1 azərbaycan-tüRKİYƏ ƏlaqəLƏRİ son 20 İLDƏ: UĞurlar və İmkanlar
Azərbaycan və Türkiyə QHT-ləri arasında əlaqələr
Yüklə 2,88 Kb. Pdf görüntüsü
|
151 Azərbaycan və Türkiyə QHT-ləri arasında əlaqələr ünsiyyətdə olacağı ölkənin cəmiyyətlərini deyil, digər əlaqədar ölkələrin də ictimaiyyətini nəzərə almaq məcburiyyətində qalır. Azərbaycanda QHT-lərin ictimai həyatda, xüsusən də xarici siyasətdə yer alması kifayət qədər yeni mövzudur və peşəkar mərhələyə, demək olar ki, keçə bilməyib. Türkiyədə TİKA, Azərbaycanda QHT-lərə Dövlət Dəstəyi Fondunun yaradılması, həm bu iki qurum, həm də digər vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları vasitəsilə ölkə daxilində və onun xaricində layihələr təşkil edilməsi bu sahənin güclənməsinə ciddi təsir göstərib. Ɔ Ümumilikdə Azərbaycan-Türkiyə əlaqələri Türkiyə və Azərbaycan türkləri eyni millətin övladları kimi uzun illər boyunca eyni bölgədə yaşayıblar. Lakin tarixin müəyyən dövrlərindən etibarən bu iki cəmiyyət ayrı-ayrı dövlətlər qurub. Xüsusilə Osmanlı və Səfəvi dövründə bu iki türk cəmiyyəti arasında ciddi qopma, ictimai səviyyədə olmasa da dövlət səviyyəsində qarşıdurma yaşanıb. Səfəvi dövlətinin dağılmasından sonra Azərbaycanda meydana çıxan xanlıqlar ilə Osmanlı dövləti arasında əlaqələr mövcud olub. Osmanlı dövləti ilə çar Rusiyası arasında yaşanan döyüşlərdə digər Qafqaz xalqları kimi Azərbaycan türkləri də cəmiyyət olaraq Osmanlıya yaxın olublar. Azərbaycan və Anadolu türkləri arasındakı əlaqələr XIX əsrin sonları, XX əsrin əvvəllərində yüksək səviyyəyə çatıb. Sovet işğalı altında olarkən Azərbaycanın Türkiyə cəmiyyəti ilə əlaqəsi tam kəsilməsə də, çox məhdudlaşıb. 1991-ci ildə Azərbaycanın müstəqillik əldə etməsindən sonra iki cəmiyyət arasında əlaqələr yenidən inkişaf etməyə başlayıb. Azərbaycan müstəqilliyinə qovuşduğu zaman onu ilk olaraq Türkiyə tanıyıb. Rusiyadan dəstək alan Ermənistan ona hücum edən zaman Türkiyə Azərbaycanın yanında olub. Müstəqillikdən bu günə qədər keçən müddətə nəzər saldığımızda iki ölkə arasındakı əlaqələrin əhəmiyyətli mərhələlər qət etdiyini söyləyə bilərik. Bu əlaqələr başlanğıcda hisslərə və ideologiyaya əsaslanan dövr keçib. Çünki həm Türkiyədə, həm də Azərbaycanda müstəqilliyə qovuşmadan öncə milliyyətçi bir seqment formalaşıb. İkinci mərhələdə fərdi əlaqələr ön plana çıxıb. Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyev ilə Türkiyə Respublikasının Prezidenti Süleyman Dəmirəl arasındakı şəxsi əlaqələr ikitərəfli əlaqələrin təməlini təşkil edib. Üçüncü isə əlaqələrin təşkilatlanması mərhələsidir. Bünövrəsi əvvəlki idarəçilər tərəfindən qoyulan münasibətlərin inkişafı Azərbaycanda İlham Əliyevin, Türkiyədə Ədalət və İnkişaf Partiyası (AK Parti) hökumətinin vəzifədə olduğu dövrlərdə diqqəti cəlb edir. 152 Azərbaycan və Türkiyə QHT-ləri arasında əlaqələr Sahib olduqları tarixi keçmiş, dövlət ənənələri və təşkilatanma səviyyələri arasındakı fərqliliklər, I və II Dünya müharibələrinə və soyuq müharibə dövrünə bağlı fərqli qəbul etmələr, soyuq müharibə dövrü sonrası mərhələ ilə əlaqəli, ümumiyyətlə, ortaq