03-Evliya Chelebiye Gore Guneybati Anadolu (Aydin, Denizli, Muyula)

51 
 
kitabelerine diğer eserlerdende edinebildiğimiz bilgiler kadarıyla da günümüzde 
ulaşılamamaktadır. Biz burada Evliya’nın ismen belirtmediği fakat o dönemde 
ayakta olan birkaç hamam hakkında da kısaca bilgi vermeği uygun görmekteyiz.
Çanakçı Hamamı: Hamam Bahariye Mahallesi, Aydın Caddesi üzerinde yer 
almaktadır. 50 m. ilerisinde Çanakçı Mescidi bulunur. Günümüzde yapının tamamı 
üzerine inşaatlar yapılmıştır. Bu hamamı Çanakçı Mescidi vakıfları arasında yer 
aldığı düşünülebilir.
280
Tire Müzesi’ndeki mescid kitabesine göre mescid 1338 
tarihine Seyf-ed Din-ül Baytar tarafından yaptırılmıştır.
281
Dolayısıyla hamamın XIV. 
yüzyıl başlarında inşa edilmiş olduğunu söyleyebiliriz.
282
Hafsa Hatun Hamamı:
Yapı Duatepe Mahallesinde Değirmendere 
mevkiinde yer alır. Cami, hazire, türbe, tekke, imaret, hamam, çeşme ve değirmenleri 
ile bir külliye halinde olan yapıdan türbe, tekke, imaret günümüze ulaşamamıştır. 
Hamamın ise üstü çalılar ve ağaçlarla kaplanmıştır.
283
Külliye Aydınoğlu İsa Beğ’in 
Kızı Hafsa Hatun tarafından XVI. yüzyılın ikinci yarısında yaptırılmıştır.
284
Terziler Hamamı: Yeni Mahalle Atatürk Caddesi ile Paşa Suyu Sokak 
arasında bulunmaktadır. Hamam günümüzde işlevini sürdürmektedir.
285
Hamamın 
inşa kitabesi yoktur. Terziler Hamamı İbn-i Melek vakıfları içinde yer alır.
286
Eserin 
özellikleri XIV. yüzyıl içinde yapılmış olduğunu göstermektedir.
287
Hekim Hamamı: Dere Mahallesi’nde Hekim Meydanı’ndadır. Günümüzde 
oldukça bakımsızdır ve bir bölümü depo olarak kullanılmaktadır. Hamamın mimari 
özelliklerine bakıldığında XV. yüzyıla ait bir yapı olduğunu söyleyebiliriz.
288
                                                           
280
 Çakmak, a.g.e, s.29
281
 Akın, a.g.e, s.116
282
 Çakmak, a.g.e, s.29
283
 Çakmak, a.g.e, s.30
284
 Tokluoğlu, a.g.e, s.18; Armağan, Belgelerle Beylikler Devrinde Tire, s.16.28,59
285
 Çakmak, a.g.e, s.38
286
 Armağan, Belgelerle Beylikler Devrinde Tire, s.54-55
287
 Çakmak, a.g.e, s.41
288
Çakmak, a.g.e, s.54-56

---

52 
 
Molla Arap Hamamı: Hamam Tire’nin 5 km kadar kuzeybatsında bulunan 
Cumhuriyet Mahallesi’nde Molla Arap mevkiinde yer almaktadır. Cami, medrese, ve 
hamamdan oluşan külliyenin bir parçasıdır. Molla Arap hamamı bugün depo olarak 
kullanılmaktadır. Bu külliye II. Bayezid’in Şeyhülislamı  Molla Arab tarafından 
yaptırılmıştır. Asıl adı Alaaddin Ali Arabi’dir.
289
Evliya bu hamamdan sözetmesede 
camiden ve medreseden azda olsa bahsetmiştir.
Şeyh Hamamı: Hamam Bahariye Mahallesi’nde Arap Pınarı Deresi’nin 
batısında Keskin sokakta yer almaktadır. Şeyh Nusrettin Külliyesi’ni oluşturan cami, 
medrese, türbe ve hazireden oluşan yapı grubu içerisinde yer almaktadır. Yapı bugün 
oldukça harap durumdadır. Hamamın inşa tarihi yoktur mimari özellikleri XVI. 
yüzyıla ait bir yapı olduğunu göstermektedir.
290
Evliya Çelebi Tire’de hayır sahiplerinin yaptırdığı çeşmelerden bahseder. 
Hacı Bali Merhumun yüz yirmi adet çeşme yaptırdığını ve hepsinin temiz çeşmeler 
olduğunu belirtmektedir.
291
Ayrıca Evliya’nın verdiği bilgiler şu şekildedir. 
“Çeşmelerin üzerinde çeşitli tarihler vardır. Bunları tahrir etmek mümkün değildir. 
Bu çeşmelerden başka mahalleler içinde iki bin civarında küçük çeşme vardır. Tire 
eşrafı bunlardan içer.”
292
Dönemin önemli eğitim kurumları hakkında ise Seyyah sınırlı da olsa şu 
bilgileri vermektedir.  “Tire’de Kara Kadı Camii haremi çevresinde medrese ve 
darülhadis hücreleri bulunmaktadır.
293
Tire Şehri’nde otuz adet medrese vardır. 
Genelde Cuma kılınan camilerde birer medrese vardır.
294
Dersiamları ile paye 
medreseleri şunlardır: Hacı Efendi Medresesi, Muslihiddin Efendi Medresesi, Derviş 
Çelebi Medresesi, Kara Kadı Medresesi, Monla Arab Medresesi, Mehmed Ağa 
Medresesi, Ferişteoğlu Medresesi.”
295
                                                           
