03-Evliya Chelebiye Gore Guneybati Anadolu (Aydin, Denizli, Muyula)

45 
 
yeridir.
239
Tire Şehri’ndeki mükellef hutbe camileri bunlardır. Cuma kılınan camiiler 
bunlardır, geri kalanı mescittir.
”240
Evliya’nın ismen verdiği bu camiler hakkında bulabildiğimiz kadarıylada olsa bilgi 
vermek yaralı olacaktır.
Kara Hasan Bey Camii: Cumhuriyet mhallesindeki bu camii XV. yüzyılın 
başlarında Aydınoğullarından Cüneyd Bey’in kardeşi Kara Hasan Bey tarafından 
yaptırılmıştır.
241
Şeyh Nasreddin Camii: Cami Tire’nin en yüksek kesiminlerinden biri olan 
Bahariye Mahallesi’nde bulunmaktadır. XVI. yüzyılın sonlarında, Şeyh Nusrettin  
Efendi tarafından yaptırıldığı söylenmektedir. Cami önceleri türbe, hamam ve 
haziresi ile büyük bir külliyeye aitti. Haziresinden veya medrese olabileceği söylenen 
kısmından yalnız bir oda ve ilerisindeki yıkık hamam kısmen ayaktadır.
242
Yoğurtluoğlu (Yavukluoğlu): XV. yüzyıl eserlerinden olan camii, Tire’nin 
dışında Turan Mahallesi’ndedir. Yoğurtluoğlu Mehmed Bey tarafından yaptırıldığı 
halde Yavukluoğlu Camii olarakta bilinir.
243
Camiinin içinde bulunan külliye, 
medrese, rasathane, aşhane ve şimdi yıkılmış olan hamamdan oluşmaktaydı. 
Külliye’nin diğer eserleri gibi camii de yıkılmış ve kullanılmamaktadır.
244
Mehmed Bey Camii: Tire’nin doğusunda, Duatepe Mahallesi’nde bulunan 
eser Hafsahatun Camisi kalıntılarına yakındır. XV. yüzyılın ikini yarısında Fatih 
Sultan Mehmed’in vezir-i âzamlarından Rum Mehmet Paşa tarafından yaptırılmıştır. 
Cami konutlardan uzak geniş ve ağaçlık bir alan üzerindedir.
245
                                                           
239
 
Seyahatname, s.87
240
Seyahatname, s.87
241
Aslanoğlu, a.g.e, s.54
242
Aslanoğlu, a,g,e, s.65-66
243
Armağan, Tüm Yönleriyle Tire II., s.50
244
Aslanoğlu, a.g.e, s.51
245
Aslanoğlu, a.g,e, s.48

---

46 
 
Suretli Camii: Tire’de Paşa Mahallesi’nde bulunan, duvarla çevrili bir bahçe 
içinde yer alan cami, önceleri hamam, çeşme ve sebilin oluşturduğu grubun bir 
parçasıydı. Mimari özelliklerine bakıldığında XV. yüzyılın ilk yarısına ait olabilecek 
camii Suretli Mehmet Paşa tarafından yaptırılmıştır.
246
Gazzazzade Camii: Tire’nin merkezindeki Yeni Mahallede, Fevzipaşa 
Caddesine bakar. Bir tarafında Tire Bedesteni diğer tarafında Yeni Camii 
bulunmaktadır. Üzerindeki ayrıntılar en geç Osmanlı devrinde onarım gördüğünü 
göstermektedir.
247
Kadızade Camii (Kâzirzade): Halk arasında Kâzirzade olarak bilinen bu 
camii, II. Murad’a “musiki” adlı kitabı hediye eden Kadızade’dir.
248
Tire’nin 
Ertuğrul Mahallesi’ndeki bu eserin yapım tarihi kesin olarak belli değildir.
249
Monla Çelebi Camii: Cami Toptepe kesiminin Paşa Mahallesi semtindedir. 
XV. yüzyıl sonlarında Molla Mehmet Çelebi tarafından yaptırılmıştır. Camii Toptepe 
Camii olarakta anılmaktadır.
250
Evliya Tire dışında bulunan bugün rastlanılmayan bir namazgâhtan da şu 
şekilde bahseder. “Tire Şehri’nin kuzeyinde bir büyük namazgâh vardır, elli bin 
adam alır. Bir büyük ibadet yeridir, çevresi bin iki yüz adımdır yağmur duaları için 
buralarda toplanılır. Kargir taş binadır, dört tarafında dört kapısı vardır. Onar 
kademe taş merdivenler ile ulaşılan kapılardır. Çevresinde ki duvarların boyu ikişer 
adam boyu kale duvarları gibidir.
251
Namazgâhtaki musallanın ilerisinde mermer 
üstadı bir şafi’i havuz inşa etmiş. Fıskiyelerinden akan sularla Müslümanlar abdest 
alırlar.
252
Namazgâhın içi baştanbaşa tırfıl, yonca, ayrık ve diğer nebatat ve sebze ile 
                                                           
