Ózbekstan respublikasí joqarí HÁm orta arnawlí bilimlendiriw ministirligi

Tábiiy joldas-gravitatsiya tásirinde álemde qandayda bir dene átirapında anıq traektoriyada aylanıwshı keńislikdegi denege aytıladı.
Tómende planetalardıń tábiiy joldasları kórsetilgen:

1. 
   Yer - Oy;
   
2. 
   Mars - Fobos, Deymos;
   
3. 
   Yupiter - Ganimed, Kallisto, Io, Yevropa hám basqalar 75;
   
4. 
   Saturn - Titan, Reya, Yapet, Diona, Tefiya, Enselad, Mimas, Giperion, Feba va boshqalar 74;
   
5. 
   Uran - Titaniya, Oberon, Umbriyel, Ariel, Miranda hám basqalar 22;
   
6. 
   Neptun - Triton, Protey, Nereida  hám basqalar 11;
   
7. 
   Pluton - Xaron, Niks, Stiks, Gidra va Kerberos;
   
8. 
   Haumea - Hi'iaka, Namaka;
   
9. 
   Makemake - S/2015 (136472) 1;
   
10. 
    Erida - Disnomiya;
    
11. 
    Ork - Veyvot.
    

Juwmaqlaw
Solay etip Quyash sisteması bul - Quyashtıń gravitatsion tásir maydanı ishinde háreketleniwshi aspan deneleri (Quyash, planetalar, planetalardıń joldasları, kishi planetalar, kometalar, kosmik shańlar) kompleksine aytıladı.
Quyash sisteması aymaǵındaǵı hár qanday dene de Quyash sistemasına kirebermeydi. Quyashtıń tásir sheńberindegi hár bir deneniń Quyash sistemasına kiriwi ushın aldın onıń oń kinetik hám keri potensial energiyalarınıń jıyındısı, yaǵnıy tolıq energiyası keri bolıwı kerek. Bunda dene Quyashtıń tartısıw kúshin jeńe almay, Quyash sisteması sheńberinde qaladı. Onıń ushın Quyash sistemasına tiyisli denelerge Quyashtıń tartısıw kúshi tásiri basqa juldızlardıkine salıstırǵanda artıq bolıwı kerek.
Quyash sisteması Galaktika orayı átirapında aylanaǵa jaqın orbita boylap 250 km/sek tezlik menen aylanadı, onıń aylanıw dáwiri 200 mln.jıl. Quyash sistemasınıń kelip shıǵıwı haqqındaǵı másele házirgi zaman tábiyattanıwdıń zárúrli máselelerinen biri bolıp esaplanadı.
Quyash sistemasındaǵı derlik barlıq deneler ushın birqatar ulıwma nızamlıqlar orınlı: barlıq planetalar Quyash átirapından ekliptikaga jaqın tegislikte bir tárepke (álemniń arqa polisinen qaralganda saat mili háreketine keri tárepke) háreketlenip aylanadı (bul tuwrı háreket dep ataladı). Venera hám Urannan basqa barlıq planetalar óz kósherleri átirapında tuwrı háreket etedi.

Paydalanılǵan ádebiyatlar:

1. 
   https://farbitis.ru/uz/solar-system/wikipedia-is-a-solar-system-composition-of-the-solar-system/
   
2. 
   https://www.meteorologiaenred.com/uz/Quyosh-tizimi.html#Composicion_del_sistema_solar
   
3. 
   Quyosh tizimi - Vikipediya (wikipedia.org)