Yusupova Z. X

5.8. Odam harakatlarini ifodalovchi elementlar 
Odamning harakatlari murakkab xarakterga ega bo‗lib, ularni ifodalash ancha 
qiyin. Lekin, qator holatlarda, harakatlarning bir xil turlarini boshqalaridan 
farqlaydigan ahamiyatli momentlarini ajratish mumkin. Masalan, yugurish 
yurishdan nimalari bilan farqlanishini ko‗rib chiqaylik. 
Qadam bosish harakatlarida har bir oyoq navbat bilan tayanch va silkinch 
bo‗ladi. Tayanch davriga amortizatsiya (gavda harakatlarining tayanch yo‗nalishi 
bo‗yicha tormozlanishi) va oyoqni depsinish kiradi, silkinch davriga – tezlanish va 
tormozlanish kiradi. 
Harakatlarning boshqa keng tarqalgan turi – har xil sakrashlar paytida tayanch 
nuqtasidan depsinish hisoblanadi. Tayanch nuqtadan depsinish tayanch oyoqni 
to‗g‗rilanishi, qo‗llarning va tananing silkinishi hisobiga amalga oshiriladi. 
Tayanch nuqtadan depsinishning vazifasi – sportchi massasi umumiy markazining 
dastlabki vektorini maksimal kattaligini ta‘minlashdan iborat.

---

145 
Nazorat savollari 
1.
Kinematikaning asosiy tushunchalarini sanab bering. Harakatning 
kinematik tavsiflari nima? 
2.
Harakat qonunini ta‘riflang. 
3.
Murakkab harakat nima? 
4.
Ilgarilanma va aylanma harakatlar kinematik tavsiflari bo‗yicha nimalari 
bilan farq qiladi? 
5.
Asosiy dinamik tavsiflarni aytib bering. 
6.
Dinamikaning asosiy qonunini aytib bering. 
7.
Odam uchun MIX nima? Ular qanday aniqlanadi? 
8.
Odamni tashqi muxitdagi harakati paytida yuzaga keladigan kuchlarni 
tavsiflab bering. 
9.
Harakat paytidagi aloqalar va erkinlik darajalari nima? 
10.
Mushak-skelet tizimining asosiy komponentlarini tavsiflang. Ularning 
mexanik xususiyatlarini aytib bering. 
O’z-o’zini tekshirish uchun test savollari