müşahidələrə baxmayaraq, məruz qaldıqları fərqli faktorlar Azərbaycan və Türkiyənin xarici siyasətlərinin formalaşma müddətləri arasında ciddi fərqliliklər ortaya çıxarmışdır. Yenə də, ümumiyyətlə, 1991-2011-ci illərdəki dövrün siyasi əlaqələrini daima güclənən dövrlər olaraq xarakterizə etmək mümkündür. Bu müddətdə ikitərəfli münasibətlərdə qısa, davamlı və nisbi, lakin əhəmiyyətli iki gərginlik məqamından bəhs etmək mümkündür. Bunlardan ilki 1995- ci ilin mart ayında Azərbaycandakı hərbi çevriliş cəhdinin Türkiyə ilə əlaqələndirilməsi ilə başlayan və Heydər Əliyev ilə Süleyman Dəmirəl arasındakı şəxsi əlaqələrin dəstəyi ilə ortadan qaldırılan gərginlik olmuşdur. İkincisi, Türkiyə-Ermənistan əlaqələrinin son dövrlərdəki inkişafı ilə bağlı (protokolların imzalanması və sərhədlərin açılması barədə müzakirələr) Azərbaycanla “dərdini qardaşına izah edə bilməmə” və ya “doğru çatdıra bilməmə” kimi xarakterizə olunan problemlər meydana çıxmışdı. Bu dövr ikitərəfli əlaqələrdə QHT-lərin rolu baxımından, bəlkə də, ən sıx dövr olub. Liderlər bir-birinə və ictimaiyyətə daha çox xitab etməyə başladıqdan sonra isə ikitərəfli əlaqələrdə zirvə sayıla biləcək dövr başlayıb və iki ölkə arasında Strateji Əməkdaşlıq Razılaşması (2010-cu ildə) imzalanıb və Ali Strateji Əməkdaşlıq Şurası yaradılıb. Daha sonra Azərbaycan-Türkiyə Ali Strateji Əməkdaşlıq Şurasının ilk toplantısı keçirilib və Türkiyənin Baş naziri Rəcəb Tayyib Ərdoğan bu görüşü “sanki iki ölkənin ortaq kabinet toplantısı” kimi xarakterizə edib. Ɔ Azərbaycan-Türkiyə əlaqələrində qeyri-hökumət təşkilatları Azərbaycan-Türkiyə əlaqələrinin təşkilatlandığı bir dövrdə cəmiyyətin bütün təbəqələrini əhatə edəcək şəkildə münasibətlərin genişlənməsinin vacibliyi, bu istiqamətdə mövcud ciddi çatışmazlığın aradan qaldırılması zəruriliyi QHT-lər üçün xüsusi rol müəyyən edir . QHT-lərin rolu baxımından ifadə ediləcək cəhətlərdən biri iki ölkənin qeyri-hökumət təşkilatları arasında yüksək səviyyəli əlaqələrin olmasıdır. Bu münasibətlər ikitərəfli əlaqələrə töhfə vermək məqsədilə göstərilən fəaliyyətlərin geniş sahəsini əhatə edir. Bu, arzu olunan səviyyədə olmasa da, ictimai, hərbi, təhsil, iqtisadi, idman, hüquq (insan haqları), sağlamlıq, ətraf mühit, media, peşə və digər sektorlar üzrə əməkdaşlıqları inkişaf etdirib. 153 Azərbaycan və Türkiyə QHT-ləri arasında əlaqələr Son illərdə bu sahələrə araşdırma mərkəzləri arasındakı əməkdaşlıqlar da əlavə olunub. İki ölkə arasındakı əlaqələrdə QHT-lərin rolunu bir neçə qrupa ayırmaq mümkündür. Bunların içərisində ən əhəmiyyətlisi Türkiyədəki Azərbaycan dərnəklərinin bu ölkədəki tanıtma işləri, Azərbaycandakı bəzi türk dərnəklərinin tanıtma fəaliyyətləri, Azərbaycandakı bəzi qeyri- hökumət təşkilatlarının Türkiyədəki işləri, Türkiyədəki bəzi qeyri-hökumət təşkilatlarının Azərbaycandakı işləridir. Bundan başqa, Azərbaycan və Türkiyə QHT-lərinin ortaq bir mövzu və ya problemlə bağlı üçüncü ölkədəki birgə fəaliyyətləri, habelə ATƏT, NATO və digər beynəlxalq təşkilatlara, müsəlman, ya da türk şəxsiyyətinə istiqamətlənmiş