Ózbekstan respublikasí joqarí HÁm orta arnawlí bilimlendiriw ministirligi

Koyper belbewi-Quyash sistemasınıń Neptun orbtasınan baslanatuǵın aylanba juldız diskı. Quyashdan 30 a.b. aralıqtan 50 a.b. aralıqqa shekem bolǵan bólekti óz ishine aladı. Sırtqı dúzilisi Asteroidlar belbewin yadǵa saladı, biraq Koyper belbewi Asteroidlar belbewinen shama menen 20 ese enine úlkenlew hám massası 20-200 ese artıqlaw.
1987-jılda sol waqıtta MIT de bolǵan astronom Devid Jevitt „Quyash sistemasınıń sırtqı bosligi“ haqqında kóp oyladı. Ol sol waqıttaǵı aspirant Jeyn Luni Pluton orbitasinan sırtta basqa obiektti tabıwǵa háreket etiwde járdem beriwge urınǵan, sebebi ol: „Eger biz bunı istemesek, hesh kim bunı istemeydi“ dep esaplaǵan. Arizonadagi Kitt Peak Milliy observatoriyası hám Chilidagi Cerro Tololo Amerika Qospa Shtatlariara observatoriya teleskoplarinan paydalanǵan halda, óz izertlewlerin janıp óshiwshi salıstırıwlaǵısh járdeminde ótkerdi. Aqır-aqıbette, bes jıllıq urınıslardan keyin, Jewitt hám Luu 1992-jıl 30-avgustda Koyper Belbewi Obiekti bolıwǵa kandidat "1992 QB 1"di járiyaladı. Bul obiektke keyinirek 15760 Albion dep at berildi. Altı ay ótkennen soń, olar KBO aymaǵında ekinshi obiekt (181708) 1993 FW ni taptı. 2018-jılǵa kelip, Koyper belbewiniń 2000 nan artıq obiektleri tabılǵan. Daslep KBO dıń kólemi hám tábiyatı derlik belgisiz edi. 2010-jıllardıń aqırında eki ushqıshsız kosmik keme KBO dıń qasınan ushıp ótti, bul bolsa Plutondı hám basqa KBO ni bir qansha jaqınraqtan baqlaw imkaniyatın berdi.
Koyper belbewi geyde Edjvort-Koyper belbewi dep te ataladı. Ayırım astronimik dereklerde Edjvort belbewi dep te keltiriledi. B.G.Marsdenniń atap ótiwinshe, Edjvort ta hám Koyper de biz kórip turǵan aspan deneleri kompleksi haqqında jazbaǵan. Lekin Fred Uipll bunı dóretpelerinde keltirip ótken. Sol sebepli bul máselede Fred Uipll húrmetke ılayıq dep esaplaydı. KBO lar arasında „Koyperoidlar“ dep ataladı. Bul at Klayd Tóbebaugh tárepinen usınıs etilgen. "Trans-Neptun obiekti" (TNO) termini bir neshe ilimiy toparlar tárepinen belbewdegi obiektler ushın usınıs etiledi. TNO lar orbitadagi barlıq obyektlerdi óz ishine aladı.
Koyper belbewi astonomik kózqarastan qaralganda kishi aspan deneleri kompleksinen ibarat. Bul deneler taw jınısları, metallar, muzlagan jaǵdaydaǵı ammiak, metan hám suwdan ibarat. Onıń shetki aymaqların da esapqa alǵan halda, Koyper belbewi shama menen 30-55 a.b den sozılǵan. Koyper belbewi júdá qalıń bolıp, tiykarǵı kontsentratsiya ekliptika tegisliginen on gradusqa shekem sozılǵan hám obiektler tarqaq bólistirilgen. Onıń ekliptikaga ortasha 1,86 dáreje iyilgen.