Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта
Yüklə 6,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Yalpi mahsulot qiymati
majmua tarkibidagi barcha korxonalar bir yilda ishlab chiqargan tayyor mahsulotlarning, ko‗rsatgan xizmatlarning bozor baholaridagi qiymatidan iborat. Ayrim korxonalarda ishlab chiqarilgan ba‘zi mahsulotlarning ma‘lum bir qismidan korxona ishlab chiqarishini rivojlantirish uchun foydalaniladi, ma‘lum miqdordagisi esa shu yilning o‗zida sotilmay qoladi. 66 Yalpi mahsulot qiymatini hisoblashda mahsulotlarning bir necha marta hisobga olinishini bartaraf etish maqsadida agrosanoat majmuasining barcha tarmoqlarida yaratilgan qo‗shilgan qiymat summasini hisobga olish maqsadga muvofiqdir. Chunki, qo‗shilgan qiymat – bu korxona tomonidan ishlab chiqarilgan mahsulot qiymatidan yetkazib beruvchilardan sotib olingan va iste‘mol qilingan xom-ashyo va materiallar qiymati (amortizatsiya summasidan tashqari) chiqarib tashlanganidan so‗ng qolgan qismining bozor baholaridagi qiymatidir. Majmua yalpi mahsulotining haqiqiy baholardagi qiymatini respublika yalpi milliy mahsuloti tarkibidagi salmog‗ini aniqlab, uning mamlakat iqtisodiyotidagi ulushi va o‗zgarishini ham aniqlash mumkin. Agarda agrosanoat majmuasi yalpi mahsulotining respublika yalpi milliy mahsulotidagi salmog‗i o‗sayotgan bo‗lsa, yalpi milliy mahsulot oshgan holda majmuaning mamlakat iqtisodiyotidagi o‗rni yuksalayotganligidan dalolat beradi. Agrosanoat majmuasi yalpi mahsulotining haqiqiy baholarda hisoblangan qiymatidan shu yildagi asosiy iqtisodiy ko‗rsatkichlarni, jumladan, ishlab chiqarishning rentabellik darajasini, mehnat unumdorligini, fondlar qaytimini aniqlashda foydalanish mumkin. Agrosanoat majmuasi iqtisodiyotining qator yillardagi o‗zgarishini aniqlash uchun uning yalpi mahsuloti qiymatini o‗zgarmas, ya‘ni qiyosiy baholarda aniqlash maqsadga muvofiqdir. Hozirgi davrda qiyosiy baho sifatida 2003 yildagi o‗rtacha baholar olinmoqda. Shu tartibda yalpi mahsulotning qiymati aniqlanib, uni avvalgi yillardagi raqamlar bilan taqqoslash orqali agrosanoat majmuasi yalpi mahsuloti qiymatining o‗zgarishini aniqlash mumkin. Shunday qilib, yalpi mahsulot qiymatiga va boshqa ko‗rsatkichlar darajasiga baholar o‗sishining ta‘siri bartaraf etiladi. Agrosanoat majmuasi yalpi mahsulotining 2003 yil baholaridagi qiymati majmuaning real yalpi mahsuloti ekanligidan dalolat beradi. Shu real yalpi mahsulot qiymati ko‗rsatkichidan foydalangan holda agrosanoat majmuasida qator yillardagi mehnat unumdorligi, fondlar qaytimi, sig‗imi kabi ko‗rsatkichlar darajasini aniqlab, ularning o‗zgarishini ham bilib olish, bu ko‗rsatkichlarni majmua tarkibidagi tarmoqlar miqyosida aniqlab, ularning o‗zgarishini tahlil qilish mumkin. Yüklə 6,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|