Kontraktatsiya shartnomasi. Bunda qishloq xo‗jaligi mahsulotini ishlab
chiqaruvchi
yetishtirilgan
mahsulotni
tayyorlovchiga
yetkazib
beradi,
tayyorlovchi mahsulotni qayta ishlash yoki sotish uchun ushbu tovarni olishi va
belgilangan tartibda to‗lovni amalga oshirishi zarur.
Demak, tomonlar – qishloq xo‗jaligi mahsulotini ishlab chiqaruvchisi va
tayyorlovchisidir. Ishlab chiqaruvchi qishloq xo‗jaligi mahsulotini ishlab
chiqaruvchi yuridik shaxs, tadbirkor, jumladan, dehqon yoki fermer xo‗jaligi
rahbari bo‗lishi mumkin. Tayyorlovchi – qishloq xo‗jaligi mahsulotini sotish
yoki qayta ishlash uchun sotib oladigan tadbirkor (tijorat tashkiloti yoki yakka
tartibdagi).
Kontraktatsiya shartnomasi kelgusidagi qishloq xo‗jaligi mahsulotlari
uchun tuziladi (don va paxta). Shuning uchun ham shartnomani tuzish va amalga
oshirish muddatlari to‗g‗ri kelmasligi mumkin. Kontraktatsiya shartnomasi
qishloq xo‗jaligi mahsulotlariga davlat xaridini amalga oshirishda keng
qo‗llaniladi. Bugungi kunga kelib ham bu o‗z kuchini yo‗qotgani yo‗q. Biroq,
yangi iqtisodiy tizim sharoitida qishloq xo‗jaligi korxonalari o‗z mahsulotini
sotishda
ko‗proq
oldi-sotdi
va
yetkazib
berish
shartnomalaridan
foydalanmoqdalar.
Oldi-sotdi shartnomasi. Shartnomada bir tomon (sotuvchi) ikkinchi
tomonga (sotib oluvchi) tovarni sotishi kerak. Sotib oluvchi esa ushbu tovarni
ma‘lum narxga sotib olishi kerak. Sotuvchi tovar ishlab chiqaruvchi ham
bo‗lishi mumkin yoki ulgurji va chakana tashkilotlar bo‗lishi ham mumkin.
Istalgan narsa tovar bo‗la oladi, faqat oborotdan chiqarilgan yoki
chegaralanganlardan tashqari (masalan, qishloq xo‗jaligi yerlari). Oldi-sotdi
shartnomasi ayni vaqtda sotuvchida mavjud bo‗lgan tovarga yoki kelgusida
ishlab chiqariladigan tovarga tuzilishi mumkin. Sotuvchi tovarni shartnomaga
63
muvofiq nomi, miqdori, sifati, o‗rami, qadoqlanishiga qarab ko‗rsatilgan
muddatda va belgilangan joyga yetkazib berishi shart.
