1 azərbaycan-tüRKİYƏ ƏlaqəLƏRİ son 20 İLDƏ: UĞurlar və İmkanlar
Parlamentlərarasi əlaqələr: nailiyyətlər və perspektivlər
Yüklə 2,88 Kb. Pdf görüntüsü
|
56 Parlamentlərarasi əlaqələr: nailiyyətlər və perspektivlər İki ölkə arasında Strateji Əməkdaşlıq Şurasının qurulması haqqında Birgə Bəyannamənin imzalanması Bakı-Ankara münasibətlərində yeni keyfiyyət dəyişiklikləri yaratmaqla yanaşı, bütün sahələrdə daha geniş və əhatəli addımların atılması üçün əlavə imkanlar formalaşdırır. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev Türkdilli Ölkələrin Dövlət Baş- çılarının X Zirvə Görüşündə iştirakı çərçivəsində Türkiyə Respublikasının Prezidenti Abdullah Gül və Baş nazir Rəcəb Tayyib Ərdoğanla iki ölkə arasındakı strateji münasibətlərin inkişaf meyillərinə dair fikir mübadiləsi aparıb. Prezident İlham Əliyevin Baş nazir Rəcəb Tayyib Ərdoğanla “Çıra- ğan” sarayında görüşü çərçivəsində “Azərbaycan Respublikası ilə Türkiyə Respublikası arasında yüksək səviyyəli Strateji Əməkdaşlıq Şurasının ya- radılması haqqında” Birgə Bəyannamə imzalanıb. Bəyannamənin imzalan- ması ilə ölkələr arasındakı münasibətlər keyfiyyətcə yeni mərhələyə qədəm qoyub. Tarixin müxtəlif dövrlərində olduğu kimi son zamanlar da bəzi güclər Azərbaycanla Türkiyə arasında nifaq toxumu salmağa hesablanmış addım- lar atırlar. Daha doğrusu, dünyanı idarə edən bəzi qlobal aktorlar və onla- rın əlaltıları özlərinin milli və transmilli maraqlarını reallaşdırmaq naminə dağıdıcı siyasi aktlar gerçəkləşdirməklə iki qardaş ölkənin münasibətlərinə zərbə endirməyə çalışırlar. Məsələn, “Böyük Ortadoğu” layihəsinin növbəti halqası olan Türkiyə ilə Ermənistan arasında “Sürix protokolları”nın im- zalanmasına cəhd etməklə nəhəng aktorlar Cənubi Qafqazda yeni ge- osiyasi xəritə yaratmağa meyil edirlər. İşğalçı Ermənistanın blokada- dan çıxması məqsədini də ehtiva edən bu protokol Azərbaycan-Türkiyə münasibətlərinin ruhuna zidd prinsipləri daşımaqla bərabər, iki ölkə ara- sındakı tarixi təməllərin sarsılması mənasına gəlirdi. Amma Azərbaycanın praqmatik siyasi-strateji kursuna paralel olaraq Türkiyə özünün və ən ya- xın tərəfdaşının milli maraqlarını zərbə altına qoymayaraq protokolların təsdiqlənməsindən imtina etməklə növbəti dəfə dünyaya sarsılmaz qar- daşlıq əlaqələrinin əbədiliyini sübut etdi. Rəsmi Ankara birmənalı şəkildə bəyan etdi ki, qardaş ölkə Azərbaycanın ərazi bütövlüyü bərpa olunmadan - Ermənistanın işğalına son qoyulmadan sərhədlərin açılması baş tuta bilməz. Bundan başqa, Qərbin və onun tərəfdaş aktorlarının (buraya bəzi hərbi- siyasi alyanslar, bir sıra beynəlxalq təşkilatlar daxildir – müəllif) təxribat xarakterli addımları da Bakı-Ankara tandeminin əsaslarını sarsıda bilmədi. Azərbaycan ilə Türkiyə arasında yüksək səviyyəli Strateji Əməkdaşlıq Şurasının qurulması haqqında bəyannamənin imzalanması siyasi, iqtisadi, 57 Parlamentlərarasi əlaqələr: nailiyyətlər və perspektivlər hərbi, mədəni-ideoloji və digər sahələrdə daha geniş, əhatəli birgə addımla- rın atılması üçün yeni imkanlar yaradacaq. Prezident İlham Əliyev bununla bağlı bildirib ki, iki ölkə arasında imzalanmış bu sənəd strateji əhəmiyyət daşıyır və tərəflərin tam şəkildə müttəfiqliyini nümayiş etdirir: “Bu gün həqiqətən tarixi bir gündür və belə bir gündə bərabər olmağımızdan çox məmnunam. Əminəm ki, bu gün Türkiyə və Azərbaycan arasında imzalan- mış tarixi sənəd hər iki ölkənin münasibətlərinin gələcək inkişafını təmin edəcək... Bizim xalqlar arasında əsrlər boyu dostluq, qardaşlıq münasibətləri mövcuddur. Bu əlaqələr bu gün zənginləşir və yeni səviyyəyə qalxır. Bu münasibətlər, əslində, iki ölkə arasında olan əlaqələrin təməlidir. Möhkəm təməl üzərində biz bu əlaqələri qururuq. Azərbaycan dövlət müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra Türkiyə ilə münasibətləri daim inkişaf edir və bu gün bu əlaqələr müttəfiqlik səviyyəsinə qalxır”. Məhz belə bir kontekstdə, 2006-cı ildə Antalyada keçirilmiş Türkdil- li Ölkələrin Dövlət Başçılarının Zirvə Görüşündə təklif edilmiş Türkdil- li Dövlətlərin Parlament Assambleyasının yaradılması