Zavər Qafarov, Ataxan Əbilov Beynəlxalq xüsusi hüquq Yenidən işlənmiş ikinci nəşr Bakı ~ Qanun 2007
§ 2. Xarici investisiyaların hüquqi tənzimi
Yüklə 2,45 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- § 2. Xarici investisiyaların hüquqi tənzimi
- § I. Əşya hüququnun koHizion məsələləri
§ 2. Xarici investisiyaların hüquqi tənzimi İnvestisiyalann hüquqi tənzimi ilə əlaqədar universal və regional səviyyədə bağlanan çoxtərəfli müqavilələr mövcuddur. Belə müqavilələrdən biri də Beynəlxalq Yenidənqunna və İnkişaf Bankının təşəbbüsü ilə hazırlanan, 18 mart 1965-ci ildə Vaşinqtonda imzalanmaq üçün açıq elan edilən, 14 oktyabr 1966-cı ildə qüvvəyə minən “Dövlətlər və xarici şəxslər arasında investisiya mübahisələrinin tənzimlənməsi haqqında” Konvensiyadır. Konvensiyaya uyğun olaraq xarici investisiya mübahisələrinin tənzimlənməsi üzrə Beynəlxalq Mərkəz təsis edilmişdir. Mərkəzin əsas məqsədi Razılığa gələn dövlətlərlə digər Razılığa gələn dövlətlərin fiziki və ya hüquqi şəxsləri arasında investisiya mübahisələrinin barışdırma və ya arbitraj yolu ilə həlli üçün imkan yaratmaqdan ibarətdir. İnvestisiya ilə bağlı mübahisənin Mərkəzdə baxılması üçün aşağıdakı müddəalara əməl edilməlidir; 1) Mərkəz yalnız Razılığa gələn dövlətlə digər Razılığa gələn dövlətin fiziki və ya hüquqi şəxsləri arasında mübahisəyə baxır; 2) İnvestisiya mübahisəsində tərəflərin qarşılıqlı razılığı ilə istifadə edilən beynəlxalq tənzimləmə metodu barışdınna və arbitraj imkanlarını nəzərdə tutur; 3) İnvestisiya mübahisəsinin barışdırma və ya arbitraj yolu ilə həllİ üçün Tərəflərin qarşılıqlı razılığı Tərəflərin üzərinə banşdımıa ilə bağlı tövsiyələri lazımi qaydada öyrənmək və arbitraj qərarlarını yerinə yetirmək öhdəliyi qoyan razılaşmada ifadə olunur; 4) hər hansı mübahisənin Mərkəzdə baxılması üçün müvafiq Razılığa gələn dövlət tərəfindən Konvensiyanın ratifikasiya edilməsilə yanaşı, həm də onun həmin mübahisə üzrə konkret razılığı tələb olunur; 5) Beynəlxalq Mərkəzin yurisdiksiyası Razılığa gələn dövlətlə digər Razılığa gələn dövlətin fiziki və ya hüquqi şəxsləri arasında investisiya ilə bağlı bütün hüquqi mübahisələrə şamil edilir, bir şərtlə ki, tərəflərin müvafiq mübahisəni Mərkəzə vermək haqqında yazılı razılığı olsun. Belə razılıqdan birtərəfli imtina yolverilməzdir; 6) Arbitraj məhkəməsi investisiya mübahisəsini tərəflərin razılığı ilə seçilən hüquq normalarına uyğun həll edir. Tətbiq ediləcək hüquq haqqında razılıq olmadıqda mübahisədə Tərəf olan 137 Fəsil 8. Əşya hüquqları qısı zamanı mülkiyyət hüququnun keçməsinə tətbiq edilən hüquq haqqında” Konvensiya, 1986-cı il “Əmtəələrin beynəlxalq alqı-sat- qı müqaviləsinə tətbiq edilən hüquq haqqında” Konvensiya və s. § 2. Xarici investisiyaların hüquqi tənzimi İnvestisiya gəlİr (mənfəət) və ya sosial səmərə əldə etmək məqsədi ilə sahibkarlıq və digər fəaliyyət növləri obyektlərinə qoyulan maliyyə vəsaitinə, habelə maddi və intellektual sərvətlərə deyilir. İnvestisiya qoyuluşu və onun həyata keçirilməsi ilə əlaqədar fəaliyyət investisiya fəaliyyəti adlanır. İnvestisiya fəaliyyəti ilə nəinki yerli fiziki və hüquqi şəxslər, həm də xaricilər məşğul ola bilərlər. Xaricilər tərəfindən qoyulan investisiya xarici investisiya adlanır. İnvestisiyalar əmlak və qeyrİ-əmlak xarakteri kəsb