03-Evliya Chelebiye Gore Guneybati Anadolu (Aydin, Denizli, Muyula)

42 
 
ve darülhadis hücreleri vardır. Bu harem baştanbaşa limon ve turunç ağaçları ile 
süslüdür.
216
Camii Karagazi, Üç Lala, Üç Lûle ve Kocabıyk gibi isimlerlede anılır.
217
Karakadı Külliyesi Karakadı Mecdeddin tarafından XV. yüzyıl başlarında 
yaptırılmıştır. Camii, medresesi, hanı, hamamı, ve türbesi ayaktadır. Hanı (Terziler 
Hamamı altıda, bitişik), Gürcümelek Camii güneybatısında hamamı, medresesi 
avlusunda, türbesi ise caminin arkasında yer alır. Cami ve medrese odalarının önünde 
şadırvan vardır. Özellikle minaresi kûfi yazılı ve yivli oluşu nadeniyle ender 
örneklerdendir.
218
Bu caminin yapı şekli ve ayrıntılarına bakıldığında eserin XIV. 
yüzyıldan kalmış olma ihtimali çok yüksektir.
219
Yeşil İmaret Camii, “daha önceleri Mevlevihane imiş, mahallesinde camii 
olmadığından camiye çevirmişler. Ama yine yan sofaları ve mihrab tarafı tabakaları 
Mevlevihane tarzındadır. Biri biri içine küçük kubbeli güzel bir camiidir. Yeşil çini 
kaplı servi gibi bir minaresi var. Gayet musiki ile kâmil Davudi hazin sesli 
müezzinleri var. Evliya Çlebi ayrıca şu beyti yazmıştır:
Vakt-i sabah şemiden aceb sedâ 
Kad ezzene’l-müezzin hayyale’s-sâlâ
220
Beş vakit namazda ehli sünnet burada toplanıp ibadet ederler. Zira bu 
mahalle sakinleri Mevlevi ariflerindendir. Bu camiinin imamı fahr-ı razi gibidir, 
herkes ondan hayır dua almaya gelir. Camiinin abdest havuzu çevresinde servi 
ağaçları bulunur ki herkes kokusundan mest olur. Cemaati çok, eski bir 
mabettir.
221
Yeşil İmaret Camii’nde bulunan imarette gelen geçene yemek verilir, 
nimeti gayet boldur.”
222
Halil Yahşi Bey tarafından yaptırılan Yeşil İmaret Zaviyesi, günümüzde de 
cami olarak kullanılmaktadır. Minaresindeki çinilerin rengi nedeniyele Yahşi Bey 
                                                           
216
Seyahatname, s.86
217
 Aslanoğlu, a.g.e, s.16
218
Armağan, Tüm Yönleriyle Tire II, s.54-55
219
Aslanoğlu, a.g.e, s.16
220
Seyahatname, s.87
221
Seyahatname, s.87
222
Seyahatname, s.88

---

43 
 
Camii’sine Yeşil İmaret Camii de denir.
223
Yarım kubbeli caminin, doğu ve 
batsındaki semahanelerin giriş kapıları ile ana giriş kapısı ağaç işlemeciliğinin en 
zengin örneklerindendir. Gerek iç süslemeleri, gerek minaresinin sırlı tuğla 
dekorasyonu bakımsızlık nedeniyle büyük ölçüde bozulmuş durumdadır. Tire’de ilk 
Osmanlı yapısı olma özelliğinede sahip olan zaviyenin imaret binası yıkılmıştır. Bu 
külliyenin diğer üniteleri Tahtakale Çarşısında toplanmıştır. Bu yapılar Tahtakale 
Hamamı, Kutu Hanı, Kapan Kervansarayı ve Arasta (Çarşısı). 1441 tarihli 
vakfiyesine göre günde iki kez yemek çıkarılan imareti Evliya’nın da belirtmiş 
olduğu gibi herkese açıktır fakat imaret bugün ayakta değildir.
224
Lütfi Paşa Camii, “Tahte’l-kala civarında cemaati bol ferah bir camiidir. 
Minaresi sanki Süleymaniye minaresi gibi sanat eseridir. Bu camininde hareminde 
serviler başlarını gökyüzüne yükseltmişlerdir.”
225
Tire’de eski hayvan pazarı denilen Yeni Mahalle kesimimde bakımlı bir 
bahçe içinde bulunmaktadır.
226
Camii 1510 yılında Yavuz Sultan Selim’in damadı 
Mustafa Lütfi Paşa tarafından yaptırılmıştır. Evvelce çevresinde medreseler, 
aşhaneler, mezbaha ve çeşmeler vardı.
227
Paşa Camii olarakta bilinir camiyi 
tamamlayan diğer yapılar bugün ayakta değildir.
228
Tahte’l-Kala Camii, “mezat yeri gibi izdiham olduğundan cemaati çoktur. 
Baştanbaşa örtülü kargir sağlam bir binadır.”
229
Hacı İsmail Ağa Camii adlı bu eser, 
Emir Hacı İsmail Ağa tarafından 904 H- 1498 M tarihinde yaptırılmıştır. Şehir 
merkezinde olan bu caminin halk arasındaki adı Tahtakale Camii’dir.
230
                                                           