işləri mövcuddur. Azərbaycandakı QHT-lər ikili əlaqələrdə rəsmi siyasətin tamamlayıcısı rolunda çıxış edirlər. Bəzi QHT-lər dövlətin xarici siyasətdə nisbətən daha az maraq göstərdiyi sahələrdə fəaliyyət göstərirlər. Türkiyə ilə Azərbaycanın daha çox inteqrasiyasına istiqamətlənən səylər, yaxud Şimali Kipr Türk Respublikasının (SKTR) tanınmasında Türkiyənin fəaliyyətini dəstəkləmək üçün görülən işlər bu çərçivədə qiymətləndirilə bilər. Türkiyədəki vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları içərisində araşdırma mərkəzi kimi fəaliyyət göstərənlərin bəziləri dövlətlə əməkdaşlıq edərək, rəsmi siyasətin tamamlayıcısı rolunda ciddi işlər görüblər. Məsələn, SETAV, TASAM, USAK, ORSAM kimi strateji araşdırma mərkəzlərinin və digər bəzi qeyri-hökumət təşkilatlarının təşkil etdikləri toplantılarda hər iki ölkənin səlahiyyətli şəxsləri iştirak edib, toplantılar daha çox mövcud idarəçilərin siyasətlərini izah etməyə, əsaslandrmağa və mövcud əlaqələrə töhfə verməyə istiqamətlənib. Rəsmilərin siyasətinə daha çox USAK-ın peşəkarlıq və ictimaiyyəti istiqamətləndirmə mövzusunda dəstək verdiyi də müşahidə edilib. Uzun müddət ərzində Avrasiya Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin (ASAM) çox ciddi işlər gördüyünü xatırlatmaq lazımdır. ASAM Türkiyə və Azərbaycanda ikitərəfli əlaqələrə və ümumi mövzulara aid çoxlu sayda toplantı təşkil edib. Türkiyə dövlətinin xarici siyasətdə çox maraq göstərmədiyi sahələr üzrə işləyən və Azərbaycan ilə əlaqələrə ciddi töhfələr verən QHT-lər arasında Türk Ocağı, Azərbaycan Mədəniyyət Dərnəyi, Mərmərə Qrupu, TÜDEV ciddi işlər görüblər. Azərbaycan və türk ictimai rəyinə, siyasətçilərinə, mediasına xitab edərək, ikitərəfli əlaqələrin inkişafı üçün ciddi çalışmalar aparan QHT-lərdən biri TÜRKSAM-dır. TÜRKSAM həm də Azərbaycan və Azərbaycanın maraq göstərdiyi əsas mövzulara dair davamlı işlər (araşdırma, nəşr, 154 Azərbaycan və Türkiyə QHT-ləri arasında əlaqələr fəaliyyət, şərh və s.) aparan azsaylı QHT-lər arasında yer alır. Hələ ötən əsrin 90-cı illərində adında “Azərbaycan” sözü keçən, türk və müsəlman coğrafiyasında marağı olan dərnək və vəqflər Türkiyədə müəyyən işlər görüblər. Türk Ocağı, Azərbaycan Kültür Dərnəyi, Azərbaycan Dayanışma Dərnəyi, Türkiyə-Azərbaycan Dostluq və Dayanışma Dərnəyi, KÖKSAV və digər dərnək və vəqflər Türkiyədə, ümumiyyətlə, Azərbaycanın Qarabağ problemi başda olmaqla digər problemlərinin, həmçinin Azərbaycan mədəniyyətinin tanınmasına, qarşılıqlı əlaqələrin müxtəlif sahələrdə inkişafına ciddi töhfələr veriblər. Xüsusilə 2000-ci illərdə Türkiyədə bu cür dərnəklərin sayında ciddi artım müşahidə edilib. Bu, həm münasibətlərin inkişafındakı sürət, həm Türkiyədəki müvafiq qanunvericilikdəki dəyişikliklər, həm də Azərbaycanın Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinin fəaliyyətinin nəticəsi idi. Əlbəttə, kəmiyyət artımı keyfiyyət artımında arzuolunan şəkildə əks olunmasa da və tənqid edilsə də, bu QHT-lərin sadəcə təsis toplantısı ilə əlaqədar xəbərlərin mediada və ictimaiyyətdə yaratdığı effekt vurğulanmalıdır. Türkiyənin