Zaman sosyolojiSİ
Yüklə 474,71 Kb. Pdf görüntüsü
|
EJDER OKUMUŞ
DİNBİLİMLERİ AKADEMİK ARAŞTIRMA DERGİSİ CİLT 10 SAYI 2 162
| db cinin sonucudur. Şimdi, geçmişe bağlı, ama asla geçmişle özdeş değildir. Gerçekte Mead ileri sürmektedir ki şimdinin hem geçmiş- ten hem de devam etmekte, sürekli meydana gelmekte olan olay- lardan orijinal bir yaratılışı söz konusu olduğu için sosyal gerçeklik var olmaktadır. 129 Mead, zamanla ilgili düşüncelerinin bilinç ve toplumun evrimi hakkındaki teorisi bağlamında geliştirmektedir. The Philosophy of the Present’ta Mead, toplumsallığın önceliğinin, sırasıyla zamanı, geçmiş ve geleceğin şimdiyle ortaya çıkan zıtlığı olarak anlayan akıl ve kendinin kurucusu olduğunu ileri sürüyor. Mead için sosyal ve psikolojik, tabiatın bir örneğidir ve dolayısıyla zaman psikolojisi ve sosyolojisinin bu açıklaması zamanın bizzat kendisinin bir izahıdır. 130
kilediği gibi özelde de zaman sosyolojisi, bilhassa zamanla ilişkile- rin mikrososyolojik görünümleri ve bilgi sosyolojisi üzerinde önemli etkilerde bulunmuştur. Örneğin bu etkilere Berger ve Luckmann’da rastlanabilir. 131 Onlar, the Social Construction of Reality adlı kitapla- rının “Gündelik Hayatta Bilginin Temelleri” başlıklı bölümünün “Gündelik Hayatın gerçekliği” kısmında zaman konusunu, gündelik hayatın gerçekliği çerçevesinde ele almakta ve gündelik hayatın gerçekliğini, bilinçle ve öznelerarası ilişkilerle ilişkili olarak, bura ve şimdi etrafında izah etmektedirler. 132
Berger ve Luckmann’ın yakla- şımında gündelik hayatın dünyası, hem mekansal hem de zamansal olarak inşa edilir. Mekansal inşa bizim mevcut düşüncelerimize göre tamamen çevreseldir. Zamansallık bilincin temel bir özelliği- dir. Bilinç akışı daima zamansal olarak düzenlenir. İç-sübjektif ola- rak mevcut bulunduğuna göre bu zamansallığın farklı yüzeyleri arasında farklılaşmanın olması muhtemeldir. Her fert, zamanın, her ne kadar bunlarla aynı olmasa da sırayla organizmanın fizyolojik ritimleri üzerine kurulan bir iç akışının olduğunun bilincindedir. İç- sübjektif zamansallığın bu yüzeylerinin derin bir analizine girebil- mek için bu girişlerin sınırlarını çok aşmak gerekmektedir. Bununla birlikte, gündelik hayatta öznelerarasılık da zamansal bir boyuta
129
A.e., s. 8 130
Dan Ryan, “Time and Social Theory”, http://djjr.net/papers/published/Ryan-Time- and-Social-Theory.pdf, 10.10.2009 131 G. Pronovost, a.g.e., s. 10 132 Peter L. Berger-Thomas Luckmann, The Social Construction of Reality, Allen Lane The Penguin Press, Great Britain 1967, ss. 33-61; Peter L. Berger-Thomas Luckmann, “Gündelik Hayatın Gerçekliği”, Çev. Ejder Okumuş, Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 1/1, Mart 2003, ss. 43-51
ZAMAN SOSYOLOJİSİ: BİR GİRİŞ DENEMESİ
DİNBİLİMLERİ AKADEMİK ARAŞTIRMA DERGİSİ CİLT 10 SAYI 2 db |
163
sahiptir. Gündelik hayat evreninin öznelerarası olarak mevcut ol- duğu, kendine özel standart zamanı bulunmaktadır. Bu standart zaman, daha önce zikredilen farklılaşımları dahilinde iç zamanla tabiatın zamansal etkileri üzerine bina edilen, kozmik zamanla onun sosyal olarak kurulu takvimi arasındaki kesişim noktası olarak anlaşılabilir. Bekleme tecrübesinin en açık bir şekilde gösterdiği gibi, zamansallığın çeşitli yüzeyleri arasında tam bir eşzamanlılık asla olamaz. Hem organizmam hem de toplumum, benim üzerimde ve iç zamanım üzerinde, beklemeyi gerektiren olayların kaçınılmaz sonuçları üzerinde baskı yapar. Berger ve Luckmann’a göre bir spor faaliyetine katılmayı arzu edebilirim, fakat incinmiş dizimin iyileş- mesi için beklemek zorundayım veya yine olaya vukufiyetimin res- men tanınabilmesi için belirli kağıtlar işlemden geçinceye kadar beklemek zorundayım. Gündelik hayatın zamansal inşası, benim hesaba katmam gereken, yani kendi projelerimin kendisiyle aynı zamanda hareket etmesi için çalışmam gereken bir olgusallık olarak karşıma çıkar. Ben gündelik hayatta zamanla, devamlı, sınırlı ve sonlu olarak karşı karşıya gelmekteyim. Benim bu dünyadaki bütün varlığım, mütemadiyen bu dünyanın zamanıyla düzenlenmekte, gerçekten bu dünya tarafından kuşatılmaktadır. Benim kendi haya- tım dışardan yapma zaman akışı içerisinde bir perdedir. O ben doğmadan önce mevcuttu ve öldükten sonra da mevcut olacaktır. Benim kaçınılmaz ölümümün bilgisi, bu zamanı benim için sınırlı ve sonlu kılar. Benim, sadece, projelerimin gerçekleşmesi için mevcut kararlaşmış belirli bir miktar zamanım bulunmaktadır ve söz konu- su bu bilgi bu projelere karşı tavrımı etkiler. Keza ölmek istemez- sem, bu, bilgi projelerime köklü bir endişe ve kuruntu enjekte eder. Bunun için spor faaliyetlerine iştirakimi durmadan tekrarlayamam. Gittikçe yaşlandığımı biliyorum. Hatta şu da olabilir: Bu, iştirak etme şansına sahip olduğum son fırsattır. Bekleyişim, zamanın son- luluğu projeye çarptığı ölçüde endişeli ve istekli olacaktır. 133
dedirler. Onlara göre zaman tarafından yapılan etkileri canımızın istediği gibi tersyüz edemeyiz. Şeyleri önceliklilik sırasına koyarak en önemlisini öne almak, yani şeyleri düzenlemek ve sıralamak, gündelik hayat bilgimizin temel bir öğesidir. Nitekim örneğin belirli bir takım eğitim programlarından geçmeden muayyen bir imtihana giremeyiz ve kazanamayız, bu imtihana girip kazanmadan da
133
P. L. Berger-T. Luckmann, The Social Construction of Reality, ss. 40-41 Yüklə 474,71 Kb. Dostları ilə paylaş:
|