi Yurak qorinchlari ning qisqarishi Aortadan qonning otilib chiqishi
Burun bo’shlig’i hiqildoq Traxeya kekirdak O’pkalar o’pka alveollalari Bronxlar plevra perdalari Barcha javoblar to’g’ri
Salmonelloz botulizm Ovqatdan zaharlanish Ichburug’ qorin tifi Barcha javoblar to’g’ri
Himoya funksiyasi sezish funksiyasi Ayirish funksiyasi Nafas olish funksiyasi Barcha javoblar to’g’ri
Harakatlantiruvchi qismi Sezuvchi qismi Nerv markaziy qismi Golovin jadvali nima uchun ishlatiladi Ko’rish maydonini aniqlash uchun Daltonizm kasalliginianiqlash uchun Ko’rish otkirligini aniqlash uchun Ko’zning funksiyasini aniqlash uchun
Pulsni o`lchash orqali Qon bosimini o`lchash orqali Nafas soni va upkaning tiriklik sig`imini aniqlash orqali Barcha javoblar to’g’ri
Bir darsdan ikkinchi darsga kirish uchun Sinf xonalarni shamollatish uchun To`liq aqliy ishdan ozod bo`lib, ayrim muammolarni yechish uchun Barcha javoblar to’g’ri
Kifoz, lardoz,skalyoz Nevrit, mielit Akromegoliya,gigantizm Umirtqa pog`onasi churrasi
Ichki sekritsiya bezlari funksiyasining bo`zilishi Organizimda moddalar almashinuvining bo`zulishi Organizimning yuqumli va yuqumsiz kasalliklarga chidamliligi Organizim ichki muhitining patalogiyasi
2. Yosh fiziologiyasi va gigiyena fanini rivojiga xissa qo’shgan olimlardan kimlarni bilasiz? 3. O`sish deganda nimani tushunasiz? 4. Rivojlanish nima? 5. O’sish va rivollanishga nimalar ta`sir qiladi? 6. Aksilirasiya haqida tushuncha bering. 7. Bolalarning yoshlik davrlarini sanab bering. 8. Irsiyat nima? 9. Irsiyat terminining fanga kim kiritgan? 10. Menbelning nechta qonuni bor? 11. Xujayra nimalardantashkil topgan? 12. .Irsiy belgilar xujayraning qaysi organoidida joylashgan? 13. Qanday irsiy kasalliklarni bilasiz? 14. Birinchi signallar sistemasiga nima kiradi? 15. Ikkichi signallar sistemasiga nima kiradi? 16. Oliy nerv faoliyati necha tipga bo’linadi? 17. Dinamik steriativ nima? 18. Charchash qanday jarayon? 19. Charchashni oldini olish choralari nimalardan iborat? 20. Nevroz nima? 21. Uyqu qanday jarayon? 22. Ta’lim gigienasi qanday masalalarni o’z ichiga oladi? 23. Bolalarning maktabga tayyorligini aniqlash uchun amalda qanday usullardan foydalanish mumkin? 24. O’quv yilligi qo’yilgan gigienik talablar nimalardan iborat? 25. Dars o’z oldiga qanday gigienik talablarni qo’yadi? 26. Tanaffuslarni qanday tashkil qilish kerak? 27. O’quvchilar kun tartibida nimalarga alohida e’tibor berishlari kerak? 28. Tayanch – harakat sistеmasi qanday organlardan iborat? 29. Tayanch – harakat sistеmasi qanday vazifalarni bajaradi? 30. Tayanch – harakat sistеmasi qanday yosh xususiyatlarga ega? 31. Muskullarning vazifasi va uning yosh xususiyatlari nimalardan iborat? 32. Sinf jixozlariga qanday gigiеnik talablar qo`yiladi?
39. Ovqatlanish gigiyenasi deganda siz nimani to’shinisiz? 40. Qonning vazifalari. 41. Qonning fizik va kimyoviy xususiyatlari. 42. Qonning bolalar va kattalar organizmida miqdori. 43. Qon plazmasining xususiyatlari. 44. Qonning shaklli elementlari. 45. Leykositlarning organizmdagi vazifalari. immunitet nima? 46. Yurakning tuzilishi. 47. Katta va kichik qon aylanish doiralari. 48. Nafas olish organlarining organizmdagi vazifasi nimadan iborat. 49. Yuqori nafs yo`llariga nimalar kiradi. 50. Upkaning tuzilishi haqida gapirib bering. 51. Bolalrda nafas olish organlarining hususiyatlari nimalardan iborat. 52. Odam salomatligiga chiniqishning ta`siri. 53. Ayiruv organlariga nimalar kiradi. 54. Buyraklarning funksiyasi nimalardan iborat. 55. Birlamchi siydik hosil bo`lish mexanizmini tushuntirib bering. 56. Birlamchi va ikkilamchi siydikning tarkibi nimalardan iborat. 57. Terini funksiyasi haqida gapirib bering. 58. Teri kasalliklariga qaysi kasalliklar kiradi. 59. Soglom organizm dеb kanday organizmga aytiladi? 60. Kasal organizm dеb organizmning kanday xolatiga aytiladi? 61. Yukumsiz kasalliklar va kеlib chikish sabablari? 62. Yukumli kasalliklarni kuzgatuvchi va tarkatuvchilari. 63. Yukumli kasalliklarning tarkalish usullari? 64. Utkir kasalliklar haqida tushuncha bering 65. Surunkali kasalliklar va ularning kеlib chikish sabablari? 66. Kasalliklarni yoshga karab tarkalishi. 67. Immunitеt nima? 68. Ayrim yukumli kasalliklar kuzgatuvchilari, kasallik bеlgilari, kеltirgan zararlar xakida tushuncha bеring? 8 Tarqatma materiallar 
