1 azərbaycan-tüRKİYƏ ƏlaqəLƏRİ son 20 İLDƏ: UĞurlar və İmkanlar

7
Azərbaycan-Türkiyə: dostluq, qardaşlıq və strateji tərəfdaşlıq
şınının  yalan  və  iftiralarını,  tarixi  məlumatları  saxtalaşdırmaq  cəhdlərini 
görürük. Ermənistan hakimiyyət orqanlarının vaxtaşırı səsləndirdiyi və heç 
bir tarixi reallığa əsaslanmayan bəyanatları onların yaxşı qonşuluq siyasəti 
prinsipindən nə dərəcədə uzaq olmasını və cılız düşmənçilik hisslərinin gi-
rovuna çevrildiyini göstərir. Biz erməni rəhbərliyini daha rasional olmağa 
və gələcəyi düşünməyə çağırırıq. 
Mövcud qloballaşan dünyada ən optimal çıxış yolu regional əməkdaşlığın 
gücləndirilməsi,  qarşılıqlı  faydalılıq  prinsipi  əsasında  yeni  siyasi  və  iqti-
sadi  münasibətlərin  qurulmasındadır.  Azərbaycan  və  Türkiyə  arasında 
münasibətlərin inkişaf tendensiyası buna ən gözəl nümunədir. 2011-ci ilin 
noyabrına qədər olan məlumatlara görə, iki qardaş ölkə arasındakı ümumi 
ticarət dövriyyəsi 1,4 milyard dollar təşkil edib. İl ərzində türk iş adamla-
rının Azərbaycan iqtisadiyyatına yatırdığı investisiyanın həcmi 2 milyard 
dolları keçib. Bu gün bir sıra Azərbaycan şirkətləri, o cümlədən Azərbaycan 
Dövlət Neft Şirkəti (ARDNŞ) Türkiyə iqtisadiyyatının müxtəlif sahələrinə 
vəsait yatırır və öz fəaliyyət sferalarını genişləndirir. ARDNŞ-in yatırdığı 
vəsaitin həcmi təqribən 5 milyard dollar təşkil edir.
Hərbi sahədə əməkdaşlıq 2010-cu il avqustun 16-da imzalanan “Stra-
teji  tərəfdaşlıq  və  qarşılıqlı  yardım  haqqında”  Müqavilədən  sonra  yeni 
mərhələyə  qədəm  qoyub.  Qeyd  etmək  lazımdır  ki,  hərbi  silah  və  sursa-
tın  birgə  istehsalı  dinamik  inkişaf  edən  qarşılıqlı  münasibətlərin  məntiqi 
nəticəsidir. Bu, Azərbaycanın hərbi sənaye kompleksinin inkişafına təkan 
verəcək və ölkənin hərbi qüdrətinin artmasına kömək edəcək. 
Hər iki dövlət arasında mövcud siyasi və iqtisadi münasibətlər onları 
regional  geosiyasətin  əsas  aktorlarına  çevirmişdir.  Həyata  keçirilən  ener-
ji layihələri Azərbaycanın dəstəyi və fəal iştirakı sayəsində mümkün olub. 
Türkiyədən keçən neft və qaz kəmərləri vasitəsilə Azərbaycan həm ener-
ji  resurslarını  dünya  bazarına  çıxarır,  həm  də  Mərkəzi Asiya  ölkələrinin 
təbii  sərvətlərinin  daşınması  üçün  tranzit  rolunu  oynayır. Azərbaycan  və 
Türkiyə arasında qarşılıqlı inam və etibar, dostluq və qardaşlıq belə qlobal 
layihələrin həyata keçirilməsinə imkan verən əsas amildir. Onlar Avropanın 
enerji təhlükəsizliyinin mühüm elementləridir. 
Bakı-Tbilisi-Qars  dəmiryolu  xəttinin  çəkilməsi  və  yaxın  gələcəkdə 
istifadəyə  verilməsi  tarixi  İpək  Yolunun  bərpa  edilməsini  və  regionun 
yeni nəqliyyat dəhlizinə çevrilməsini nəzərdə tutur. Regionun gələcək in-
kişafı üçün zəruri olan bu layihə iki tərəf arasında daşınmalarda mövcud 
çətinlikləri aradan qaldıracaq. 
Bu gün çoxsaylı azərbaycanlı tələbə kontingenti Türkiyə Respublika-