türkdilli ölkələr arasında əməkdaşlığın mühüm amili olub. Parlament diplomatiyasının əhəmiyyətinin və rolunun xeyli artdığı müasir dünyada bu qurumun yara- dılması türkdilli ölkələr arasında parlamentlər birliyi şəklində ortaq bir me- xanizmin qurulmasına və qarşılıqlı münasibətləri gücləndirərək siyasi ba- xışların uyğunlaşdırılmasına, təcrübə mübadiləsinə, birgə layihələrin həyata keçirilməsinə imkan verir. Ɔ TürkPA çərçivəsində əməkdaşlıq 2008-ci il fevralın 21-22-də Antalyada Türkdilli Dövlətlərin Parlament Assambleyası (TürkPA) ilə bağlı keçirilmiş ilk iclasda Assambleyanın ya- radılmasına dair niyyət protokolu imzalanıb. Martın 27-28-də Astanada keçirilən iclasda isə qurumun yaradılması ilə bağlı sənədlər razılaşdırılıb. Nəhayət, 2008-ci il noyabrın 21-də Azərbaycan, Türkiyə, Qazaxıstan və Qırğızıstan parlament rəhbərlərinin İstanbulda görüşü keçirilib. Görüşdə Milli Məclisin sədri Oqtay Əsədov başda olmaqla Azərbaycan nümayəndə heyəti iştirak edib. Tədbir nəticəsində “Türkdilli Dövlətlərin Parlament Assambleyasının yaradılmasına dair” İstanbul Anlaşması imzalanıb və TürkPA qurulub. Bu təşkilatın əsas məqsədlərindən biri parlamentlərarası əməkdaşlığın keyfiyyətcə yeni mərhələsi olan parlament diplomatiyası vasitələrinin köməyi ilə dövlətlər arasında siyasi dialoqun daha da inkişaf 58 Parlamentlərarasi əlaqələr: nailiyyətlər və perspektivlər etdirilməsinə kömək göstərməkdir. TürkPA-nın 2009-cu il sentyabrın 29-da Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin, Qazaxıstan Respublikası Parlamenti Senatının, Qırğı- zıstan Respublikası Joqorku Keneşinin, Türkiyə Böyük Millət Məclisinin nümayəndə heyətlərinin iştirakı ilə Bakıda keçirilmiş birinci plenar iclası qurumun gələcək fəaliyyəti ilə bağlı qərarların qəbul edilməsi baxımından əhəmiyyətli olub. İclasda təşkilatın 26 bənddən ibarət Nizamnaməsi və katibliyin Əsasnaməsi, habelə iclasın yekunlarına dair Bakı Bəyannaməsi qəbul edilib. Bəyannamədə TürkPA çərçivəsində əməkdaşlığın üzv dövlətlər arasında siyasi, iqtisadi, mədəni və digər əlaqələri dərinləşdirməyin, xalq- ları bir-birinə daha da yaxınlaşdırmağın mühüm bir vasitəsi olduğu, parla- ment diplomatiyası vasitələrinin köməyi ilə dövlətlər arasında siyasi dialo- qun daha da inkişaf etdiriləcəyi, regional və qlobal təhlükəsizliyi qorumaq məqsədi ilə müxtəlif təşəbbüslərin irəli sürülməsi və həyata keçirilməsi üçün əlverişli siyasi meydan açacağı qeyd olunur. Türkdilli ölkələr arasında əməkdaşlığın genişləndirilməsində, həmçinin TürkPA-nın yaradılması prosesində Türkiyə və Azərbaycan xüsusi rol oy- nayıb. Türkdilli ölkələrin birliyinin yaradılması təşəbbüsünü irəli sürmüş və bu işdə böyük səylər göstərmiş Türkiyə ilə yanaşı Azərbaycan da bu ideyaların həyata keçirilməsi yönündə intensiv fəaliyyət göstərib, türk- dilli ölkələrin birliyinin yaradılması və inkişaf edilməsi ideyasını özünün xarici siyasətinin mühüm prioritet istiqamətlərindən biri kimi müəyyən edib. Azərbaycanın eyni vaxtda həm TürkPA-nın ilk plenar iclasına, həm də dövlət başçılarının zirvə toplantısına ev sahibliyi etməsi onun bu birliyə nə dərəcədə əhəmiyyət verməsinin göstəricisi idi. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin türk birliyini dəstəkləməsi ilə bağlı dəfələrlə bəyanatlar səsləndirməsi bu istiqamətdə siyasi iradənin nümayişi kimi başa düşülməlidir: “Biz çox istəyirik ki, türkdilli xalqlar, ölkələr arasında birlik daha da güclənsin. Bu, bizim tariximizdir, bizim mədəniyyətimizdir, bizim köklərimizdir. Eyni zamanda, bu, bugünkü vəziyyətin reallıqları- dır”. Təşkilatın Daimi katibliyinin Bakıda yerləşdirilməsi Azərbaycana bu prosesdə xüsusi rolun ayrılması anlamına gəlir. Çünki hazırda Azərbaycan Türkiyə ilə Mərkəzi Asiya arasında siyasi, iqtisadi və strateji əhəmiyyət daşıyan körpü funksiyasını həyata keçirir. Türkmənistan və Özbəkistanın türkdilli ölkələr arasındakı əməkdaşlıqda zəif iştirak etməsi və xüsusilə TürkPA-nın üzvləri sırasında olmaması türk- dilli ölkələr arasındakı inteqrasiya proseslərinə mənfi təsir göstərir. Əlbəttə, Yüklə 2,88 Kb. Dostları ilə paylaş:
|