9 Yoshlar fiziologiyasi va gigiyenasi fanidan glossariy so’zlari
10 Referat mavzulari.
11 Adabiyotlar.
12 Tayanch konispekt 1-maruza Mavzu: Yoshlar fiziologiyasi va gigiyenasi fanining mazmuni, ahamiyati va vazifalari. Yosh fiziologiyasi va gigienasifani talabalarga- bo’lajak muallimlarga 1) rivojlanayotgan organizmning usuli 2)rivojlanayotgan bolalarning yosh xususiyatlari. 3) ularning tashqi muhit bilan o’zaro bog’liqligi. 4)bolalarda uchraydigan turli kasalliklar va ularni oldini olish yo’llarini o’rgatishda katta ahamiyatga ega. Fiziologiya -biologiyaning 1tarmog’i bo’lib, organlar,organlar sistemasi va funktsiyalarini xamda hayot jarayonlarini o’rganadi. Gigiena-odamni o’rab turgan tashqi muhidni sog’lomlashtirish yo’llarini o’rganadi.
Mavzuda o’sish, rivojlanish va ko’payish haqida ma’lumot berilgan. O’sib kelayotgan organizmni to’g’ri tarbiyalash uchun bola organizmning o’sish va rivojlanish kabi asosiy xususiyatlarni bilish zarur. O’sish va rivojlanish barcha tirik organizmlar kabi odam organizmiga xos xususiyatdir. Mavzuda akseliratsiya haqida ham ma’lumot kiritilgan. 3-ma’ruza. Mavzu: Nerv sistemasining umumiy fiziologiyasi. Markaziy nerv sistemasining yosh xususiyatlari. Oliy nerv faoliyatining yosh xususiyatlari va nerv sistemasining gigiyenasi. Bu mavzuda nerv sistemasini rivojlanishi, vazifalari, yoshxa xos xususiyatlari va gigiyenasi haqida ma’lumot berilgan. Nerv sistemasining funksiyasi 2 qismga bo’lininib o’rganiladi. Nerv tizimi 2- qismdan iborat: 1. markaziy. 2. pereferik. 4– Ma’ruza Mavzu: O’quv tarbiyaviy ishlari gigienasi. Ta’lim gigyenasi, dars gigiyenasi va o’quvchilarni kun tartibi me’yorlari mavzuda to’liq yoritilgan. Ta’lim va dars gigiyenasi bo’yicha darslarni jadvalini tuzish va tanaffuslarni tashkillashtirish haqida tushunchalar berilgan. Bolalarni maktabga tayyorlash bo’yicha ma’lumotlar berilgan. 5 – ma`ruza. Mavzu: Analizatorlarning yosh xususiyatlari va gigiyenasi. Ichki sekretsiya bezlarining yosh xususiyatlari. Analizatorlarga: 1. Tеri analizatori. 2. Hid bilish analizatorlari. 3. Eshitish analizatori. 4. Ko`rish analizatori. 5. Maza bilish analizatori kiradi. Mavzuda analizatorlarning vazifasi haqida to’liq ma’lumot berilgan. Har bir organ ma'lum ta'surotni qabul qiladi va shular haqida mavzuda tushuncha berilgan. 6 – ma'ruza Mavzu: Tayanch - harakat tizimining yosh xususiyatlari va gigiеnasi. Ovqat hazm qilish tizimininig yosh xususiyatlari va ovqatlanish gigienasi. Mavzuga tayanch apparatni va ovqat hazm qilish a’zolarini tuzilishi, vazifasi kasalliklari haqida tushuncha berilgan. Skelet tuzilishi, suyaklarning tuzilishi va vazifasi haqida tushuncha berilgan. Tayanch apparatini gigiyenasi haqida ham tushuncha berilgan. Ovqat hazm qilish a’zolarining gigiyenasi to’liq yoritilgan. 7-ma’ruza. Mavzu: Qon va qon aylanish tizimining yosh xususiyatlari. Nafas a’zolarining yosh xususiyatlari va gigiyenasi. Ushbu mavzuda yurak va nafas olish sistemasini tuzilishi vazifasi va joylashishi haqida tushuncha berilgan. Organizmda qon miqdori, vazifasi va tarkibi to’liq yoritilgan. Qonning shaklli elementlari haqida tushuncha berilgan. Nafas a’zolari haqida ma’lumotlar berilgan. 8 – Ma’ruza Mavzu: Ayiruv organlarining yosh xususiyatlari va gigiyenasi. Salomatlik haqida tushuncha. Mavzuda buyraklar haqida tushuncha berilgan, buyraklar tuzilishi, joylashuvi va bajaradigan vazifasi haqida tushuncha berilgan. Inson organizmi uchun buyraklarning ahamiyati haqida mavzuda tushuntirilgan. Salomatlik haqida ya’ni organizmga ta’sir etuvchi salbiy va ijobiy omillar haqida ma’lumot berilgan. 9- Ma`ruza Mavzu: Bolalar salomatligi va uni nazorat etish. Bolalar salomatligini saqlash va nazorat qilish mavzuda to’liq yoritilgan. Salomatlik va kasalliklar haqida tushuncha berilgan. Bolalar salomatligini nazorat qilish va asrash haqida mavzuda yoritilgan. Organizmga ta’sir ko’rsatadigan infeksiyalar va viruslar haqida tushuncha berilgan. 1-Amaliy mashg’ulot O’quv xonalarini yoritilishi, isitilishi va shamollatilishini gigiyenik baholash. Mavzuda o’quv xonalarini tuzilishi, yoritilishi va isitilishi haqida ma’lumot berilgan. O’quv xonalarini yorug’ligi, havo issiqligi va shamollatishlar haqida tushuncha berilgan.