edİr. Maddi formada ifadə olunan əmlak xarakterli investisiyalara aşağıdakılar aiddir: pu! vəsaiti, məqsədli bank əmanətləri, kreditlər, paylar, digər qiymətli kağızlar, daşınar və daşınmaz əmlak (binalar, qurğular, avadanlıq və başqa maddi sərvətlər) və əmlak hüquqları. Qey- ri-əın!ak xarakterli İnvestisiyalar intellektual mülkiyyətlə əlaqədardır. Bura müvafiq qaydada rəsmiləşdirilmiş elmi-təcrübi və digər İntellektual sərvətlər, bu və ya digər istehsal növünün təşkili üçün zəruri olan, ancaq patentləşdirilməmiş texniki sənədləşdirmə, vərdiş və istehsalat təcrübəsi kimi tərtib edilmiş texniki, texnoloji, kommersiya və dİgər biliklərin məcmusu (nou-hau) və s. aid edilir. Xarici investor qismində, bir qayda olaraq, aşağıdakılar çıxış edir: xarici hüquqi şəxslər, xarici vətəndaşlar, xarici dövlətlər və beynəlxalq təşkilatlar. Xaricdə daimi yaşayış yeri olan vətəndaşlığı olmayan şəxslər də xarici İnvestor hesab edilirlər. Xarici investorlann fəaliyyəti beynəlxalq və milli hüquq nor- malan ilə tənzimlənir. Bu sahədə mövcud olan beynəlxalq müqavilələri iki qrupa bölmək olar: 1) çoxtərəfli beynəlxalq müqavilələr; 2) ikitərəfli beynəlxalq müqavilələr. 136 § I. Əşya hüququnun koHizion məsələləri sino görə də nəqliyyat vasitələrinə əşya hüquqları onların olduğu yerin qanunu ilə deyil, qeydiyyatdan keçdikləri ölkənin hüququ ilə müəyyən olunur. Dördüncüsü, vərəsəlik qaydasında daşınar əşya üzərində mülkiyyət hüququnun əmələ gəlməsi əmlakın olduğu yerin qanunu ilə deyil, miras qoyanın şəxsi qanunu ilə tənzimlənir. Bu barədə XV fəsildə daha ətraflı şərh veriləcəkdir. Beşincisi, əvvəlki fəsildə haqqında bəhs etdiyimiz dövlət immuniteti ilə əlaqədar dövlət əmlakına münasibətdə əmlakın olduğu yerin qanunu xeyli məhdudlaşır və s. Azərbaycan Respublikasının bağladığı hüquqi yardım haqqında ikitərəfli müqavilələrdə əşya hüququnun kollizion məsələləri aşağıdakı qaydada tənzimlənir; 1) daşınmaz əmlak üzərində mülkiyyət hüququ ərazisində daşınmaz əmlak olan Razılığa Gələn Tərəfin qanunvericiliyi ilə müəyyən edilir (bu zaman lex rei sitae kollizion bağlanmadan istifadə edilmişdir); 2) dövlət reyestrlərinə daxil edilməli olan nəqliyyat vasitələri üzərində mülkiyyət hüququ ərazisində nəqliyyat vasitəsini qeydiyyatdan keçmiş orqan olan Razılığa Gələn Tərəfin qanunvericiliyi ilə müəyyən edilir; 3) əmlak üzərində mülkiyyət hüququnun və ya digər əşya hüququnun yaranması və xitamı, bunun üçün əsas olan hərəkət və digər hallar baş verdiyi vaxtda ərazisində əmlak yerləşən Tərəfin qanunvericiliyi ilə müəyyən edilir; 4) əqdlərin predmeti olan əmlak üzərində mülkiyyət və digər əşya hüququnun yaranması və xitam edilməsi Tərəflərin sazişində başqa qayda nəzərdə tutulmamışdırsa, əqdin bağlandığı yerin qanunvericiliyi ilə müəyyən edilir. Əşya hüququnun kollizion məsələləri çoxtərəfli beynəlxalq müqavilələrlə də tənzimlənir. Düzdür, bu istiqamətdə universal beynəlxalq müqavilə mövcud olmasa da, bir sıra çoxtərəRi müqa- vilələrlə qeyd edilən məsələlərin tənzimlənməsi heç də az əhəmiyyət kəsb etmir. Bu sıraya aşağıdakı beynəlxalq müqavilələr aiddir: 1955-ci il “Əmtəələrin beynəlxalq alqı-satqısına tətbiq edilən hüquq haqqında” Konvensiya, 1958-ci il “Əmtəələrin alqı-sat- 135 Yüklə 2,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|