03-Evliya Chelebiye Gore Guneybati Anadolu (Aydin, Denizli, Muyula)

48 
 
Kadı Hamamı, Mehmed Ağa Hamamı. Bunlar gayet hoş havalı, güzel binalı 
hamamlardır.
260
Bu hamamlar içinde kadınların ve erkeklerin toplandığı yerler Peri 
Hamamı ve Yalınayak Hamamlarıdır.” Bizde burada Evliya’nın ismen bahsettiği 
hamamlar hakkında biraz daha bilgi vermeği dönemin şartlarının kavranması 
açısından uygun görmekteyiz. Bu hamaları Evliya’nın belirttiği isim sırasına göre 
vermeye çalışacağız.
Tahtakale Hamamı: Evliya en çok bu hamamı beğendiğini belirtmiştir. 
Hamam Yeni Mahalle’de bugünkü adıyla Tahtakale Meydanı’nında eski adıyla 
Yenipazar Çarşısı’nda yer alır. Doğusundaki Kutu Han ve arasta, kuzaydoğusundaki 
Çöplü Han, çevresindeki dükkânlar ve 50 m. İlerideki Yeşil İmaret Camisiyle bir 
külliye oluşturur. Bugün depo olarak kullanılmaktadır.
261
Hamam 1442 tarihli vakfiyesine göere II. Murad’ın kumandanı Halil Yahşi 
Bey tarafından yaptırılmıştır. Kutu Han ve arastası, Çöplü Han, Yeşil İmaret Camii 
ve bir çok dükkân vakıf malları arasında sayılmaktadır.
262
Yeniceköy Hamamı: Hamamın bulunduğu Evliya’nın Yenice Kasabası 
olarak bahsettiği yerleşim hakkında biz Yenice’nin Tire’ye bitişik olması sebebiyle 
mahalle kısmında yukarıda bahsettik. Eski adıyla Yeniceköy semti günümüz 
Tire’sinde 4 Eylül mahallesi olarak bilinen Kızlar Çeşmesi sokağında yer alır. 
Doğusundaki Hamza Ağa Camii nedeniyle, Hamza Ağa Hamamı olarakta anılır. 
Hafif eğimli arazi üzerine düz inşa edilmiş olup dikdörtgen planlı yapı kuzey-güney 
yönünde uzanır.
263
Hamamın inşa tarihi yoktur, Aydınoğlu Mehmet Beğ’in küçük oğlu İsa Bey 
tarafından inşa ettirilmiş olup, Büyükkale Camii vakfıdır inşa tarihi 1382 
olmalıdır.
264
Bu bilginin yanı sıra XIV. ve XV. yüzyıllarda yoğun olarak uygulanan 
                                                           
260
Seyahatname, s.88
261
Canan Çakmak, Tire Hamamları, T.C Kültür Bakanlığı Yayınları, 2002 Ankara, s.51
262
Armağan, Belgelerle Beylikler Devrinde Tire, s.51
263
 Çakmak, s.43
264
  Armağan, Belgelerle Beylikler Devrinde Tire, s.25-27

---

49 
 
yapı tekniklerine uygun inşa edilmiş olması nedeniyle XIV. yüzyılın ikinci yarısı 
XV. yüzyılın başına tarihlendirmek mümkündür.
265
Lütfi Paşa Hamamı: Camii, Bimarhane, ve Bakır Han’dan oluşan Lütfi Paşa 
külliye’sinin bir parçasıdır, günümüzde Ertuğrul Mahallesi şimdiki adıyla da sokağa 
ismini vermiş Eski-Yeni Hamam Sokağında bulunur. Günümüzde işlevini 
sürdürmektedir.
266
yapının inşa kitabesi yoktur 1543 tarihli vakfiye kaydında 
Mustafa Lütfi Paşa’nın vakıfları arasında yer almaktadır.
267
Eski Beğ Hamamı: Hamam Kumkuma Hamamı olarakta bilinir, günümüzde 
ise Sultan Hamamı olarak bilinen yapı Kurtuluş Mahallesi Türkocağı Caddesi’nde 
yeralır. Bugün resim atölyesi olarak kullanılmaktadır. Yapının özelliklerine 
bakıldığında XV ya da XVI. yüzyılda inşa edildiğini kabul etmek yerinde 
olacaktır.
268
Kara Kadı Hamamı: Günümüzde Karagazi Hamamı olarak bilinen yapı, 
İstiklal Mahallesi’nde Karagazi Caddesi ile semerci çıkmazının birleştiği köşede yer 
alır. Cami, medrese, türbe ve handan meydana gelen Karakadı Mecdeddin 
Külliyesi’nin bir parçasıdır.
269
Hamam bu yapı topluluğunun yaklaşık 300 m. 
Kuzeybatısında bulunmaktadır. Hamamın büyük bir kısmı yıkılmıştır sadece bazı 
duvarları ayaktadır.
270
Evliya’nın meşhur hamamlar arasında saydığı bu hamam 
Timur’un Tire’de kışladığı aylarda Cuma namazlarına geldiği, bu hamamda 
yıkandığı bugüne ulaşan bilgiler arasındadır.
271
Timur 1402 yılında Tire’de olduğuna 
göre yapı bu dönemde vardı. Hamamın özelliklerine baktığımızda XIV. yüzyılda inşa 
edilmiş olması gerekmektedir.
272
                                                           
