Ziyaos-salehin az ziaossalehin ir

Ziyaos-salehin
                                                                               
az.ziaossalehin.ir
 
 
Şiə  Allahın  mütləq  elm  və  qüdrətinə  belə  inanır. Bu  mənada 
çoxlu  sayda  hədislər  mövcutdur  ki,  buyurulur:  Allaha  şükr 
etmək insanın ömrünü uzadar. 
Allah təqva vasitəsilə  o şəxsi çətinliklərdən xilas edər və ona 
güman etmədiyi yerdən ruzi verər, dua vasitəsilə istəklər qəbul 
olar, tövbə və iman xatirinə əzabı uzaqlaşdırar, nemətlərdən su 
istifadəyə görə onları bəndəlikdən uzaqlaşdırar. 
Əlbəttə  sünni  və  şiə  mənbələrində  bu  tip  hədis  və  rəvayətlər 
mövcutdur.  Əgər  Bəda
 
  olmasaydı  dini  proqramların,  dua, 
təvəkkül,  tövbə,  sədəqə,  sileye  rəhm,  şükr,  istiğfar  və  s  izahı 
olmazdı. “ Bəda” yəni insan həyatında imanın işlərə təsiridir. 
Hər halda Allahın mütləq elminə və onun elminin bütün işlərdə 
əhatəsinə diqqət edərək Bəda məsələsini təfsir edə bilərik ya da 
bu  sirr  və  həqiqəti  tapa  bilərik,  hər  halda  Quran  və  hədislərə 
uyğun  olaraq  Bəda  məsələsinə  etiqadımız  olmalıdır.  Çünki, 
bütün bu səbəb və şəraitlərinin yaranması əmrlə həyata keçir. 
Eyni halda digər bir iş onlara təsiri aradan aparır və yuxarıdakı 
deyilən  əmrin  həyata  keçməsinə  mane  olur.  Bu  şəraitdə  o 
amillərin  sübut  və  aydınlaşması  və  onların  davam  etməsi  və 
onlara  təsirin  maneələri,  bütün  bunlar  İlahi  bəxtin  nizam  və 
tərtiblə 
həyata 
keçməsidir 
və 
“  Ummul  Kitabda” 
qorunmaqdadır. Bu  məsələ İnsanın  ixtiyarı  ilə əlaqədardır ki, 
Allahın iradə və təqdiri ilə həyata keçir. Yəni burada nə cəbr 
həyata  keçir  nə  də  təfviz,  bəlkədə  həqiqət  onların  ikisinin 
ortasındadır. 
)1(
.نیرملاا نیب رما لب ضیوفت لاو ربجلا 
Misal üçün Allah buyurmuşdur ki, atəş yandır və ya hər məxluq 
öz xüsusi yolunda inkişaf edərsə, amma mane önünə çıxarsa bu 

---

Ziyaos-salehin
                                                                               
az.ziaossalehin.ir
 
 
əmr  həyata  keçməyəcək,  əlbəttə  diqqət  edilməlidir  ki,  maddi 
şəraitlərdə  onların  həyata  keçməsinə  mane  olan  şəraitdə 
hadisələrin  səbəblərinin  isbatı  Bəda  deyildir.  Yalnız  sədəqə, 
sileye rəhm və dua kim vəziyyətlərin yaranmasında və ya əmrin 
yaranması  mümkün  olmayanlara  təsir  göstərərsə,  bəşər  onun 
varlıq və yoxluğunu mütləq zahiri səbəb bilməlidir. Bu 
səh:131 
 
1
-
 [
1
 . ]
Bəharul Ənvar, c 4, s 197 . 
vəziyyətdə  onun  əksinə  “Bəda”  deyirlər.  Halbu  ki,  zahirən 
birinci halın ikinci halla o qədər də fərqi yoxdur. Yalnız birinci 
məsələdə  məhv  və  isbat  mövzusunda  hiss  olunan  işdir  və 
əksəriyyət  və  ya  hamı  üçün  dərk  olunandır.  Amma  ikinci 
məsələ hiss olunan deyil. Buna görə  əksəriyyət insanlar bunu 
dərk  etməkdə  acizdirlər.  İkinci  növ  qeyb  aləmi  və  Allahın 
varlığının  təsir  və  mövcudluğuna  daha  çox  dəlalət  edir. 
Baxmayaraq ki, bütün işlər ondandır. 
Bəda  həmin  termindir  ki,  Allah  təala  Yəhudilərin  batil 
əqidəsini rədd edərk, Maidə surəsinin, 64 ayəsində əla şəkildə 
bəyan etmişdir. 
 َفْیَک ُقِفنُی ِناَتَطوُسْبَم ُهاَدَی ْلَب ْاوُلاَق اَمِب ْاوُنِعُلَو ْمِهیِدْیَا ْتَّلُغ ٌهَلوُلْغَم ِللها ُدَی ُدوُهَیْلا ِتَلاَقَو{
)1(
}ُءاَشَی 
“Yəhudilər  dedilər:  “  Allahın  əli  bağlıdır!”  Bu  dedikləri  sözə 
görə onların öz əlləri bağlandı və lənətə gəldilər. Xeyr allahın 
əlləri açıqdır. İstədiyi kimi lütf edər”. 