---

8
Azərbaycan-Türkiyə: dostluq, qardaşlıq və strateji tərəfdaşlıq
sının müxtəlif təhsil ocaqlarında oxuyurlar. Türkiyəyə təhsil almağa gedən 
tələbələrin sayı durmadan artır. Təhsil sahəsində əlaqələrin genişlənməsi isə 
öz növbəsində hər iki ölkənin gəncləri arasında sıx və faydalı münasibətlərin 
formalaşmasına rəvac verir. Bir-birilə mütəmadi əlaqə saxlayan gənclərin 
gələcəkdə hər iki ölkənin həyatında qərarverici gücə çevriləcəyini nəzərə 
alsaq,  bu  münasibətlərin  Azərbaycan-Türkiyə  əməkdaşlığının  gələcəyi 
üçün nə qədər böyük əhəmiyyət daşıdığı məlum olar. 
Azərbaycan-Türkiyə  münasibətlərində  iki  ölkənin  media  qurumları 
arasındakı əlaqələr xüsusi bir istiqamət təşkil etməkdədir. Bir sıra Türkiyə 
telekanallarının  Bakıda  fəaliyyət  göstərən  nümayəndəlikləri  ölkəmizin 
ictimai-siyasi  həyatının  ətraflı  işıqlandırılmasında  yaxından  iştirak  edir. 
Bütün bu nailiyyətlər hər iki tərəfi daha sıx və səylə fəaliyyət göstərməyə 
həvəsləndirir. 
Eyni  zamanda,  son  illər  ərzində  hər  iki  dövlətin  beyin  mərkəzləri 
arasında  sıx  əməkdaşlıq  əlaqələri  də  qurulub.  Belə  əməkdaşlığın  bariz 
nümunəsi  Azərbaycan  Respublikasının  Prezidenti  yanında  Strateji  Araş-
dırmalar Mərkəzi ilə Türkiyənin bir sıra beyin mərkəzləri, xüsusilə Xari-
ci  İşlər  Nazirliyi  yanında  Strateji Araşdırmalar  Mərkəzi  ilə  aktiv  surətdə 
həyata keçirilən birgə layihələrin sayının durmadan artmasıdır. Bu isə vahid 
ekspert  məkanının  qlobal  çağırışlara  qarşı  ümumi  fəaliyyət  strategiyası-
nın  formalaşması  üçün  zəmin  yaradır.  Elmi  münasibətlərin  və  əlaqələrin 
təkmilləşdirilməsi bundan sonra da yüksələn xətt üzrə davam etməli, yeni 
uğurların əldə edilməsi üçün birgə səylər daha da artırılmalıdır. 
Azərbaycan-Türkiyə münasibətlərini qısa bir məqalə çərçivəsində əhatə 
etmək  qeyri-mümkündür.  Bu  kitab  da  belə  bir  çağırışlara  cavab  vermək 
missiyasını üzərinə götürür və hər iki dövlət arasında mövcud əlaqələrin 
müxtəlif sahələrdə inkişaf xüsusiyyətlərini araşdırır. 

---

9
Son iyirmi ildə Azərbaycan və Türkiyə əlaqələrinə qısa baxış
 
Ɔ
Giriş 
Soyuq  müharibənin  başa  çatması  beynəlxalq  əlaqələrdə  bir  çox  an-
layışın  yenidən  müəyyənləşməsinə  və  bəzi  ölkələrin  strateji  baxımdan 
əhəmiyyətinin nəzərdən keçirilməsinə gətirib çıxarıb. Bu çərçivədə Cənubi 
Qafqaz dünya siyasətində maraq oyadan bölgələrdən biri olub. Bu bölgə 
istər vəd etdiyi fürsətlər, istərsə də soyuq müharibə illərinin siyasi və hərbi 
şərtləri fonunda müxtəlif anlaşılmazlıqların və qarşıdurmaların ortaya çıx-
ması ilə hər zaman gündəmdə qalıb. Bununla yanaşı, qloballaşan dünya-
da  artan  enerji  tələbatının  ödənilməsi  baxımından  bölgə  ölkələrinin  həm 
mənbə,  həm  də  tranzit  ölkələr  kimi  önə  çıxması,  eyni  zamanda  strateji 
nəqliyyat xətlərinin kəsişdiyi nöqtənin bu regionda yerləşməsi beynəlxalq 
münasibətlərdə Cənubi Qafqaza yönələn nəzərləri daha da artırıb. 
Artan  siyasi,  iqtisadi  və  akademik  maraqlar  çərçivəsində,  region-
da  meydana  gələn  hadisələrin  təhlilində  beynəlxalq  əlaqələrin  realist 
nəzəriyyələrinə  və  törəmə  dünyagörüşlərinə  tez-tez  müraciət  edilir.  Bu 
nəzəriyyələr və dünyagörüşlər həm region ölkələri arasındakı əlaqələri, həm 
də digər ölkələrin bölgəyə istiqamətlənmiş siyasətlərini “böyük bir oyun” 
içərisində, ölkələrin sadəcə maraq mərkəzli hərəkət etmələri fərziyyəsi ilə, 
strateji və geosiyasi ünsürləri xüsusilə vurğulayaraq izah edir.
Hulusi KILIÇ
Türkiyə Respublikasının Azərbaycandakı 
fövqəladə və səlahiyyətli səfiri
Son iyirmi ildə Azərbaycan və Türkiyə 
əlaqələrinə qısa baxış
Ön söz

---