246
 Aslanoğlu, a.g.e, s.33-34
247
 Aslanoğlu, a.g,e, s.39
248
 Armağan, a.g.e, s.54
249
 
Aslanoğlu, a.g.e, s.11
250
 Aslanoğlu, a.g.e, s.57
251
Seyahatname, s.87
252
Seyahatname, s.87

---

47 
 
yemyeşil olmuştur. Çevresinde yüz adet uzun ağaçlar var. Bunların gölgesinde 
cemaat ibadet eder. Bütün ağaçlarda geceleri el bağlar Allaha dua ederler.”
253
Hace-i Mir Mescidi, “bütün mescitler içinde en güzeli Hace-i Mir 
Mescididir. Kapısı üzerindeki tarih şudur: 
Makam-ı dil kusayı cây-ı Tahsin
Bibin gûyed ber âli hayrat
Bina-yı Hâce-i Mire’st Hacı
Nedede beyti(?) ger ser tarih ebyat
Sene (…)
Nice kurşunlu imaretli mescitler vardır.
254
Şehrin minareleri gayet uzundur, 
tamamı kırk dört büyük minare vardır. Tamamı yetmiş dört rusâslı büyük 
binalardır.”
255
Evliya Çelebi, Tire şehrinde önemli su yapılarından biri olan sebillerden de 
bahsetmektedir bu sebillere Tire’de günümüzde rastlayamıyoruz. “Biri Tahıl 
Meydanı’nda mermer binalı, demir revzenli, kurşun kubbeli sanat eseri bir 
sebildir.
256
Beş yerde kurşun kubbeli sebiller vardır. Her birinin vakıfları tarafından 
denk denk karlar ve buzlar getirilir. Bir sebilhane Alaca Çeşme kurbundadır. Biri 
Tahtalkale Meydanı’nda mermer binalı ve büyük kubbelidir”.
257
Evliya Çelebi, 
Tire’deki imaretlerden de şöyle bahseder. “Biri Yeşil İmaret Camii’nde olmak üzere 
dokuz imaret gâh işler gâh sakin durur. Vakıflar zayıf hayrattır ama Ramazan ayında 
hepsinin nimeti çok boldur”.
258
Seyyahımız soyal hayatın öneli unsurları olan hamamlardan Tire’de on üç 
hamam olduğunu yazmaktave şu bilgileri vermektedir. “Bu on üç hamam içinde 
Tahtalkale Hamamı havası en güzel, temiz ve nezih olandır.
259
Yenice Köy Hamamı, 
Hasan Çavuş Hamamı, Lütfi Paşa Hamamı, Eski Beğ Hamamı, Suretli Hamam, Kara 
                                                           
253
Seyahatname, s.87
254
Seyahatname, s.87
255
Seyahatname, s.87
256
Seyahatname, s.82
257
 
Seyahatname, s.88
258
Seyahatname, s.88
259
Seyahatname, s.88

---