[]
Yüklə 20,19 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- : "Zaqafqaziya bir əsr bundan əvvəl ruslar tərə findən işğal edilmişdir.
- Rusiya millətlərinin müqəddəratı yolunda birinci dərəcəli nümayəndələr belə bir addıma hazır olduqları bir
- CĠLDƏ DAXĠL EDĠLMĠġ ƏSAS MƏQALƏLƏRĠN MÜƏLLĠFLƏRĠ
- AZƏRBAYCAN XALQ CUMHURĠYYƏTĠ ENS ĠKLOPEDĠYAS I ĠKĠ CĠLD “
473
Nü mayəndəliyə namizədlər arasında Ziyad xanovun da adı var idi. Həmin ildə Yelizavetpol (Gəncə) quberniyasından 1-ci Dövlət Du masının (1906) deputatı seçilmiĢ, du manın müsəlman fraksiyasının büro ü zvü və Xalq Azadlıq Partiyasına mənsub olmuĢdur. Du madakı fəaliyyəti dövründə çarizmin ucqarlarda köçürmə siyasətini kəskin tənqid etmiĢ, təkcə Qa fqazda deyil, Balt ikyanı bölgələ rdə də baĢ verən haqsızlıqla ra qarĢı ç ıxmıĢ və etirazını bildirmiĢdi. Müsəlmanların çarizmə qarĢı mübarizəsin i rəsmi ərizələrdən və xahiĢnamələrdən Du madakı etiraz səviyyəsinədək yük- səltmiĢdir. Du madakı ç ıxıĢla rından birində de miĢdi: "Zaqafqaziya bir əsr bundan əvvəl ruslar tərə findən işğal edilmişdir.
deputatların (onların sıras mda Əlimərdan bəy TopçubaĢov da var idi) Vıborq müraciətnaməsinı imzaladığına görə üç aylıq həbs cəzasına məhku m olun muĢ, dumaya seçilmə k hüququndan məhru m edilmiĢdir. Vıborq iclasındakı mövqeyini belə izah etmiĢdir: "Rusiya millətlərinin müqəddəratı yolunda birinci dərəcəli nümayəndələr belə bir addıma hazır olduqları bir vaxtda, əlbəttə, rəva deyildi ki, Qafqaz müsəlmanlarının vəkili, fəqət öz şəxsinə dəyəcək zərə rin qorxusundan belə bir addımdan kənar çəkilsin". 1907 ildə rus müstəmləkəçiliyinə qarĢı g izli mübarizə aparan "Müdafıə" təĢkilatma baĢçılıq etmiĢdir. Həmin ilin martmda Cənubi Qafqaz, ġimali Qafqaz və Krım müsəlmanları nü mayəndələrin in Gəncədə keçirilmiĢ qurultayında, Ġsmayıl xan Ziyad xanov baĢda olmaqla, Zaqafqaziya Ümu mmüs əlman Ġttifaq ının yaradılması qərara alın mıĢdı. Fevral inqilabından (1917) sonra Gəncədə yaradılan ictimai təĢkilatlarm icraiyyə ko mitəsi tərəfindən Ģəhər mi- lisinin rə isi təyin edilmiĢdir. 1918 ilin yazmda Ġ.Ziyad xano-vun baĢçılıq etdiyi silahlı dəstə erməni-daĢnak silahh bir- ləĢmə lərinin törətdiyi ġa ma xı q ırğ ınları za manı müs əlman əhalinin xilası üçün fəda karcasına mübarizə aparmıĢdır. S.ġau myan Ġ.Ziyad xanovu Azərbaycanda sovet hakimiyyəti üçün ən təhlükəli adam adlandırmıĢdı. Ġ.Ziyad xanov Azər- baycan Xalq Cü mhuriyyətinin 2-ci höku mətinin tərkibində hərbi iĢlər üzrə müvəkkil o lmuĢdur. 1919 ilin yazında Ġran hökuməti ilə danıĢıqlar aparmaq üçün Tehrana göndərilən Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyətinin Fövqəladə diplo matik missiyasına sədrlik etmiĢdir. Missiyanın fəaliyyəti nəticəsində Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyətinin Tehranda daimi diplo matik nümayəndəliyinin və Ġranın bir sıra məntəqələrində konsulluqlarını açılması razılaĢdırılmıĢ, poçt-teleqraf, ticarət və s. sahələrə dair saziĢ layihələri hazırlan mıĢdı. Aprel işğalından (1920) dorhal sonra qətlə yetirilmiĢdir. Əd.: Ə l iy ev M, Ġsmayıl xan Ziyadxanov, "Odlar yurdu" qəzeti. 1990, № l4; Hüseyn Baykara. Azərbaycan istiqlal mübarizəsi tarixi, B., 1992; Əhmədova F., Ziyadxanov qardaĢları, "Azərbaycan Tarixi Muzeyi-80" (məqalələr toplusu), B., 2001; Seyidzadə D„ Azərbaycan XX əsrin əvvəllərində: müstəqilliyə aparan yollar, B., 2004.
