bеriladigan va yana bеlgilanadi. Matеrial 3 yoki 5 marta aylangandan so‘ng
o‘qituvchi va talabalar o‘rtasida muhokama qilinadi.
№
Jarayonlar
Moddaning kichik
doirada (biologik)
aylanishi
Moddaning katta
doirada (gеologik)
aylanishi
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Organizmlar o‘rtasida.
Quruqlik muhitida tuproq bilan organizm
o‘rtasida.
Gidrosfеrada organizm bilan suv o‘rtasida.
Quruqlik bilan dunyo okеanlari o‘rtasida.
Quruqlikdagi
o‘simliklarning
gazsimon
moddalar va suvda erigan minеral tuzlarning
yutilishi va organik modda hosil bo‘lishi.
Organik moddalarning konsumеntlar va
rеdutsеntlar tanasidan o‘tib, qayta ishlanib,
parchalanadi va minеrallashadi.
Quruqlikdagi moddalarning daryo va havo
oqimlari bilan okеanga kеlib tushishi.
Dеngiz yotqiziqlarining quruqlikka qayta
chiqishi.
Okеan tubining ko‘tarilishi va natijada kuruqlik
ayrim joylarining cho‘qishi.
«Муаммоли ўқитишнинг» блок-схемаси.
«Муаммоли ўқитишнинг» блок-схемаси
Муаммоли ўқитишнинг технологик схемаси
БКМ–билим, кўникма, малака
АФУ – ақлий фаолият усуллари
П
Е
Д
А
Г
О
Г
1
Педагогик
муаммоли
вазият
2
Ёрдам
3
Ахборот
Психологик
муаммоли вазият
Муаммо (номаълумни
ҳис этиш)
Муаммони ечиш
излаш
Т
А
Л
А
Б
А
Я
А
н
Ф
г
У
и
р
и
Б
в
К
о
М ж
и
Педагог фаолияти
Талаба фаолияти
таҳлил
122
Муаммоли ўқитиш, ижодий жараѐндан ностандарт илмий-ўқув масалаларни
ностандарт усуллар билан ечишни тақазо этади. Талабаларга машқ учун
бериладиган масалалар, олинган билимларни мустаҳкамлаш ва малакалар ҳосил
қилиш учун хизмат қилса, муаммоли масалалар эса фақат янги ечимлар
излашга қаратилади.
Назорат саволлари
1.
Муаммоли таълим технологияларининг ўқитишдаги аҳамияти.
2.
Муаммоли таълим турлари
3.
Муаммоли вазият методи
4.
Муаммоли таълим технологияларининг қандай имкониятларга эга?
5.
Муаммоли вазиятларни ҳал қилиш неча босқичда кечади?
6.
Муаммоли вазиятнинг турлари
7.
Муаммоли вазифаларни ташкил қилиш.
Фойдаланилган адабиѐтлар
1.
2. Ro‘zieva D., Usmonboyeva M., Holiqova Z., Эшчонов Э.У. interfaol metodlar:
mohiyati va qo‘llanilishi. Metodik qo‘llanma. –Т. 2013.- 46 б.
123
VI.КЕЙСЛАР БАНКИ
1-Кейс. Jamiyatning ma‘suliyati va ekotizimdagi global o'zgarishlar
Atmosfera havosini ifloslantirishga asosiy sababchi bo'lgan sanoat obyektlari Toshkent
(42,7%), Qashqadaryo (14,6%), Buxoro (10.9%), Navoiy (8,1%), Farg'ona (6,8%) viloyatlarida
jamlangan. Sanoat salo-hiyati energetika, (jolra va rangli metallurgiya, kimyo va neftkimyo sanoati
(asosan, o'g'itlar ishlab chiqarish), gaz sanoati, neftni qayta ishlash zavodlari, sement va -boshqa
qurilish materiallari ishlab chiqaruvchi korxonalar obyektlaridan iborat.
Davlat statistik hisoboti ma'lumotlariga ko'ra, yiliga yirik korxonalardan (IES va IEM) 200
ming tonnadan ortiq ifloslantiruvchi moddalar atmosferaga chiqariladi. Asosiy ifloslantiruvchi
moddalar — qattiq chang zarralari, oltin-gugurt dioksidi, azot oksidlari, uglerod oksidi, vannadiy
besh oksidi va benzapiren hisoblanadi. Eng ko'p rniqdorda ya'ni, tarmoq bo'yicha — 57,6%ni,
respubJika bo'yicha esa — 44, 16%ni tashkil etuvchi, 121,38 ming tonna oltingugurt dioksidi
atmosferaga chiqariladi. Atmosferaga o‘ta zaharli oltingugurt dioksidi gazini qaysi tarmoqlar
chiqarishini aniqlang va tushuntiring. Atmosferada ushbu gazning miqdori haddan ziyod ko‘payib
ketishi bilan yuzaga keladigan muammoli
вазиятларни таҳлил этинг, ечимини топинг ва
вазиятдан чиқиб кетинг.
Кейсни бажариш бўйича топшириқлар:
1. Atmosfera havosining сифатини баҳоланг.
2. Havodagi таъсир этувчи моддаларнинг физик-кимѐвий хусусиятларини
ўрганинг
3. Таъсир этувчи моддаларнингкимѐвий формулаларини ѐзинг
4.Таъсир этувчи моддаларнинг миқдорини аниқланг
2-Кейс. Ochiq suv havzalarining ekologigienik holati
O‗zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2001 yil 4 oktyabrdagi
―Zarafshon daryosi havzasida ekologik va sanitar-epidemilogik vaziyatni yaxshilash
to‗g‗risida‖gi 401-sonli qarorini bajarish borasida, Buxoro, Navoiy, Samarqand va
Jizzax viloyatlarida Zarafshon daryosi va unga kelib qo‗shiladigan irmoqlardagi suv
sifatining monitoringi olib borilmoqda, daryoga noqonuniy tashlamalarni tugatish
borasida o‗z vaqtida choralar ko‗rilmoqda, daryoga tashlamasi bo‗lgan ob‘ektlardan
oqizilayotgan suvlar tizimli nazorat qilinmoqda.
O‗zbekiston Respublikasi atrof tabiiy muhiti ifloslanishi monitoringi ma‘lumotlariga
ko‗ra, Zarafshon daryosi suvlari O‗zbekiston Respublikasiga kirishida (Ravot-Xo‗ja)
muntazam ravishda fenol bilan 2-4 PDK va mis bilan 1,1-3,5 PDK atrofida
ifloslangan bo‗lsada, uning sifati II–toza suvlar sinfiga, keyinchalik daryo oqimi
bo‗ylab pastga qarab oxirigacha III-sinf – o‗rta me‘yor ifloslangan suvlarga o‗tgan.
Мазкур daryo suvlarini таҳлил қилиш усулларини танланг.
Dostları ilə paylaş: |