223
 Aslanoğlu, a.g.e, s.36
224
Armağan, Tüm Yönleriyle Tire II, s.50
225
Seyahatname, s.87
226
 Aslanoğlu, a.g.e, s.62
227
Tokluoğlu, a.g.e, s.48
228
Armağan, Tüm Yönleriyle Tire II, s.52
229
Seyahatname, s.87
230
  Aslanoğlu, a.g.e, s.42

---

44 
 
Monla Arap Camii, “Monla Arab Camii dahi kargir ve kubbeleri kurşunla 
örtülüdür”.
231
Evliya’nın azda olsa bahsettiği bu camii Tire’nin iki kilometre 
kuzeyinde ve Yahşi Beğ vakfı arazisi içerisinde 1481 tarihinde II. Bayezid’in Monla 
Arap mahlasındaki Zeynüddin Ali Arabi tarafından yaptırılmıştır. Bu camii vaktiyle 
bir ilim sitesi halinde, etrafında medreseler, dersaneler, çarşılar, hamamlar ile her 
türlü ilmi ihtiyaca cevap verebilecek bir kuruluşa sahip idi.
232
Bu külliye II. 
Bayezid’in Şeyhülislamı  Molla Arab tarafından yaptırılmıştır. Asıl adı Alaaddin Ali 
Arabi’dir.
233
Kare mekanlı, kubbeli cami hareminin doğu duvarı ile minaresi ve 
medrese odalarının bir kısmı hala yaktadır.
234
Evliya Çelebi Tire’deki diğer camilerinde isimlerini vermektedir. Bunlar; 
“Yahya Bey Camii, Kara Hasan Bey Camii, Hüseyin Çavuşzade Camii, Şeyh Halil 
Camii, Şeyh Nasreddin Camii, Yoğurtluzade Camii. Evliya bu camilerin hepsinin 
kurşunla örtülü imaretler olduklarını belirtmektedir.”
235
“Mehemmed Bey Camii, Monla Çelebi Camii, Suretli Camii, Gazzazzade 
Camii, Bademiyye Camii, Kadızade Camii kurşunludur. Bu anlattığımız camilerin 
tarihlerini yazsak iki top müsvedde gider. Hüda müyesser edip müsveddemizi tarihe 
geçtikçe olmaya illa hayr.”
236
Evliya Çelebi, mahalle aralarında şu camilerin bulunduğunu belirtir; “Veys 
Çelebi Camii, Hacı Sofu Camii, Sarı Ali Camii, Şeyh Müslihiddin Camii, Kara 
Hayreddin Camii, Börekçi Camii, Eşrefzade Camii, Tebbağ Sinan Camii, Polatozan 
Camii.
237
İbrahim Efendi Camii, Arap Pınarı Camii ise yaylalardadır.
238
Balpınarı 
Camii Süleyman Han’ın namazgâh misal bir hayratıdır, gayet dinlenme 
                                                           
231
Seyahatname, s.87
232
 
Tokluoğlu, a.g.e, s.57
233
 Çakmak, a.g.e, s.57-60
234
 Aslanoğlu, a.g.e, s.61
235
Seyahatname, s.87
236
Seyahatname, s.87
237
Seyahatname, s.87
238
Seyahatname, s.87

---