mü lkədar, fəhlə, kəndli və s.) içərisindən formalaĢır. Ziyalılar, ənənəvi o laraq, kəmiyyət göstəricilərinə, tərkibinə, sosial- siyasi baxıĢlarına görə təsnif olunur. Azərbaycan ziyalıla rımn formalaĢ ması dərin tarixi köklərə ma likdir. Gü lüstan (1813) və Türkmənçay (1828) müqavilələrinə əsasən, ölkənin iki imperiya arasında bölüĢdürülmosi Azərbaycan ziyallığına ağır zərbə vurdu. ġimali Azərbaycanın Rusiya tərəfındən iĢğalı nəticəsində ölkən in bu hissosində, bir tərə fdən, ziya lıların sayında və tərkibində dəyiĢiklik yaran mıĢ, digər tərə fdən, müstəmləkə əsarətinin ağır Ģərtləri ö zünü büruzə vermiĢdi. Bə zi hesabla mala ra görə, 19 əsrin sonlarında ġimali A zərbaycanda ziyalıların sayı 5635 nəfər, 20 əsrin əvvəllərində isə 12 mindən çox o lmuĢdur. Milli ziyalılar onların yarısını təĢkil ed irdi. Bütün imperiyada olduğu kimi, ġimali A zərbaycanda da əhalinin ü mu mi sayına görə ziyalıların az o lmasına baxmayaraq, onun tərkibi dövrünə görə müasir id i. Ziyalıların ı mühü m bir hissəsi mühəndis-texniki iĢçilərdən (neft sənayesi üzrə: Fərru x bəy Vəzirov, Fətulla bəy və BaxıĢ bəy Rüstəmbəyovlar, Hüseyn bəy TalıĢxanov, Abuzər bəy Rzayev, Tey mur bəy Mehmandarov, Ġsmayıl bəy Səfərəliyev, Əbdülqadir Əfəndiyev, Ağa Eminov, Behbud xan CavanĢir, Sərvər bəy Atabəyov, Balabəy Mustafabəyov, Midhət bəy Məlikov; avia və avtonoqliyyat vasitələrinin təmiri ü zrə : Əli Verd iyev; dəmir yolla rı üzrə: Fətəli bəy Su ltanov, Ġsaq bəy Mehmandarov, Səməd bəy Və kilov, Xudadat bəy Məlik-Aslanov, RəĢid bəy A xundov,
474
Yusif xan Mə mmədbəyov; tikinti ü zrə : Mə mməd Həsən Hacınski; eie ktrote xn ika ü zrə MəĢədi Əzizbəyov, Ağa AĢurov; mühəndis-texnoloqlar Ġbadulla Əliyev, Ağa və Hacıbəy A xundovlar, Ġbrah im Heydərov, Kərim bəy və Səffət bəy Məlikovlar və b.) ibarət idi. Ziyalıla rın d igər mühüm hissəsi səhiyyə sahəsində çalıĢırdı. On lardan Əbdülkə rim bəy Mehmandarov, Xudadat bəy Rəfıbəyli, Mə mməd Rza bəy Vəkilov, Həsən bəy Ağayev, Əbdülxa lıq Axundov, Bəhra m bəy Axundov, Qarabəy Qa rabəyli, Nəriman Nərimanov, Abbas Səhhət, Əli bəy Hüseynzadə, Mə mməd bəy Qayıbov, Əliheydər Cavadov, Bəybala bəy Sultanov, Bahadur bəy Əliverdibəyov, Mustafa ağa ġərifov, Bahadır bəy Qayıbov, Ġlyas Cəfə rov, Məlik bəy Sultanov, Xosrov PaĢa bəy Sultanov, Musa bəy Rəfıyev, Kərim bəy Sultanov, ƏIi Cavadov, Cə mil Lə mbəranski, Əsədulla bəy ġahta xt inski, Sultan məc id Əfəndiyev və b. qeyd etmə k o lar. Tibb sahəsində azərbaycanlı qadm mütəxəssislər də (Əminə xanım BatırĢina, Sona xanım Rəhimova-Vəlixan, Sona xanım A xundova və b.) fəaliyyətə baĢlamıĢdı. Kənd təsərrüfatı sahəsində Nəcəf bəy Vəzirov, Səmədağa Ağamalıoğlu, Cahangir bəy Əliyev, Böyükağa Vəkilov, Hüseyn bəy Hüseynbəyov və b. çalıĢırd ı. Ça r höku mətin in yaratdığı bütün çətinliklə rə ba