Ўзбекистон республикаси

Bosh og‘rig‘ining siptomatik davosi.

Biz kupincha bir masalaning axamiyatinin bildirish uchun «bu mening bosh ogrigim» iborasini ishlatamiz. Insonning boshka bir eri ogrishi vujudining boshka bir kismi ogrishi mumkinligiga karamay, shu «bosh ogrigi » muxim, kechiktiribb unutib bulmaydigan ishning sinonimiga aylangan.

Bosh ogrigi be’morning shifokorga eng kup murojaat kiladigan sababidir. U xafagonlikda, depressiyalarda, gipertoniya kasalligida, arterial gipotoniyada, buyrak va endokrin kasalliklarida, asab tizimi, LOR-organlari va kuz kasalliklarida, jami bulib 45dan ziyod kasalliklarda asosiy, ba’zan yagona shikoyat bulishi mumkin. Sunggi yillarda esa surunkali bosh ogriklari dolzarb masala bulib kolmokda. Epidemialogik tadkikotlarga kura Evropada ayollarning 78%i, erkaklarning 64%i eng kamida yilda bir marta bosh ogrigini kechirishadi, 36% ayol va 19% erkaklarning esa surunkaliboshi ogriydi. Bu aziyatga fakatgina kattalar emas, balki yosh bolalar xam moildir – 7 yoshgacha 40% bola bir marta bulsa xam, 15 yoshga tulguncha 75% bolalarni bosh ogrigi bezovta kiladi. Ammo kup be’morlar shifokorga mkrojaat kilmasdan uzini-uzi davolash bilan shugullangani uchun bu rakamlar vaziyatning asl xolatini kursata olmaydi. 90%dan kam bulmagan axoli kismi xar zamonda bosh ogrigidan aziyat chekadi, bu axolining yarim retseptsiz sotiladigan ogrik koldiruvchi dorilardan oshirish darajada, kullanish shartlariga rioya kilmasdan foydalanadi, va bu dorilarning nojuya ta’sirlarining kelib chikishiga sabab buladi..

Bosh og‘rig‘i

Bosh og‘rig‘g‘i – qoshdan yuqori, bo‘yin – ensa sohalarigacha buladigan ogriqli yoki yokimsiz hissiyotdir.

Bosh ogrigi terida, teriosti yog katlamlarida, boshning yumshok tukimalaridagi kon tomirlarida, bosh kutisining suyak usti pardasida, bosh miya qobiklarida, bosh qutisi ichidagi qon tomirlaridab vena va vena sinuzlarida joylashgan og‘riq retseptorlarining zardalanishidan kelib chikadi. Bosh kuti suyaklari va bosh miya tukimalarida ogrik retseptorlari yuk. Og‘rik retseptorlari bor a’zolarinning cho‘zilishi va ezilishi bosh og‘rig‘ini keltirib chiqaradi. Sabablarga va xos ko‘rinishlariga ko‘ra bosh og‘rig‘ining turli patogenetik tiplari mavjud. Bosh og‘rig‘ining patogenetik tipini aniqlash dori darmonli davolashda ahamiyatlidir.

Bosh og‘rig‘ining patogenetik tiplari

Bosh ogrigining kon tomirli tipi – ogrik sikuvchi bosimli bulib kungil aynashi, kuz oldini ng korongulashishi , kuz tinishi bilan davom etadi; ba’zan ogrik sanchikli, bosh bosimi ortishi , eziltsh xissi buladi. Tomirli ogrik yotganda, boshni egib ishlaganda zurayadi. Bu tip bosh ogrigi bosh miya kon tomirlarining tonusi buzilganda paydo buladi.

Mushakli zurikish bosh ogrigi- simpatik nerv sistemasining tonusi oshishi (xafakonlik, kuchli asab buzilishi, yukumli zaxarli kasalliklarda, garmonal buzilishlarda, gipertoniya kasalligi), bir soxadagi patologik sanchiklar (kuz, kulok, burun bushligi kasalliklari, buyin ostexondrosi) natijasida kaelib chikadigan bosh yumshok tukimalarining chuzilishi va ezilishidan kelib chikadi. Boshning «xalkasimon» tortilib ogrishi, shovkinni, yoruglikni kutaraolmaslik asabiylik bilan davom etadi.

Likvorodinamik tipli bosh ogrgi- orka miya suyukligi sekratsiyasining, okuvchanligining buzilishi natijasida kelib chikadi va bosh kutisining bosimini oshishiga (usimtalar miya obssessi jaroxat natijasida miyaning yalliglanishi kon aylanishining buzilishi natijasida miyaning shishishi) yoki uning pasayishiga (yalliglanish jaryonida yoki miya kobik jaroxati natijasida orka miya suyuligining ishlab chikarishining pasayishi) sabab buladi. Bu tip bosh ogrgining xususiyatlari: mijiglanib ogrishi, «ichkaridan tashkariga» bosim xissi, kuchanganda, yutalganda ogrikning kuchayishi, bosh xolatining uzgarishi ogrkning kuchayishidir. Bunda uchokli nevrologik simptomlar meningial sindromlar shuvirning «ongning» buzilishi xam kuzatilishi xam mumkin.

