336
AZӘRBAYCAN MİLLİ ELMLӘR AKADEMİYASI
FOLKLOR İNSTİTUTU
______________________________________________
TӘBRİZ
FOLKLOR ÖRNӘKLӘRİ
I KİTAB
BAKI – 2013
٢
Azәrbaycan Milli Elmlәr Akademiyası
Folklor İnstitutu Elmi Şurasının
qәrarı ilә çap olunur.
Layihәnin rәhbәri: F.ü.e.d. Muxtar KAZIMOĞLU
(İMANOV)
Toplayıcılar: Kazım ABBASİ
“El bilimi” dәrnәyinin üzvü
Әhәd FӘRӘHMӘNDİ
Әli BӘRAZӘNDӘ
Mәhәmmәd
Әlipur MUQӘDDӘM
Redaktoru: Sәkinә QAYBALIYEVA
filolologiya üzrә fәlsәfә doktoru
Tәbriz folklor örnәklәri, I kitab. Bakı, “Nurlan“, 2013.
444 sәh.
Kitabda Tәbriz bölgәsinin zәngin şifahi xalq yaradıcılığı nümu-
nәlәri toplanmışdır.
Folklorinstitutu.com
А
3202050000
Qrifli nәşr
098 - 2013
© Folklor İnstitutu, 2013.
٣
İNSTİTUTDAN
Bu gün dünyada ümumi sayı 50 milyonu ötmüş Azәrbay-
can türklәrinin dәrin etnik tәfәkkürünü canlandıran, dilini, ta-
rixini, mәnәvi alәmini qoruyub saxlayan zәngin şifahi söz sә-
nәtinin – folklor irsinin toplanması, sistemlәşdirilmәsi vә nәşri
ilk növbәdә hәlli vacib olan mәsәlәlәrdәndir. Bu zәrurәti nәzә-
rә alan Azәrbaycan Milli Elmlәr Akademiyasının Folklor İnsti-
tutu әksәriyyәti öz doğma ata-baba yurdunda yaşayan soydaş-
larımızın qoruyub günümüzәdәk saxladığı şifahi xalq әdәbiy-
yatı nümunәlәrinin ayrı-ayrı seriyalar altında, çoxcildliklәr
şәklindә ardıcıl çap olunmasına böyük әhәmiyyәt verir.
Arazın o tayında yaşayan, sayı 30-35 milyon olaraq göstә-
rilәn, doğma ana dilindә tәhsil almaq imkanından mәhrum olan
cәnublu soydaşlarımızın milli-mәnәvi irsinin toplanıb nәşr
edilmәsi daha vacib mәsәlә kimi qarşıda dayanır. Çox böyük
tәәssüflә qeyd etmәk lazımdır ki, Azәrbaycan türklәri İranda
yaşayan başqa xalqlara nisbәtәn etnik baxımdan daha az yad
olunmuşlar. Azәrbaycan türklәrinin yaşadıqları ictimai-siyasi,
mәdәni-mәnәvi mühitdәki gәrginliyin nәticәsidir ki, min bir
әziyyәtlә folklor örnәklәrini toplayıb bizә göndәrәn cәnublu zi-
yalılarımız bu seriyanın “Güney Azәrbaycan folkloru” adlan-
dırılması ilә bağlı çox böyük narahatlıq bildirmişlәr. Biz onla-
rın bu haqlı narahatlığını, hәmçinin İnstitut әmәkdaşlarının
Arazın o tayında folklor örnәklәrinin toplanması işindә bilava-
sitә iştirakı problemini nәzәrә alaraq bu cildin “Tәbriz folklor
örnәklәri” adlandırılmasını mәqsәdәuyğun saydıq.
Qeyd edәk ki, Arazın o tayında yaşayan Azәrbaycan türklә-
rindәn toplanmış folklor örnәklәrinin yer aldığı topluların mәhz
bölgәlәr üzrә adlandırılması hәm dә nәşr olunacaq növbәti cild-
lәrdә regional xüsusiyyәtlәrin qorunub saxlanılması, bölgәlәrin
daha geniş miqyasda әhatә olunması mәqsәdi daşıyır.
٤
ÖN SÖZ
Tәbrizin memarlıq abidәlәri, sәnәtkarlıq vә ticarәti, elәcә
dә “Tәbriz” sözünün toponimikası,
Tәbriz şәhәrinin mövqeyi,
coğrafi şәraiti haqqında әtraflı mәlumat verәn XVII әsr sәy-
yahı, fransız taciri Jan Şarden 1671-ci ildә bu möhtәşәm şәhәr-
dә olmuş, onu, şöhrәti, әzәmәti, әhalisinin çoxluğu vә ticarәtin
inkişafına görә “İsfahandan sonra ölkәnin ikinci şәhәri” adlan-
dırmaqla yanaşı, “yer üzündә әsasının qoyulması vә ilk adı ilә
bağlı tarixçilәrin çox fәrqli fikirlәr söylәdiyi ikinci belә şәhәr
görmәmişәm” qәnaәti ilә dә Tәbrizin çox qәdim mәkan oldu-
ğuna işarә etmişdir.
Bu şәhәri şimaldan Eynalı dağı, cәnub-şәrqdәn Sәhәnd
dağı, cәnub-qәrbdәn dünyanın ikinci duzlu gölü olan Urmiya
gölü әhatә etmişdir. Tәbrizin şimalından Acı çay, şәhәrin orta-
sından isә Meydan çayı axaraq Urmiya gölünә tökülür. Şәhәr
46° 25' şәrq, 38° 2' şimal coğrafi paralelliyindә, dәniz sәviyyә-
sindәn 1340 metr yüksәklikdә yerlәşir. 2006-cı ildә aparılan
statistik hesablamaya görә, şәhәrin әhalisi 1 700 000 nәfәr tәş-
kil edir. Әhalisinin sayına görә Tәbriz әn böyük şәhәrlәrimiz-
dәn olmaqla birgә, hәm dә inkişaf etmiş texnologiya vә sәnaye
mәrkәzlәrindәn biri sayılır.
“Tәbriz” adının etimologiyası ilә bağlı müxtәlif fikirlәr
sәslәndirilmişdir. Bәzi fars vә ermәni tarixçilәri adın mәnşә-
yini hәmin dillәrlә әlaqәdar şәrh etmәyә çalışmışlar. Başqa bir
qrup tәdqiqatçı bu şәhәrin adını od vә atәşpәrәstliklә bağla-
mışdır. Buna sәbәb isә Tәbrizi öz qoynuna alan Sәhәndin vul-
kan dağı olması göstәrilmişdir. Tәbii ki, hәr bir halda “Tәbriz”
adının etimoloji tәrifini verәrkәn burada yaşayan xalq vә onun
etnik xüsusiyyәtlәri, ilk növbәdә, nәzәrә alınmalıdır. Azәrbay-
canın görkәmli alimi Mirәli Seyidov “Azәrbaycan” sözünün