Sinf jixozlarini gigiyenik baholash. Sinf jixozlari parta, stul, doska va boshqa jixozlarni joylashtirish, to’g’ri foydalanish haqida ma’lumotlar berilgan. O’quv xonalarini, kabinetlarni,va tahlilxonalarni jixozlarini rangi va nimadan yasalishi haqida tushunchalar berilgan.
Dars jadvalini va darsni gigiyenik baholash. Dars jadvalini standart bo’yicha to’g’ri tuzish va o’quvchilarni toliqishini oldini olish, qobiliyatlariga yarasha topshiriqlar berish mavzuga yoritilgan. Dars jadvalini tuzishda o’quvchilarni toliqishini oldini olish va darsning muhimlik darajasiga qarash muhim ahamiyatga egaligi ta’kidlab o’tilgan.
Kun tartibini gigiyenik baholash. Mavzuda o’smirlarning kun tartibiga e’tibor qaratish katta ahamiyatga ega ekanligi haqida tushuncha berilgan. Kun tartibini tuzishda o’smirlarning yoshi, jinsi ga e’tibor berish kerak. Darsga borishi va uyga dars qilishini nazorat qilish va bola charchamasligini oldini olishga harakat qilish lozim.
Shaxsiy gigiyena qoidalari. Insonning shaxsiy gigiyenasi va gigiyena qoidalariga rioya qilishi bola salomatligi uchun muhim o’rin egallaydi. Shaxsiy gigiyenani saqlash salomatlikni saqlashdagi ahamiyati mavzuda to’liq yoritilgan. Inson a’zolarini har bir a’zosining alohida alohida gigiyenasi haqida ma’lumot berilgan.
O’quvchilar jismoniy rivojlanishini gigiyenik baholash. Mavzuda o’quvchilarning jismoniy rivojlanishi va salomatligini nazorat qilish haqida ma’lumotlar berilgan. Antropometriya yani bolani vaznini o’lchash, bo’yini o’lchashlar tushuntirilgan. O’quvchilarni nafas olishini sanash, pulsini sanash va qon bosimini o’lchashlar to’liq yoritilgan.
Orqa miya reflekslarini o’rganish. Mavzuda shartsiz reflekslar va shartli reflekslar haqida tushuncha berilgan. Reflekslarni tekshirish usullari to’liq yoritilgan. Tibbiyot bolg’achasi yordamida ko’z qovoqlarini yumib ochish refleksi, tizza refleksi, axilli refleksi, ikki boshli muskul reflekslarini hosil qilish, refleks yoyini analiz qilish.
Ko’rish o’tkirligi va ko’rish maydonini aniqlash. Mavzuda ko’rish o’tkirligi va ko’rish maydonini aniqlash haqida ma’lumotlar berilgan. Ko’zning joylashishi va bajaradigan vazifasi haqida tushuncha berilgan. Galovin jadvalidan foydalanish va nimani aniqlash haqida tushuncha berilgan.
Faol diqqat tezligini aniqlash. Mavzuda faol diqqat tezligi haqida ma’lumot berilgan. Insonlarni faol diqqat tezligini aniqlash uchun mashqlar kiritilgan. Diqqatni oshirish uchun mashqlar ham bor.
Ixtiyoriy diqqat tezligini aniqlash. Mavzuda ixtiyoriy diqqat haqida tushuncha berilgan Ixtiyoriy diqqat tezligi va uni qanday aniqlash maqsadida ma’lumotlar kiritilgan. Ixtiyoriy diqqatni aniqlash uchun mashqlar bajarish va ixtiyoriy diqqatni aniqlash uchun qanday qo’llash mumkinligi tushuntirilgan.
Yüklə 1,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|