Yusupova Z. X

Spidografiya. 
Qayd qilingan bo‗laklarni yugurib o‗tish tezligini o‗lchash 
uchun qo‗llaniladi. Buning uchun, ikkita tayanch jutliklar qo‗llaniladi, ularning har 
biri ikkita ustundan iborat. Bittasiga yorug‗lik manbai qotiriladi, birinchisining 
qarshisida turgan ikkinchisiga esa - fotoelement qotiriladi, unga yorug‗lik 
manbaidan yorug‗lik kelib tushadi. Boshqa optronli juftlik birinchisiga nisbatan 
ma‘lum bir 
S
masofaga qo‗yiladi, uning ishlash prinsipi ham ―yorug‗lik manbai–
fotoelement‖ tizimida tuzilgan. Fotoelementda, yorug‗likning ta‘siri ostida tok 
yuzaga keladi, u qayd qilinadi. 
Fotoelektron xronometrning ishlash prinsipi quyidagilarda bazalashgan. 
Odamni (yuguruvchi, chang‗ichi, konkida yuguruvchi) birinchi optronli juftlik 
ustunlari oralig‗ida harakatlanishi paytida odam gavdasini yorug‗lik nuri yopib 
qo‗yadi, bu, fotoelektron priyomnikda tok yoki quchlanish kattaligining sakrashi 
bilan aks etiladi. Bu, fotopriyomnik tarmog‗ida o‗rnatilgan vaqtni qayd qilish 
moslamasi uchun ishga tushirib yuboruvchi signal hisoblanadi. Odamni ikkinchi 
optronli juftlik ustunlari oralig‗idan o‗tishi paytida yorug‗lik nuri to‗sib qo‗yiladi 
va tok yoki kuchlanish fotopriyomnik tizimida sapchigan holatlarda o‗zgaradi. Bu, 
elektron sxema uchun vaqtni qayd qiluvchi moslamani o‗chirish uchun signal 
hisoblanadi. Ko‗rinib turibdiki, tayanch juftliklar vositasida 
S
uzunlikdagi bo‗lakni 

---

87 
bosib o‗tishning Δ
t
vaqti qayd qilinadi. Qayd qilingan bo‗lakni bosib o‗tishning 
o‗rtacha tezligi 
t
S
v


sifatida hisoblanadi. 
Spidografiya, keltirilgan shaklda testt mashqlarida qo‗llaniladi, masalan, yurib 
kelib 30 metrga yugurishda (vaqt bo‗yicha va o‗rtacha tezlik bo‗yicha). U, 
kontaktsiz usullarga magsub bo‗lganligi tufayli, uni musobaqalar sharoitlarida ham 
qo‗llash mumkin. Masalan, sakrovchi sportchini uzunlikka sakrashi yoki uchxatlab 
sakrashi paytida depsinishi uchun plankaga yugurib kelish tezligini aniqlash uchun. 
Ushbu holatda, optronli juftliklar depsinish uchun plankaning bevosita oldida 1 
metr masofada o‗rnatiladi.