Zaman sosyolojiSİ
Yüklə 474,71 Kb. Pdf görüntüsü
|
EJDER OKUMUŞ
DİNBİLİMLERİ AKADEMİK ARAŞTIRMA DERGİSİ CİLT 10 SAYI 2 140
| db zamanın varlığının sürekli olmadığı, zamanın da bir cevherinin olduğu görüşündedir; fakat İkbal’e göre zamanla ilgili asıl önemli husus şudur: Gerek eş2ariler, gerekse çağımızın bilim adamları zamanla ilgili teoriler ortaya koyarken zamanın psikolojik yönünü araştırmamışlardır. Bu dar görüşlülük sonucunda zamanın sübjektif varlık yönünü bir yana bırakmış, hatta unutmuşlardır. Bundan do- layı da teorilerinde biri maddi cevherler, diğeri zamansal cevherler olmak üzere iki ayrı düzen yer almaktadır. Bu iki düzen birbirinden öylesine uzak ve ayrı duruyor ki, aralarında herhangi bir organik bağ bulmak mümkün değildir. Dolayısıyla zamana tamamen objek- tif açıdan bakılırsa, zaman konusunda objektif bir görüşle yola ko- yulursa zamanın gerçek niteliği ancak kısmen anlaşılabilir, ama zaman konusunda büyük güçlük ve yanılgılar ortaya çıkar. 73
sında zaman meselesini en çok titizlikle ele alan kişidir. Razi, Makâlât-ı Şarkiye adlı eserinde o dönemde bilinen zamanla ilgili bütün teori ve görüşleri teker teker incelemiştir; fakat razi’nin araş- tırma biçimi tamamıyla afaki olduğu için bu konuda kesin ve inan- dırıcı bir görüş ortaya koyamamıştır. Nitekim adı geçen eserde Razi şöyle diyor: “Şimdiye dek yaptığım bütün araştırmalardan sonra zamanın gerçek niteliğinin ne olduğunu bile gösteren herhangi bir şey bulamadım. Bu sebeple bu eserde herhangi bir teorinin lehinde veya aleyhinde söylenebilecek bütün delilleri tam bir tarafsızlıkla toplamışımdır. Zaten taraf tutma genellikle çekindiğim bir şeydir. Hele zaman konusunda buna hiç de ihtiyacım yok.” İkbal’in zaman anlayışında, izlenmesi gereken en doğru yol, gerçek zamanı ortaya koyacak yegane vasıta olan bilinç tecrübemizin dikkatli bir ruhsal tahlilidir. 74 İkbal, zaman gerçeğini ve hayatın zaman içinde bir ha- reket olduğu hususunu iyice anlamanın, Müslümanlar için hayati derecede önemi hazi olduğu görüşündedir. 75
Stephen Hawking (1942- ) de zamana zaman ayıran bilim adamlarındandır. Hawking, önce “Zamanın Kısa Tarihi”, sonra da “Zamanın Daha Kısa Tarihi” başlıklarıyla yazdığı kitaplarda zaman anlayışını ortaya koymaktadır. O “Zamanın Daha Kısa Tarihi”nde şöyle demektedir:
73 Muhammed İkbal, İslam’da Dini Düşüncenin Yeniden Doğuşu, ss. 104-108 74 A.e., s. 108 75 A.e., s. 192
ZAMAN SOSYOLOJİSİ: BİR GİRİŞ DENEMESİ
DİNBİLİMLERİ AKADEMİK ARAŞTIRMA DERGİSİ CİLT 10 SAYI 2 db |
141
Ama evren hakkında acaba gerçekte ne biliyoruz, bu bilgiye nasıl ulaşıyoruz? Evren nereden geldi? Nereye gidiyor? Evre- nin başlangıcı var mı, eğer varsa, öncesinde ne oldu? Zamanın doğası nedir? Zaman sona erecek mi? Zamanda geçmişe gidi- lebilir mi? Son zamanlarda fizikteki buluşlar, bir ölçüde de yeni teknolojiler, eski soruların bazılarına yanıtlar öneriyor. Bir gün bu yanıtlar, ya Dünya'nın Güneş'in çevresinde dönüşü gibi açık ve anlaşılır ya da kaplumbağa kulesi gibi saçma ola- cak. Yalnızca zaman ( o da her neyse) bunu gösterecek. 76
Hawking, zamana görelilik çerçevesinde yaklaşmakta ve dola- yısıyla zamanın göreceliliğini savunmaktadır. Hawking’e göre “gö- relilik kuramı mutlak zaman düşüncesinin sonu demektir! Bunun yerine, her gözlemcinin, yanındaki saatle kaydettiği kendi zaman ölçümü olmalıdır, farklı gözlemcilerce kullanılan benzer saatlerin uyuşması gerekmez. Görelilik kuramı uzay ve zaman konusundaki düşüncelerimizi temelden değiştirmeye zorlar bizi. Zamanın uzay- dan tümüyle ayrı ve bağımsız olmadığını, uzay-zaman denilen nes- neyi oluşturmak üzere bu ikisinin birleştiğini kabul etmek zorunda- yız. Bunlar kavranılması kolay düşünceler değildir. Göreliliğin fizik- çiler arasında bile evrensel kabulü yıllar almıştır. Görelilik kuramı, Einstein'ın bu kuramı kavradığının ve kendi mantığına duyduğu güvenin kanıtıdır; kuramın yol açtığı garip yargılara rağmen Einstein mantığıyla önemli sonuçlar almıştır.” 77
3.1. Genel Olarak Toplumsal Zaman Sosyal teoride önemli bir problem alanı oluşturan toplumsal zaman, zamanın toplumsal gerçekliğine işaret eden, zamanın sosyal yönlerini vurgulayan, zamanın toplumsal inşasına göndermede bulunan en geniş anlamda zaman-toplum ilişkisini ifade eden bir terimdir. Zamanı, zaman belirleme işlemlerini, zaman belirleme araçlarını, zaman temsil mekanizmalarını, örneğin saat ve takvimi toplumsal gerçeklikten soyutlayarak ele almak mümkün değildir. Aynı şekilde toplumun bizatihi kendisini, toplumsal hayatı, toplum düzenini, toplumun idamesini, toplumsal değişimi zamandan ba- ğımsız düşünmek de imkansız gibi görünmektedir. Toplumsal za- man, zamanda var olmayı, zamanla yaşamayı; toplumun zamansal
76 Stephen Hawking, Zamanın Daha Kısa Tarihi, Çev. Selma Öğünç, Doğan Kitap, İstanbul 2006, s. 5 77 A.e. s. 15 Yüklə 474,71 Kb. Dostları ilə paylaş:
|