Nevrogogik tipdagi bosh ogriklar- patologik ogrik impulslari uchogi markaziy strukturalarida joylashgan. Bunda ogriklar xurujsimon, paroksizmal bulib zardalangada ogrik xurujlar i yuzaga chikadigan, kushni soxalarga tarkaladigan trigger (boshlangich) soxalari buladi. Bumorlar bu ogriklarni «uk otgandek», «tok urgandek», «chakmok urgandek» deb tasvirlashadi.

Golyusinator bosh ogriklari (psixalgiya) - xar kanday yoshda kuzatiladi. Bu voxada patologik uchok markaziy sistema strukturasining ogrik retseptorlarida, ogrikni psixo-emotsional kabul kilish markaziy strukturalarida xosil buladi. Bemorlarda ogrikning anik fizik tasviri yuk bulib (xurujli sikuvchan), u tasvir metaforik xarakteri (masalan «ilon kemirgandek» va boshkalar). Psixogen bosh ogrigi ikki taraflamadir, xar kunlik, bir necha soat davom etuvchi, psixoemotsional zurikish natijasida paydo buladi (buni bemorlar rad etsa xam). Psixogen bosh ogriklik bemorlarning klinik tekshiruvlarida biron bir patologik uzgarish bulmaydi. Bir xil patogen bosh ogriklar xar xastaliklarda kuzatilishi mumkin va aksincha bir xil kasalliklarda xar xil bosh tipdagi bosh ogriklar uchrashi mumkin. Bosh ogrigi turli xil, xatto soglikga xayot uchun xavfli kasalliklarda uchrashi mumkinligini xisobga olib bosh ogriklarini keltirib chikargan sabablarni va xavfli simptomlarning bor yukligini aniklash kerak.

Bosh ogrigining kup uchraydigan sabalari

• 
  Emotsional zurikish, stress
  
• 
  YUkumli kasalliklar ayniksa intoksikatsiya beradiganlari (gripp, ovqatdan zaxarlanishsh va boshkalar)
  
• 
  Burun boshligining yalliglanishi (sinusid)
  
• 
  Kuz xastaliklari- gloukoma lisopiyaning Yuqori darajalari
  
• 
  Gipertonik kriz
  
• 
  Bosh miya kasalliklari:
  

- bosh miya usimtalari;

- miya kobigining bosimini ortishi

- yalliglanish (meningit, ensifalit araxnoidit);

- bosh miya kon aylanishining buzilishi

• 
  Sezgi nervlarning kasalliklari ( nevralgiyalar kupincha uch uch bashokli nerv)
  
• 
  Garmonal buzilishlar (mentruatsiya oldi sindromi gipoglikomiya)
  
• 
  Temir moddasining etishmovchiligi anemiyasi
  
• 
  Migren, miya arteriyalari tonusining buzilishi natijachsida
  
• 
  Psixogen bosh ogriklari
  
• 
  Bosimli bosh ogriklar (anik sababi yuk, bosh miya muskullari zurikishiga olib keladigan xolatlar mavjud
  
• 
  Dorilarni notugri kullash
  

Afsuski bosh ogrgidan fakat kattalar emas balki yosh bolalar xam aziyat chekadilar. Ularning shikoyati turli xil bulgani sababli diognostika kilish va da’volash kiyindir.Bolalar kurishining buzilishiga, kungil aynashi birdan paydo bulib utib ketadigan korin ogriklariga, ammo kamdan kam bosh ogrigiga shikoyat kilishlari ota onalarini xam, shifokorlarni xam diagnos kuyishda zurlantiradi.

Bolalarda, barcha bosh ogrigi kurinishlari ichida kupincha ikki turi: migren va zurikish bosh ogriklari uchrab turadi. Migrenda bosh ogrigi ikki soatdan , ikki kungacha davom etadi. Ogrik boshning bir tarafida xurujli, juda kuchli bulib bolani uzinini normal tutishidan, yugurishi, sakrashi, kuvnashdan maxrum kiladi. Ba’zan kungil aynash kayd kilish korin ogrigi, yoruglikni , xidlarni kutaraolmaslikka shikoyat kiladi. SHuningdek, bolalar kurishining buzilishi sababsiz kurkuv, ba’zan lyok kullarda sezishning buziltshiga shikoyat kiladilar.

Zurikish bosh ogriklari epizodik bulib, yarim soatdan bir xaftagacha davom etadi.

Bosh ogrigi ikki taraflama doimiy, ammo bolaning xarakatchanligiga ta’sir kilmaydi. Migrendagi kabi kungil aynash va boshkalar uchramaydi.