xmaya raq, hərbi ziyalılar da (BalakiĢi bəy Ərəb linski, Ədibəy Novruzov, Ağası bəy AvĢarov, Səməd bəy Mehmandarov, Əlağa ġıxlinski, Firidun bəy Və zirov, Hüseyn xan Na xç ıvanski, M ir Ka zım bəy və Əsəd bəy TahĢxanovlar, Ġbrah im ağa Usubov, Ġsrafil bəy Yadigarov və b.) forma laĢ maqda idi. Ça rizmin müstəmləkəsi o lan ġimali A zərbaycanda hüquq sahəsində ziyalı kadrların yetiĢ məsi xüsusilə əlamətdar idi. On lardan Əsgər ağa Adıgözəlov (Go rani), Adil xan və Ġs mayıl xan Ziyad xanovlar, Ələkbər bəy, Ələsgər bəy və Xəlil bəy Xasməmmədovlar, Fətəli xan Xoyski, Məmmod bəy Hüseynbəyov, Mustafa bəy Eminov, Əlimərdan bəy TopçubaĢov, Aslan bəy Səfikü rdski, Cahangir bəy Xoyski, Hidayət bəy Sultanov, Məmməd bəy ġahma lıyev, Cü mĢüd bəy Sultanov, Əs əd bəy və Əsgər bəy Kəngərlilər, RəĢid bəy Axundzadə, Qasım Qasımov, Hə mid bəy ġahta xtinski, Mustafa bəy Vəkilov, Mə mməd xan Tə kinski, Mə mməd Yusif Cəfə rov, Rüstəm xan Xoyski, Nəriman bəy Nərimanbəyov, Nurmə mməd bəy ġahsuvarov, ġəfi bəy Rüstəmbəyli, Əh məd bəy Pepinov, Yusif Və zir Çə mən zə minli və b. göstərmək o lar. Azə rbaycan ziyalılarının böük bir hisssi xa lq təhsili sahəsində (Firidun
475
bəy Köçərli, RəĢid bəy Əfəndiyev, Mah mud bəy Mah mudbəyov, Sultanməc id Qənizadə, Əbdüləli bəy Əmircanov, Qafur RəĢad, Əlisgəndər Cəfərov və b.) çalıĢırdı. Azərbaycan mədəniyyətinin mü xtəlif sahələrində (ədəbiyyat, incəsənət, mətbuat və s.) çalıĢan ziyalıların xeyli h issəsi fəaliyyətə müə llimlikdən baĢla mıĢdı. Müə llimlər və digər ziya lılar arasında azə rbaycanlı qadın ların (Hənifə xan ım Məlikova-Abayeva, Səkinə xa mm A xundzadə, Hə midə xanım Məmmədquluzadə-CavanĢir, Rəhilə xan ım Hacıbababəyova, Xədicə xanım Ağayeva, ġəfiqə xanım Əfəndizadə, Xədicə xanım Əlibəyova və b.) da sayı getdikcə art mıĢdı. Təhsillə bərabər e lmi fikir də in kiĢaf edirdi. Elmi fikrin əsas sahələri ü zrə tədqiqatlar apanhrdı. A zərbaycan elmi fikri Əh məd bəy CavanĢir, Həsən bəy Zərdabi, M ir Möhsün Nəvvab, Əh məd bəy Ağayev, Nəcəf bəy Vəzirov, Əli bəy Hüseynzadə, Məhəmmədağa ġahtaxtinski, Firidun bəy Köçərli və b ir çox b. ilə təmsil o lunmuĢdu. Mətbuat-nəĢriyyat iĢin in inkiĢafı nəticəsində bilavasitə bu sahədə çalıĢan yaxud digər sahələrdə fəaliyyətlə yanaĢı, bu sahədə də çalıĢan ziyahlann rolu yüks əlmiĢdi. H.Zərdabinin "Əkinçi" (1875-77) qə zeti ilə formalaĢan bu sahədə, o cümlədən siyasi publisistika ilə xey li ziyalı (Məhəmməd Əmin Rəsulzadə, Əh məd bəy Ağayev və b.) məĢğul olurdu. Ədəbi-bədii sahədə Nəcəf bəy Və zirov, Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev, Sü ley man San i A xundov, Cə lil Mə mmədquluzadə, M irzə Ələ kbər Sabir, Məhə mməd Tağı Sidqi, Abbas Səhhət, Nəriman Nə rimanov, Məmməd Səid Ordubadi, Abdulla ġa iq, Hüseyn Cav id, Əh məd Cavad, Cəfər Cabbarlı və