0f11aztitul(1-7)
Yüklə 42,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Maqnit seli hansı sürətlə dəyişdi • Məsələ 1. Konturdan keçən maqnit seli 0,02 san müddətində bərabər sürətlə 54 MVb-dən 12 MVb-yə qədər azaldı.
- Elektromaqnit induksiyası qanunu
- ARAŞDIRMA 1 LAYİHƏ
- Maqnit sahəsində hərəkət edən naqildə induksiya EHQ
- İnduksiya EHQ və induksiya cərəyan şiddətini təyin edin • Məsələ 2.
43 Maqnit seli hansı sürətlə dəyişdi? • Məsələ 1. Konturdan keçən maqnit seli 0,02 san müddətində bərabər sürətlə 54 MVb-dən 12 MVb-yə qədər azaldı. Maqnit seli hansı sürətlə dəyişdi? Nəticənin müzakirəsi: Kəmiyyətin dəyişmə sürəti nə deməkdir? Maqnit selinin dəyişmə sürəti hansı fiziki kəmiyyəti təyin edir? Fərziyyənizi söyləyin. Burulğanlı elektrik sahəsi. İnduksiya elektrik hərəkət qüvvəsi. Elektromaqnit induksiyası hadisəsi nəticəsində keçirici qapalı konturda induksiya cərəyanının yaranmasına səbəb dəyişən maqnit sahəsinin öz ətrafında burulğanlı elektrik sahəsi yaratmasıdır. Bu sahə konturdakı sərbəst elektronlara təsir edərək onları nizamlı hə- rəkətə gətirir – induksiya elektrik cərəyanı yaradır. Cərəyanın yaranması üçün müs- bət vahid yükün keçirici kontur boyunca yerdəyişməsi zamanı burulğanlı elektrik sahəsinin gördüyü iş sıfırdan fərqlidir. Həmin iş keçirici qapalı konturda yaranan induksiya elektrik hərəkət qüvvəsi (EHQ) adlanan fiziki kəmiyyəti xarakterizə edir. İnduksiya elektrik hərəkət qüvvəsi – müsbət vahid elektrik yükünün qapalı kontur boyunca hərəkəti zamanı burulğanlı elektrik sahəsinin gördüyü işin həmin yükün miqdarına olan nisbətinə bərabər olan kəmiyyətdir: ℰ = ?????? ?????? . (1) Elektromaqnit induksiyası hadisəsinə aid apardığınız araşdırmalardan müəyyən- ləşdirdiniz ki, keçirici qapalı konturda yaranan induksiya cərəyanının qiyməti bu konturla hüdudlanan səthdən keçən maqnit selinin dəyişmə sürəti ilə mütənasibdir. Deməli, keçirici konturda induksiya cərəyanı yaradan induksiya EHQ də xarici maq- nit selinin dəyişmə sürətindən asılıdır. Çox kiçik zaman müddətində maqnit seli ∆Ф qədər dəyişirsə, ∆Ф ∆ nisbəti maqnit selinin dəyişmə sürətidir. Elektromaqnit induksiyası qanunu. Yuxarıda deyilənlər əsasında elektromaq- nit induksiyası qanunu belə ifadə olunur: Keçirici qapalı konturda yaranan induksiya EHQ bu konturla hüdudlanan səthdən keçən maqnit selinin dəyişmə sürəti ilə düz mütənasibdir: ℰ = − ∆Ф ∆?????? . (2) (2) ifadəsindəki mənfi işarəsi onu göstərir ki, induksiya cərəyanının yaratdığı maqnit sahəsi bu cərəyanı yaradan xarici maqnit selinin dəyişməsinə mane olur. Əgər kontur N sayda sarğıdan ibarət olarsa, (2) ifadəsini belə də yazmaq olar: ℰ = −?????? ∆Ф ∆?????? . (3) Burada ℰ − induksiya EHQ olub BS-də vahidi voltdur (1V): ℰ = ∆Ф ∆?????? = 1 ???????????? ?????????????????? = 1??????. ARAŞDIRMA 1 LAYİHƏ 44 Keçirici qapalı konturda yaranan induksiya cərəyanının şiddəti dövrə hissəsi üçün Om qanununa əsasən müəyyən olunur: ?????? = ℰ ?????? = 1 ?????? ∆Ф ∆?????? ??????ə ???????????? ℰ ?????? = − 1 ?????? ∆Ф ∆?????? . (4) Burada R – konturun müqavimətidir. Maqnit sahəsində hərəkət edən naqildə induksiya EHQ. Naqil maqnit sahə- sində hərəkət etdikdə onun sərbəst yükləri də naqillə birlikdə hərəkət edir. Bu sə- bəbdən maqnit sahəsi hər bir yükə Lorens qüvvəsi ilə təsir edir. Nəticədə yüklər naqil daxilində yerlərini dəyişərək nizamlı hərəkət edir – naqildə induksiya EHQ yaranır. Yaranan induksiya EHQ naqilin maqnit sahəsinə düşən hissəsinin uzunluğundan, sürəti və maqnit induksiya vekto- rlarının modulundan asılıdır. Bunu elektromaqnit induksiyası qanu- nuna əsasən asanlıqla isbat etmək olar. Fərz edək ki, uzunluğu ?????? olan naqil induksiyası ??????⃗ olan bircins maqnit sahəsində induksiya vekto- runa perpendikulyar istiqamətdə ∆?????? = ??????∆?????? qədər yerini dəyişdi (b) . Bu zaman naqildə yaranan induk- siya EHQ: ℰ = ∆Ф ∆?????? = ??????∆?????? ∆?????? = ????????????∆?????? ∆?????? = ??????????????????∆?????? ∆?????? = ???????????? . Burada ∆Ф = ??????∆?????? və ∆?????? = ??????∆?????? olduğu nəzərə alınmışdır (bax: b ). Naqilin hərəkət sürəti maqnit induksiya vektoru ilə ?????? bucağı təşkil edərsə, naqildə yaranan induksiya EHQ: ℰ = ???????????? ????????????????????????. (5) Maqnit sahəsində hərəkət edən naqildə yaranan induksiya cərəyanının isti- qamətini sağ əl qaydası ilə təyin etmək əlverişlidir: Sol əl maqnit sahəsində elə tutulur ki, ??????⃗ vektoru ovuca daxil olsun və açılan dörd barmaq naqilin hərəkəti istiqamətində yönəlsin, bu zaman 90° açılmış baş barmaq induksiya cərəyanının istiqamətini göstərəcəkdir. İnduksiya EHQ və induksiya cərəyan şiddətini təyin edin • Məsələ 2. Konturdan keçən maqnit seli 0,03 san müddətində bərabər sürətlə 48 MVb-dən sıfıra qədər azaldı. Konturun müqaviməti 6 Om olarsa, orada yaranan induksiya EHQ və induksiya cərəyan şiddətini təyin edin. Nəticənin müzakirəsi: Maqnit selinin dəyiş- məsi nəyə bərabərdir? İnduksiya EHQ ilə induksiya cərəyan şiddətini necə təyin etdiniz? ARAŞDIRMA 2 TƏTBİQETMƏ ??????⃗ ??????⃗ ∆?????? ?????? ?????? ?????? ?????? (b) ∆?????? LAYİHƏ Yüklə 42,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|