---

Ziyaos-salehin
                                                                               
az.ziaossalehin.ir
 
 
Bəs  Bədanın  düzgün  mənası  həmin  yəhudilərin  bu  düzgün 
olmayan  etiqadlarının  inkar  edilməsidir  ki,  “Allahın  işlərə 
yiyələnməkdə  əlləri  bağlıdır”  deyirlər.  Başqa  sözlə  Bəda 
Allahın  əllərinin  açıq  olması  və  mütləq  qüdrətinin  məhdud 
olmamasıdır, bir şərtlə ki, onun mütləq elmi ilə ziddiyyət təşkil 
etməsin. 
Başqa  bir  sözlə  Bəda  həqiqəti  o  mənadadır  ki,  həm  Allahın 
mütləq elmi ilə həmahəng olsun və həm də Allahın zatı hər cür 
cahillikdən təmiz olsun və həmçinin Allahın qüdrətini məhdud 
edən batil etiqadlara sahib olmasın. Belə təsəvvür olunmalıdır 
ki, hər bir əşya İlahi müqərrərat əsasında əmələ gəlir və bunun 
əsasında İlahi hadisə baş verir. 
Başqa  sözlə  İlahi  təqdir  odur  ki,  məsələn  atəş  yandırıcı 
xasiyyətə malik olmalıdır. Lakin bu hadisənin baş verməsi İlahi 
əlindədir  və  digər  tərəfdən  bir  sıra  qeybi  səbəblər,  məsələn, 
təvəkkül, sədəqə və dua qeyri adi işlər maddidirlər və bunların 
öz  xüsusi  təsirləri  vardır.  Əməl  mərhələsində  onların  hər  biri 
maddi  və  mənəvi  və  ya  zahiri  və  qeybi  səbəbdən  hansının 
qüvvətli  olmasından  asılı  olaraq  həyata  keçir.  Məsələn 
hədislərdən məlum olduğu kimi Sileye rəhm insanın ömrü 
səh:132 
 
1
-
 [
1
 . ]
Maidə surəsinin, 64 ayə . 
müqabilində  olanlara  qalib  gəlir  və  onun
 
  uzanmasına  səbəb 
olur. Buna görə hədislərdə buyurulmuşdur ki, 
رمعلا یف دیزت محرلا هلص
 
ءوسلا هتیم عفدت و
 

---

Ziyaos-salehin
                                                                               
az.ziaossalehin.ir
 
 
“Sileye rəhm ömrü uzadır və ölüm çətinliklərini bərtərəf edir”. 
Xülasə olaraq onu qeyd etmək istəyirəm ki, Bəda odur ki, onun 
səbəb  və  şəraiti  maddi  səbəblərə  aid  deyil,  bəlkə  maddi 
səbəblərlə yanaşı İlahi təqdirə uyğun olaraq bir sıra qeyri maddi 
səbəblərdir. 
Bu səbəbdən həm qeybi səbəblərə və İlahi iradəyə etiqadımız 
olmalıdır və 
)1(
نأش یف وه موی لک 
“o hər gün bir işdədir”. 
və  tədbir  etmədə  davamlılıq  və  ruzi,  şəfa  və  hidayət  etmədə 
Allahın istəyi olmadan təsir göstərmir. Əlbəttə biz bu işin bir- 
biri ilə əlaqəsinin dərk edə bilmərik. 
Burada  Bəda  məsələsində  məhv  etmədə  əsas  məqsəd  bu 
təqdirin  digər  dəqdirlə  məhvi  nəzərdə  tutulması  mümkündür. 
Məsələnm xəstəliyin və şəfanın təsirlərinin məhvi ya dua yolu 
ilə ya da dərman yolu ilə Allahın istəyinə uyğun həyata keçir. 
Həmin  xəstəliyin  təsiri  də  İlahi  iradə  ilədir.  Necə  ki,  insanın 
süqut etməsində maddi və zahiri səbəblər , 
  dənizdə boğularaq, 
maşın qəzasında və  ya müəyyən hündürlükdən düşərək həlak 
olmaq 
 məsələlərdə olduğu kimi bu təsir mənəvi və qeybi aləmdə də 
mövcutdur. 

---