b., musiqi sahəsində Üzeyir bəy Hac ı- bəyli, Zü lfüqar bəy Hac ıbəyli, Müslü m Maqomayev və b., təsviri sənət sahəsində Mirzə Qədim Ġrəvanı, M ir Möhsün Novvab, Əzim Əzimzadə, Bəhıu z Kəngərli, Əli bəy Hüseynzadə və b. kimi görkəmli ziyalılar, təməli 1873 ildə qoyulmus professional Azə rbaycan teatr sənəti sahəsində müqtədir sənətkarlar - a ktyor və rejissorlar nəsli (Cahangir Zsynalov, Hüseyn Ərəblinski, Hüseynqulu Sarabski, Mirzağa Əliyev, Sidqi Ruhulla, Abbas Mirzə ġərifzadə və b.) yetiĢ miĢdi. Müsəlman ruhaniləri, xüsusilə onun yüksək təbəqəsi (Ģeyxülislamlar: ġey x Əh məd Salyani, A xund Əbdüssəlam Axundzadə, Molla Məhəmməd A xund PiĢna mazzadə, müft i Hüseyn Əfəndi Qaibov) Azə rbaycan ziyalıları içərisində özünəməxsus yer tuturdu. Bütün bunlara baxmayaraq, A zərbaycanda ziyalıların sayı xalqın istedad və intellektual yaradıcılıq imkanlarından ço x aĢağı id i. Bunun günahı Azərbaycan xalqını müstəmləkə əsarətində saxlayan, milli-d ini ayrı-seçkiliyi dövlət siyasətinə çevirən çar höku mətində idi. A zərbaycan ziyalıların ın iqtisadi, sosial-siyasi və hüquqi vəziyyəti istənilən səviyyədə deyildi. Mövcud çətinliklə rə ba xmayaraq, A zərbaycan ziyalıları xalq qa rĢısında xid mət lərini layiqincə yerinə yetirir, onun maariflən məsi, dünya mədəniyyətinin qabaqcıl na iliyyətlərinə qovuĢması üçün əlindən gələni əsirgə mirdi. Bu məqsədlə mədəni-maarif və xeyriyyə cə miyyətləri ("NəĢri-maa rif', "Nicat", "Səfa", "Səadət" və s.) yaratmağa baĢlamıĢdılar. Ġctimai-siyasi baxıĢlarına görə A zərbaycan ziyalıları yekcins deyild i. 19 əsrin sonu-20 əsrin əvvəllərində Rusiya imperiyasında mövcud olan ictimai-siyasi qüvvələrin bütün spektri ġimali A zərbaycanda da əksini tapmıĢdı. Lakin iki xətt tədricən üstünlük təĢkil et məyə baĢlayırdı: Azə rbaycan ziya lıla rın ın böyük əksəriyyəti milli müstəqilliyə tərəfdar çıxaraq, bu yönlü siyasi partiya və təĢkilatlar ətrafında birləĢir, d igər bir qrup isə sosial-demokrat ideyasını qəbul cdərək, Rusiya bolĢevik partiyasının A zərbaycan dəstəsini yaradırdı. Birincilər Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyətinin qurulmasına və onun var qüvvəsi ilə fəa liyyətinə çahĢdığı halda, ikincilər A zərbaycan bolĢevik təĢkilat ının digər milli dəstələri ilə (rus, erməni və b.) b irgə A zərbaycan Xalq Cü mhuriyyətinə qarĢı açıq-aĢka r mübarizəyə qoĢulmuĢ, sovet Rusiyası ilə birlikdə Cü mhuriyyətin süqutunda fəal ro l oynamıĢdı. A zərbaycan ziyalılarının ictimai-siyasi ba xıĢlarına görə birliyin in olmaması onun hər iki h issəsi üçün faciə ilə nəticələn miĢ, Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti xadimləri bolĢevik rejimin in təqibindən yaxa qurtarmaq üçün mühacirət et miĢ, ya xud yeni qurulmuĢ sovet hakimiyy əti tərəfindən məhv edilmiĢdi. Sovet hakimiy -yətinin qurulmasında iĢtirak et miĢ Azərbaycan ziyalıla rın ın böyük bir hiss əsi isə 1937-38 illə rdə repressiyaya məruz qalmıĢdı. Əd.: Гусейнова Д.С. , Интеллигенция Азербаиджана в конце XIX - начале XX B . Б., 1993; Святочовоски Т ., Руский Азербаиджан. 1905-1920, Формирования национального самосознания в мусульманском обшестве, «Хазар», 1990, №1 -2.
Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti parla mentinin üzvü. Fevra l inqilab mdan (1917) sonra kapitan Ə.Zizikski Xüsusi Zaqafqaziya Komitəsi tərəfındən Quba qəzasının ko missarı təyin edilmiĢdi (müavin i Mir Cəfə r Bağırov id i). Oktyabr çevriliĢindən (1917) sonra qəzanın Bakı Sovetinin nəzarətinə keçməsinin qarĢısını almağa çalıĢmıĢdır. Əli bəy Zi-zikski 1918 il mart soyqırımı za manı ö z dəstələri ilə Dağıstandan Bakın m kö məyinə gə lən Nəc məddin Qotsinskinin alaylarına qoĢulmuĢdu. Qotsinski və Zizikskinin silahlı dəstələri daĢnak-bolĢevik birləĢmələrinin Biləcəri-Xırdalan müdafıə xəttinə qədər yaxınlaĢ mıĢ, ilk toqquĢmada onları məğ lubiyyətə uğradıb, Ģəhər üzərinə son hücum hazırlığına baĢla mıĢdılar. La kin HəĢtərxandan Xəzər dənizi vasitəsilə göndərilən ço xsayh bolĢevik hərbi qüvvələrinin Bakıya çatması ilə qüvvələr nisbəti dəyiĢrniĢ və onlar tutduqları mövqeləri tərk etmə li olmuĢdular. 1918 ilin aprelində Bakı Soveti Quba üzərinə əks- hücum təĢkil edərək ora böyük qoĢun göndərmiĢdi. 1918 ilin mayında Əli bəy Zi- 476
zikski, Hə mdu lla ə fəndi Əfəndizadə və baĢqalarının rəhbərlik etdiyi müsəlman birləĢ mələ ri Ģəhəri Bakı Sovetinin qüvvələrindən azad etmiĢdilər. Aprelin sonu - mayın əvvəlində S.ġau myan və G.Korqanovun göstəriĢi ilə daĢnak Ha- mazaspın baĢçılığı ilə Qubaya yeni daĢnak-bolĢevik qüvvələri yeridildi. Zizikski düĢmənin sayca üstün olan və yaxĢı silahlan mıĢ qüvvələrinə müqavimət gösterə bilməy ib Dağıstana keçməyə məcbur oldu. Hamazaspın dəstəsi Ģəhərdə və ətraf kəndlərdə kütləvi qırğınlar və vəhĢiliklər törətdi (bax Quba qırğınları). Qafqaz İslam Ordusunun və Dağstanda yerli əhalinin kö məkliy i ilə yeni hərb i dəstə yaradan Zizikski Hamazaspın daĢnak-bolĢevik dəstələrinə qarĢı güclü hücum təĢkil etdi və Qubanı azad etdi. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti yaradıld ıqda Zizikskinin dəstəsinin əksər üzvləri yeni yarad ılan Milli ordunun sıralarına daxil oldu. Bakı A zərbaycan və Türkiyə hərbi qüvvələrindən ibarət Qafqaz Ġslam Ordusu tərəfindən azad edildikdən (1918, 15 sentyabr) sonra artıq polkovnik rütbəsində olan Zizikski payta xt va lisin in müavin i təyin edilmiĢ, eyni za manda, Quba qəzasından Azərbaycan Parla mentinə ü zv seçilmiĢdi. O, Pa rla mentdə "Ġttihad" fraksiyasını tə msil edirdi. "Ġttihad" partiyasının 1-ci (1919, aprel) və 2-ci (1920, yanvar) quru ltaylarında partiyanın Mərkəzi Ko mitəsinə üzv seçilmiĢdi.
