1 Ramiz Dəniz
Yüklə 2,9 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Xristofor Kolumbun ekspedisiyası birinci səyahətə yola düşür
- “Əsrləri qabaqlamış alim Nəsirəd- din Tusi”
- Xristofor Kolumb Yeni Dünya sahillərinə ilk dəfə qədəm qoyur
97 edəndə inana bilmirdilər ki, Yer kürəsinin dairə çevrəsinin uzunluğu bu qədər qısadır. Lakin İspaniyanın özündə də təklikdə fəaliyyət göstərən skeptiklər vardı. Xristofor Kolumbun ekspedisiyası birinci səyahətə yola düşür Mən belə qənaətə gəlmişəm ki, X. Kolumb çətin ki, florentsiyalı kosmoqrafın dedikləri ilə razılaşsın. Məşhur dəniz səyyahı bu barədə, ilk növbədə Yer kürəsi çevrəsinin 98 uzunluğunun ölçüsü ilə razılaşa bilmirdi. Deməli, Asiya qitəsi bilavasitə, Paolo Toskanellinin fikirləşdiyi kimi Atlantik okeanında, Kanar adalarından 10000-12000 km. kənarda qərb istiqamətində yerləşmir. Lakin Kolumb fərdi şəkildə hesablamalar aparmışdı ki, Atlantik okeanının qərb hissəsində yerləşən quru ərazi Avropadan təxminən 4500- 5000 km. aralıdadır. Belə çıxır ki, həmin torpaq Köhnə Dünyaya bəlli olmayan, tamamilə başqa bir torpaqdır. Dəniz səyyahı belə bir qənaətə təsadüf nəticəsində gəlmə- mişdir. Bu haqda mən, “Əsrləri qabaqlamış alim Nəsirəd- din Tusi” əsərində geniş şəkildə göstərmişəm. Həmin illərdə Barselonada yaşamış, kral sarayına yaxın olan italyan humanisti Pyetro Martire (Əzablı Pyotr), öz yerliləri ilə yazışmalar aparırdı. 1493-cü il noyabrın 1-də yazdığı məktubda belə ifadələr var: “Kolon (Kolumb) adlı birisi özünün bildirdiyi kimi, Hindistan sahillərinə qədər, qərb antipodlarının yanına gedib çıxıbdır. O, kosmo- qrafların fikirləşdikləri kimi... şərq okeanının o tayında Hindistana yaxın bir yerdə yerləşən çoxsaylı adalar kəşf edibdir. Mən bu haqda iddia aparmaq istəmirəm, halbuki Yer kürəsinin ölçüsü, məndə başqa qənaət yaradıbdır”. Deməli, Xristofor Kolumb səyahətə yola düşməmişdən əvvəl və Paolo Toskanellinin Yer kürəsinin ölçüsü barəsində verdiyi hesabatlarının əksi olaraq, Pyetro Martire 99 kimi başqa fikirdə idi. Söz yox ki, çoxsaylı elmi ədəbiyyatları nəzərdən keçirən Kolumb da Pyetro Martire kimi fikirləşə bilərdi. Xristofor Kolumb Yeni Dünya sahillərinə ilk dəfə qədəm qoyur 100 Duarti Paşeku Pireyra və Braziliyanın qeyri-rəsmi kəşfi Bəzi tarixçilər Alkasovasdakı bağlanan müqaviləni əsas tutaraq bəyan edirlər ki, guya portuqal dəniz səyyahları 1479-cu ilə kimi 28-ci paraleldən aşağıda və Atlantik okeanının qərb hissəsində yerləşən torpaqları kəşf etmiş, sadəcə olaraq onu hüquqi cəhətcən rəsmiləşdirirlər. Deməli, papa IV Sikstin bullası ilə yuridik olaraq həmin ərazilər Portuqaliyanın tabeliyinə keçir. Əvəzinə isə Kastiliya ilə gedən ərazi iddiaları ilə bağlı müharibələrə son qoyulur. Pireney yarımadasındakı sülh hər iki krallığın dənizçilik sahəsində inkişaf etməsinə səbəb olur. Düzdür, həmin dövrdə gəmilərin takelajının təkmilləş- dirilməsi idarəetməni xeyli asanlaşdırsa da, naviqasiya əsasən, həm küləyin səmti, həm də cərəyanların hərəkəti ilə həyata keçirilirdi. Deməli, bu şəkildə külək və cərəyanların köməyi ilə gedib indiki Braziliya sahillərinə çatmaq və çətinlik çəkmədən geri qayıtmaq olardı. Avropanın bir çox ölkələrində olan konstruktorlar daha mükəmməl, daha sürətli, daha tutumlu gəmilərin tikintisinə nail olurlar. Bəzi alimlər belə bir fikir yürüdürlər ki, bir çox dəniz- çilər guya Braziliyanın axtarışı ilə məşğul olublar. 1486-cı ildə ingilis tacirləri İngiltərə kralı VII Henrixə ticarətlərinin 101 zəif olması ilə şikayət etmiş və daha uzaq dənizlərdə üzmək üçün icazə istəmişdilər. 1480-ci ildə Con Cey adlı bir nəfər okeanda Brazil adasını axtarıb tapmaq üçün şəxsi vəsaitinə ekspedisiya təşkil edir. Onun fikirincə, həmin ada İrlandiyadan əks tərəfdə qərbdə yerləşirdi. Ekspedisiya altı həftəlik səyahədən sonra müsbət nəticə əldə etmədən geri qayıtmışdı. 1490-cı ildən başlayaraq Bristolun tacirləri Brazil adasının aşkarlanması üçün ildə iki, üç ya da dörd gəmi göndərirdilər, lakin istədiklərinə nail ola bilmirdilər. 1 Söhbət heç də indiki Braziliyadan gedə bilməzdi. Ona görə ki, ingilis dənizçiləri yalnız şimal enliklərdə üzürdülər və ispanlarla portuqallara “məxsus” olan əraziyə daxil olmaq istəmirdilər. Deməli, ingilislərin axtardıqları Brazil adası indiki Braziliyadan qat-qat şimalda yerləşirdi, hansındakı ispan və ya portuqal dəniz səyyahları tədqiqat işləri axtarmırdılar. Tarixi qaynaqlarda göstərilir ki, Kabralın ekspedi- siyasının iştirakçısı Duarti Pireyra Atlantikanın o biri tayındakı torpaqlarda olubdur. Bu bir qədər inandırıcı görünə bilər. Ona görə ki, Kabrala Hindistana gedən zaman yolda “Braziliyanın kəşfinin” rəsmiləşdirilməsi tapşırığı 1 Дж. Бейкер. История географических открытий и исследований. Перевод с англ. под редакцией и с предисловием Магидовича И. П. М., «Издательство иностранной литературы». 1950. стр. 44. Yüklə 2,9 Kb. Dostları ilə paylaş:
|