Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

 
124 
 
Кейсни бажариш босқчилари ва топшириқлар: 
1.
 
Кейсдаги  муаммони  келтириб  чиқарган  асосий  сабаблар  ва  ҳал  этиш 
йўлларини жадвал асосида изоҳланг (индивидуал ва кичик гуруҳда). 
Муаммо тури 
Келиб чиқиш 
сабаблари 
Ҳал этиш йўллари 
 
 
 
 
3-Кейс.  Tabiatni  muhofaza  qilish  punktlari  laboratoriyasiga  Respublika  viloyatlari 
tuproqlarining  ifloslanish  darajasinin  aniqlash  maqsadida  bir  necha  tuproq 
namunalari  olib  kelindi.  Унинг  физик  кимѐвий  хусусиятларини  ўрганиб,  таҳлил 
усулларини келтиринг. 
Кейсни бажариш бўйича топшириқлар: 
 
1. Tuproq namunalarining физик-кимѐвий хусусиятларини ўрганинг
 
       3. Indikator organizmlardan foydalanib tuproqning Ph muhitini aniqlang 
 
       4. Tuproq tarkibidagi mikroelementlarнинг миқдорини аниқланг   
 
Кейс ечими учун таклиф этилган ғоялар тақдимоти учун чизма намунаси 
Муаммо (асосий ва кичик 
муаммолар) 
Ечим 
Натижа 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
  4-  Кейс:  Замонавий  ekologik  muammolar  топшириқ.  Тингловчилар 
кейс  билан  танишадилар  ва  пастда  кўрсатилган  жадвал  асосида  унинг 
ечимини топадилар. 
 
   Ҳозир атроф муҳитнинг шу жумладан атмосфера ҳовосининг кўпдан-кўп 
саноат  корхоналари,  автотранспорт  воситалари  қолаверса  турмушимизнинг 
кўпгина 
жабҳаларида 
фойдаланиладиган 
кимѐвий 
моддалар 
билан 
ифлосланиши, сўзсиз аҳоли саломатлигига озор бермасдан қолмайди. Ҳозирги 
замон  металлургия  комбинатлари  дудбўронлари  орқали  кўп  миқдорда 
таъсирчан  моддаларни  атмосферага  чиқариб  ташлаши  масалан  сурхандарѐ 

---

 
125 
вилоятининг  ариосиѐтумани  ҳудудига  Тожикистоннинг  Мирзо  Турсунзода 
шаҳрида  жойлашган  алюминий  заводи  чиқиндиларининг  асорати  туфайли  бу 
ерда  бир  қанча  касалликлар  содир  бўлмоқда.  Келтирилган  маълумотга 
қараганда  алюминий  заводи  ишлаб  турса  атроф  муҳит,  тупроқ  ва  сув  фтор, 
олтингугурт,  икки  оксидли  азот,  бензопирен  билан  анча  булғанишига  сабаб 
бўлади.  Бу  ҳолат  аҳоли  орасида  умумий  касалланишни  кўпайишига  олиб 
келади. Шу каби атроф муҳитга зарали таъсир етадиган манбаларни яъни ушбу 
заводни  назорат  қилиб  бориш  ва  муаммони  ечишда  қайси  Давлат  экологик 
экспертизаси  ўтказилади?  Алюминий  заводининг  атроф  муҳитга  бўлаѐтган 
зарарли  таъсирини  қандай  баҳолайсиз?  Республика  Давлат  экологик 
экспертизаси  ва  жамоатчилик  экологик  экспертизаси  зарарни  камайтириш 
масалаларини олиб бораоладими? 
Кейс ечими учун таклиф этилган ғоялар тақдимоти учун чизма намунаси 
Муаммо (асосий ва 
кичик муаммолар) 
Ечим 
Натижа 
 
 
 
 
 