265
Çakmak, a.g.e, s.45
266
Çakmak, a.g.e, s.66
267
Armağan, Belgelerle Beylikler Devrinde Tire, s.8; Çakmak, a.g.e, s.70
268
Çakmak, a.g.e, s.61-65
269
Armağan, Belgelerle Beylikler Devrinde Tire, s.36
270
Çakmak, a.g.e, s.33
271
Armağan, Belgelerle Beylikler Devrinde Tire, s.36
272
Çakmak, a.g.e, s.37

---

50 
 
Mehmed Ağa Hamamı: Yapı Dere Mahallesi, Bahçekahve Caddesi’nde yer 
alır. Bugün depo olarak kullanılmaktadır. Oldukça iyi korunarak günümüze kadar 
gelmiştir.
273
Yalınayak Hamamı: Günümüz Tire’sinde Ertuğrul Mahallesi Kaplan Çeşme 
Sokak üzerinde yer almaktadır. Güneyinde bulunan camii ve bugün sadece bir 
duvarının izleri görülebilen medreseden oluşan Yalınayak külliyesi’nin bir 
parçasıdır. Hamam günümüzde depo olarak kullanılmaktadır.
274
Evliya Peri Hamamı ve Yalınayak Hamamları hakkında şu ilginç bilgileri 
verir.  “Suyu ve havası gayet latif olan sevenin ve sevilenin buluştuğu yerlerdir. 
Bunların büyük birer havuzu vardır.
275
Bütün hanımlar bu hamamlarda aşıkları ile 
doğrudan doğruya peştemalsız birbirlerine sarılıp daha sonra gusl ederler. Bir 
kimsede bu gusle mani olmaz. “Zira İmam Şafi kavli üzere arşen fe aşr bir havz-ı 
pâkdir nâ pâki pak eder.” Bütün dellakları pençe-i afitab-ı mehtab 
dilberanlardır.”
276
Hamamın kitebesi yoktur. Yalınayak Camii ve hamamı Kanuni ve 
II. Selim Devri Sadrazamlarından Ferhat Paşa’nın oğlu Hasan Çavuş tarafından 
yapılmıştır.
277
Fakat Evliya Çelebi Hasan Çavuş ve Yalınayak Hamamlarını
278
ayrı 
ayrı zikretmiştir dolayısıyla bu iki yapı birbirinden farklı olabilir. Kanuni 
dönedminde sadrazamlık yapan Ferhat Paşa isimli kimse yok fakat II. Selim 
döneminde Sadrazam Ferhat Paşa’nın Hüsni adında bir oğlu vardır. Bu isim belki 
Hasan diye okunmuş olabilir. Yapının XVI. yüzyıl ile XVII. yüzyılın üçüncü çeyreği 
arasındaki bir zamanda inşa edilmiş olabilir.
279
Evliya on üç hamamın olduğundan bahseder ama hepsinin ismini 
vermemektedir. Biz bu hamamlardan Suretli Hamamı ve Peri Hamamı hakkında 
bilgiye ulaşamadık. Belkide zaman içinde hamamların isimlerinin değişmesi 
neticesinde bu bilgilere ulaşamamış olabiliriz. Zaten Tire’deki hamamların 
                                                           
273
Çakmak, a.g.e, s.81
274
Çakmak, a.g.e, s.75
275
Seyahatname, s.88
276
Seyahatname, s.88
277
Armağan, Yeşil Tire, s.70
278
Seyahatname, s.88
279
Çakmak, a.g.e, s.80
 

---