etmiĢ, Qubada elan ed ilən amnistiyadan sonra leqal fəaliyyətə keçmiĢ, lakin bolĢeviklərin elan etdiy i amnistiyanın yalnız müvəqqəti olduğunu yəqin edərək, yenidən gizli fəaliyyət göstərmiĢdir. Zizikskin in sabiq müavini, o zaman A zərbaycan Fövqəladə Komissiyasının baĢçısı M.C.Bağırov onu sovet-bolĢevik təqiblərindən qurtarmıĢdı. Bundan sonra Zizikski 1928 ilə qədər Ba kıda yaĢamıĢ, la kin hə min il Bağırov Azərbaycandan kənara partiya iĢinə göndərildikdən sonra yenidən bolĢevik təqiblərinə məruz qalmıĢ, həbs edilmiĢ, "erməni q ırğ mı törətməkdə" ittiham o lunaraq edam ed ilmiĢdir. Əd.: GöyüĢov A., Azərbaycanda Ġttihadçılıq, B.,1997; yenə o n u n , 1917-1920-ci illərdə ġimali Qafqaz dağlıların ın azadlıq uğrunda mübarizəsi, B., 2000. 477
ƏSAS MƏQALƏLƏRĠN MÜƏLLĠFLƏRĠ Ra miz A BUTA LIBOV
Seyfəddin QƏNDĠLOV Ġslam A ĞA YEV
Nazif QƏHRƏMA NOV Fəridə ASLA NOVA
ElĢad QOCA Tofiq BABYEV
Yaqub MAHMUDOV Azər BA ĞIROV
Nigar MAKSVELL Ġradə BA ĞIROVA
Abel MƏHƏRRƏM Mədinə ELDA ROVA
Alxan MƏMMƏDOV Firdovsiyyə ƏHMIDOVA Atamoğlan MƏMMƏDOV Səidə ƏLĠQIZI
Fə xrəddin M ƏMMƏDOV Qabil ƏLĠYEV
Xeyrulla MƏMMƏDOV Aybəniz ƏLĠYEVA
Elmira MƏMMƏDOVA Altay GÖYÜġOV
Mirheydər MĠRZƏYEV Ġsmayıl HA CIYEV
Tofiq MUSTAFAZADƏ Sani HACIYEVA
Ġsmayıl MUSA YEV Ġsa HƏBĠBBƏYLĠ
Ataxan PAġA YEV Cə mil HƏSƏNLĠ
Vaqif SULTANLI RövĢən HƏTƏMOV
Mehman SÜLYEMANOV La lə HÜSEYNOVA
Ələmdar ġA HVERDĠYEV Anar ĠSGƏNDƏROV
Kərim ġÜKÜROV Maisə ĠSGƏNDƏROVA Abid TAHĠRLĠ Musa QASIMLI Nə rmin TAHĠRZADƏ Əsgər QƏDĠMOV
Nailə VƏLĠXANLI 478
AZƏRBAYCAN XALQ CUMHURĠYYƏTĠ ENS ĠKLOPEDĠYAS I ĠKĠ CĠLD “LĠDER NƏġRĠYYAT” BAKI-2005 479
BuraxılıĢa məsul: Əziz Gü ləliyev Te xniki redaktor: RövĢən Ağayev Dizayner: < Yüklə 20,19 Mb. Dostları ilə paylaş:
|