5-Кейс.  Касбий  таълим  методикаси  бўйича  яратилган  адабиѐтларни 
ўрганиш шуни кўрсатдики, уларда ―таълим жараѐни‖ тушунчасининг моҳияти 
турлича ѐритилган.  
Таълим жараѐни – бу: 
1.  Талабаларга  билимларни  бериб,  уларда  кўникма,  малакаларни  бериш 
орқали у ѐки бу даражада уларнинг ўзлаштирилишини таъминлаш (ўқитиш)га 
қаратилган фаолият. 
2.Талабалар томонидан БКМнинг ўзлаштирилиши (ўқиши)ни таъминловчи 
жараѐнини 
бошқаришга 
йўналтирилган 
ўқитувчи 
ва 
талабаларнинг 
биргаликдаги фаолияти (чунки ўқитиш ва ўқитиш – таълимнинг ўзаро алоқадор 
ва ўзаро шартланган томонларидир). 
3.Ўқитувчининг  талабалар  томонидан  БКМни  онгли  ва  пухта 
ўзлаштирилишига  йўналтирилиб,  бу  жараѐнда  билимларнинг  мустаҳкамланиши, 
ақлий  ва  жисмоний  меҳнат  маданияти  элементларини  ўзлаштириш, 
дунѐқарашни  бойитиш  ва  талабалар  хулқ-атворининг  шаклланишини 
таъминловчи раҳбарлиги ва ҳаракатларининг изчиллиги. 
4.Талабаларнинг 
ўқитувчи 
раҳбарлигида 
БКМни 
ўзлаштириш, 
қобилиятларини  ривожлантириш  ва  дунѐқарашларини  шакллантиришга 
қаратилган фаол билиш фаолияти. 
Кейсни бажариш бўйича топшириқлар: 
1. Кейс моҳиятини етарлича англаб олинг. 
2.  Берилган  манбаларга  таянган  ҳолда  муаммонинг  ечимини  топишга 
хизмат қилувчи омилларни аниқланг. 
3.  Аниқланган  омиллар  орасидан  муаммога  барчасидан  кўпроқ  даҳлдор 
бўлган омил (ѐки иккита омил)ни ажратинг. 
4. Ана шу омиллар асосида ечимни асослашга уринг. 

---

 
126 
5. Ечимни баѐн этинг. 
иштирокида муҳокама қилинади. 
6-Кейс.  Марказий  Осиѐ  давлатларида  индивидуал  таълим  усулдан  қадим 
даврларда унумли фойдаланганлар.  
Ушбу  („Меъмор‖  романининг  ―Устоз  ва  шогирд‖  )  бобидан  келтирилган 
парчада  индивидул  таълим  олиш  учун  борган  толибнинг  синовдан  ўтганлиги 
ҳақида ҳикоят қилинган. Зулфиқор синовдан қандай ўтди. 
Тингловчиларга  тавсия  этиладиган  манбалар:  „Меъмор‖  романининг 
―Устоз ва шогирд‖  бобидан келтирилган парча . 
Кейсни бажариш бўйича топшириқлар: 
1. Кейс моҳиятини етарлича англаб олинг. 
2.  Берилган  манбаларга  таянган  ҳолда  муаммонинг  ечимини  топишга 
хизмат қилувчи омилларни аниқланг. 
3.  Аниқланган  омиллар  орасидан  муаммога  барчасидан  кўпроқ  даҳлдор 
бўлган омил (ѐки иккита омил)ни ажратинг. 
4. Ана шу омиллар асосида ечимни асослашга уринг. 
5. Ечимни баѐн этинг. 
7-Кейс.  Касбий  таълим  методикаси  дарсида    ўқитувчи  талабаларга: 
―Ўртоғингдан кўчирма!‖, ―Ўзинг ѐз, бировларнинг дафтарига қарама!‖, ―Оббо, 
кўчирадиган  одамингни  ҳам  топибсанми-а!  Унинг  ўзи  хатто  кўчириб  олишни 
ҳам  қойиллата  олмайди-ю!‖  сингари  заҳарханда  сўзлар  билан  бир  неча  бор 
қаттиқ танбеҳ берди.  
Бошқа  синфда  эса  ўқитувчи  дарсига  йўл-йўлакай,  албатта,  аммо  таъсирли 
қилиб:  ―Талабалар  бир-бирингиздан  беркитманглар,  бу  яхши  эмас,  ҳеч  ким 
сизлардан кўчираѐтгани йўқ!‖, - деди. 
Талабаларга  тавсия  этиладиган  материал:―Педагогик  талаб‖  ва  унинг 
моҳиятини ѐритишга оид материаллар.  
Кейсни бажариш бўйича топшириқлар: 
1. Кейс моҳиятини етарлича англаб олинг. 
2. Манбалар асосида муаммонинг ечимини топинг. 
3.Аниқланган  омиллар  орасидан  муаммога  барчасидан  кўпроқ  даҳлдор 
бўлган омил (ѐки иккита омил)ни ажратинг. 
4. Ана шу омиллар асосида ечимни асослашга ҳаракат қилинг. 
5. Ечимни баѐн этинг. 
Амалий топшириқлар 
 
1.
 
Темир,  рангли  метал  конлари,  кўмир,  маданли  хавзалардаги  ишларда 
атмосфера ҳавоси қайси жараѐнларда ифлосланади?  
2.
 
Тошкўмирнинг  ѐниш  жараѐни  тўла  тўкис  олиб  борилмас  ҳавога  қандай 
тажовузкор моддалар ажралиб чиқади? 
3.
 
―Сувни  ифлослантирувчи  моддалар  манбалари‖  мавзуси  бўйича  ФСМУ 
усулини қўлланг. 
4.
 
―Биосферада моддаларнинг айланиши‖ мавзуси бўйича ―Инсерт‖ усулини 
қўлланг. 

---