289
 Çakmak, a.g.e, s.57-60
290
 Çakmak, a.g.e, s.70-73
291
Seyahatname, s.88
292
Seyahatname, s.88
293
Seyahatname, s.86
294
Seyahatname, s.88
295
Seyahatname, s.88

---

53 
 
Ferişteoğlu Medresesi, “yani İbni Melek Hazretleri yine medresesi içinde bir 
büyük türbede medfundur. Meşarıka, menar’a Mecmau’l-Bahreyne ve nice yüz 
muteber kitaba şerh yazıp yedi tüz cilt risale ve başka telifleri vardır. (İlm-i lügatte 
lügaz küşa bir bahr-i mani ve fesahatde ve belagatte devr-i yekta-yı feridü’d-dehr ve 
nadirü’lasr gavvas-ı ilm-i ledün idi kim hakka ibn-i melek idi.)
296
  Evliya Çelebi, İbn-
i Melek hakkında da bilgi vermektedir. “Lügat ilminde Ferişteoğlu isimli kitap onun 
telifidir. Yıldırım Han ülemalarındandır. Aydın Bay oğluna muallim olduktam sonra 
şehrinden ayrılmıştır. Hala kabri önemli bir ziyaretgâhtır. Rahmetallahü aleyh 
çocukluk zamanında Ferişte lügatini okuyup ekmek etmek, kubl öpmek olmakla 
ekmek yemeği ve adam öpmeği ibtida onun kitabından öğrendik. Onun için hayır dua 
ederiz. Ruhu şad ve kabri nur hayr ile yad edenler dilşad olsun”.
297
Bu medrese Süleyman Şah Türbesi’nin yanı başındadır, Süleyman Şah 
tarafından vakfedilen evkâfı bilinmekte isede bugün medrese harap durumdadır.
298
Asıl adı İzzeddin Ferişteh olan bu bilim adamı daha çok “İbni Melek” olarak bilinir. 
Bu Sünni yorumcunun eserleri uzun yıllar Osmanlı Medreselerinde ders olarak 
okutulmuştur.
299
Sultan Selim Han’ın  bir darü’l-kurrası vardır. Gayet büyük kubbelidir. 
Etrafındaki hücreleri de baştan başa kurşunla örtülü büyük binadır. Altı basamak 
merdivenle çıkılır. Kuran evidir.
300
Haftada iki gün bütün Kur’an hafızları ve 
talebeleri toplanıp ilm-i hafz, ibn-i kesir, seb’a, aşere, takrib kıraatları tilavet 
olunur. Şeyh Şatibi, İmam-ı Cezeri kitapları okunur. Şeyh İmam-ı Verş, İmam-ı 
Bezzi, Kâlûn, Ebu Amr, Sûsi ve Nâfi dahi me’hazlarıyla harflerin mehazlarına dikkat 
edilerek Ku’an-ı Azim ve Furkan-ı Kerim kıraat olunur.
301
Sultan Selim daru’l-kurra 
                                                           
296
Seyahatname, s.88
297
 
Seyahatname, s.88
298
 Akın, a.g.e, s.114
299
 Armağan, Belgelerle Beylikler Devrinde Tire, s.22
300
Seyahatname, s.88
301
Seyahatname, s.88
 

---