Microsoft Word Onkologiya fesil 1-5 +. doc

---

 
 
Namiq Əmirəliyev
 
Azər Əmiraslanov 
 
 
 
 
 
BAŞ-BOYUN  
ŞİŞLƏRİ 
 
 
Dərslik 
 
 
 
 
Bakı – 
 – 2012 

---

 
2 
 
Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi Kollegiyasının 26 dekabr 2011-ci il tarixli  
57 №-li qərarı və Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 30 dekabr 2011-ci il 
tarixli 2201 №-li əmri ilə təsdiq edilmişdir. 
 
 
 
Rəyçilər: 
 
tibb elmləri doktoru, professor  
Ə.M.Məmmədov 
 
tibb elmləri doktoru, professor  
Ç.R.Rəhimov
 
 
 
Əmirəliyev Namiq Mayis oğlu, Əmiraslanov Azər Əhliman oğlu  
BAŞ-BOYUN ŞİŞLƏRİ. Dərslik.
 – 
Bakı: Mütərcim, 2012. – 436 s.
 
 
Baş-boyun nahiyəsinin  şişləri onkoloji xəstəliklərin kliniki və bioloji olaraq 
mürəkkəb bir qrupunu təşkil edir. Bu nahiyənin şişləri olan xəstələrin müalicəsinin 
nəticələri hələ  də  qənaətbəxş deyildir. Bu, ilk növbədə, xəstələrin ixtisaslaşmış 
klinikaya gec müraciəti ilə  əlaqədardır. Xəstəliyin gecikmiş  mərhələlərdə  aşkar 
olunmasının  əsas səbəbi isə ümumi müalicə  şəbəkəsi həkimlərində onkoloji 
sayıqlığın olmamasıdır. Ona görə də ölkəmizdə ilk dəfə olaraq hazırlanan bu dərs-
lik mühüm aktıallıq kəsb edir. 
Dərslikdə onkologiyanın ümumi problemləri, bədxassəli  şişlərin diaqnostika 
və müalicəsinin müasir aspektləri araşdırılmış, baş-boyun nahiyəsinin bədxassəli 
şişlərinin epidemiologiyası, etionopatogenezi, onların diaqnostika və müalicəsinin 
müasir alqoritmləri işıqlandırılmışdır. Dəsrlikdə həmçinin baş-boyun xərçənginin 
regionar metastazlarının profilaktikası  və müalicəsinin  ən müasir aspektləri öz 
əksini tapmış, o cümlədən bu nahiyənin bədxassəli şişlərinin rekonsturktiv-plastik 
cərrahiyyəsi metodları haqqında məlumat verilmişdir. 
Dərslik tibb universitetinin tələbələri və rezidentlər üçün nəzərdə tutulmuşdur. 
Dərslikdən həmçinin cərrahlar, onkoloqlar, radioloqlar, otorinolarinqoloqlar, sto-
matoloqlar, üz-çənə cərrahları və digər ümumi müalicə şəbəkəsi həkimləri istifadə 
edə bilərlər. 
 
ISBN 978-9952-28083-8 
 
© N.M. Əmirəliyev, 2012 
© A.Ə. Əmiraslanov, 2012 
 
 

---

BAŞ-BOYUN ŞİŞLƏRİ 
3 
 
 
M
M
Ü
Ü
N
N
D
D
Ə
Ə
R
R
İ
İ
C
C
A
A
T
T
 
 
 
 
 
 
 
 
 
ÖN SÖZ..............................................................................................................................................8 
 
Fəsil 1 
KLİNİKİ ONKOLOGİYANIN ÜMUMİ ASPEKTLƏRİ............................................................10 
1.1. Onkologiyanın qısa inkişaf tarixi...........................................................................................10 
1.2. Şişlərin təsnifatının əsas prinsipləri .......................................................................................15 
1.3. Kanserogenez ........................................................................................................................19 
1.3.1. Kanserogen amillər........................................................................................................20 
1.3.2. Kanserogenezin genetik aspektləri ................................................................................27 
1.3.3. Kanserogenezin bioloji mexanizmləri ...........................................................................30 
1.3.4. Orqanizmin şiş əleyhinə rezistentliyi.............................................................................31 
1.3.5. Şiş toxumasının bioloji xarakteristikası .........................................................................31 
1.3.6. Şişin orqanizmə təsiri ....................................................................................................32 
1.4. Bədxassəli şişlərin epidemiologiyası .....................................................................................33 
1.5. Bədxassəli şişlərin profilaktikası ...........................................................................................36 
1.6. Onkoloji xəstələrin dispanserizasiyası və kliniki qrupları .....................................................37 
 
Fəsil 2 
BƏDXASSƏLİ ŞİŞLƏRİN DİAQNOSTİKASI ............................................................................41 
2.1. Skrininq .................................................................................................................................44 
2.2. Şikayət və anamnez ...............................................................................................................44 
2.3. Obyektiv kliniki müayinə ......................................................................................................45 
2.4. Kliniki fenomenlər.................................................................................................................46 
2.5. Laborator diaqnostika ............................................................................................................47 
2.6. İmmunoloji diaqnostika.........................................................................................................48 
2.7. Şüa diaqnostikası ...................................................................................................................50 
2.7.1. Rentgenoloji metod........................................................................................................50 
2.7.2. Radionuklid müayinə.....................................................................................................54 
2.7.3. Utrasəs müayinəsi (exoqrafiya) .....................................................................................58 
2.7.4. Maqnit rezonans tomoqrafiya ........................................................................................60 
2.7.5. Termoqrafiya .................................................................................................................61 
2.7.6. Endoskopik müayinə .....................................................................................................62 
2.7.7. Morfoloji müayinə.........................................................................................................64 
 
Fəsil 3 
BƏDXASSƏLİ ŞİŞLƏRİN MÜALİCƏSİNİN ÜMUMİ PRİNSİPLƏRİ ...................................67 
3.1. Cərrahi müalicə metodu.........................................................................................................68 
3.2. Minimal-invaziv müalicə metodları.......................................................................................70 
3.3. Şüa müalicəsi.........................................................................................................................75 

---