müxtəlif şəhərlərində həmin şəhərin adı və “Azərbaycan” sözünü daşıyan dərnəklərin yaradılması iki ölkənin köklü şəkildə yaxınlaşma potensialından xəbər verir. İzmir Azərbaycan Mədəniyyət və Dayanışma Evi Dərnəyi, Çanaqqala Azərbaycan Evi Dərnəyi, Kocaeli Azərbaycan Evi Dərnəyi, Ankara Azərbaycan Evi Dərnəyi, İstanbul Türk-Azərbaycan Dostluq Mədəniyyət və Dayanışma Dərnəyi, Əskişəhər Azərbaycanlıları Dərnəyi, Antalya Azərbaycan Evi Dərnəyi, İstanbul Azərbaycan Mədəniyyət və Sənət Dərnəyi kimi təşkilatları buna misal göstərə bilərik. Bu dərnəklərin bir qismi Türkiyə-Azərbaycan Dərnəkləri Federasiyası adı ilə ortaq bir platformada birləşib. Türkiyədə “Azərbaycan” adlı dərnəklərin ilki olan Azərbaycan Kültür Dərnəyi 1949-cu il fevralın 1-də yaradılıb və 1952-ci il aprelin 1-dən etibarən “Azərbaycan” adlı jurnal da nəşr etməyə başlayıb. Dərnək eyni zamanda Azərbaycanın tarixini, sənətini və siyasi həyatını əhatə edən 56 ədəd kitab nəşr edərək ölkənin Türkiyədə daha yaxşı tanınmasına ciddi səy göstərib. Son illərdə qurulan dərnəklər içərisində isə Türkiyə-Azərbaycan Dərnəyi daha çox diqqəti cəlb edir. 2010-cu il iyulun 31-də Ankarada yaradılan dərnək qısa müddət ərzində ciddi fəaliyyətlərə imza atıb. 24 sentyabr 2011- ci ildə dərnəyin İstanbul şöbəsi açılıb ki, bu mərasimdə millət vəkilləri və Azərbaycanın səlahiyyətli nümayəndələri də iştirak edib. Azərbaycanda daha ciddi işlər görən təşkilatlardan Azərbaycan Türkiyə 155 Azərbaycan və Türkiyə QHT-ləri arasında əlaqələr İş Adamları Birliyi (ATİB), Türkiyə Sənayeçi və İş Adamları Birliyi (TÜSİAB) və Gəncliyə Yardım Fondunun adları da mütləq qeyd edilməlidir. Bu qurumlar müxtəlif ictimai, akademik, mədəni fəaliyyətlər təşkil edir və Türkiyə adına yardımları həyata keçirirlər. İkitərəfli əlaqələrə töhfə verən ən əhəmiyyətli qurumlardan biri də Azərbaycandakı “İrəli” İctimai Birliyidir. Bu ictimai birlik ikitərəfli əlaqələrdə orijinal sayıla biləcək fəaliyyətləri həyata keçirib. Birlik 2010- cu il 27 yanvar - 06 dekabr arasında Ərzurumda təşkil edilən 25-ci Dünya Universitetlərarası Qış Olimpiadalarında 20 nəfərlik bir qrupla iştirak edərək xarici heyətlər üçün təmənnasız əlavə tərcüməçi dəstəyini göstərib. Buna bənzər fəaliyyət 2011-ci il 23-30 iyul tarixində Trabzonda keçirilən XI Avropa Gənclər Yaz Olimpiadalarında da təşkil olunub. Hər iki iş Türkiyə və Azərbaycan mediasının diqqətini yaxından çəkib və “İrəli”nin addımları ikili əlaqələrdə qarşılıqsız dəstək nümunəsi olaraq müsbət qarşılanıb. “İrəli” İctimai Birliyi 2009-cu ildən etibarən hər yaz Türkiyədə (Karabük) və Azərbaycanda (Lənkəran) hər iki ölkədən 20 nəfər olmaqla cəmi 40 şagird üçün “Türkiyə və Azərbaycan Gənclərinin Dostluq Düşərgəsi” adlı yaz proqramı təşkil edir. Bundan başqa, 56-cı Avroviziya Mahnı Müsabiqəsinin yarımfinalında Türkiyənin müsabiqədən kənarda qalmasından sonra “İrəli” Bakıda bir qrup türk və azərbaycanlı tələbələrlə Türkiyənin Azərbaycanı dəstəkləməsi istiqamətində fəaliyyət həyata keçirib. Bəzi QHT-lərin dəstəyi nəticəsində Türkiyənin yardımı ilə Azərbaycan bu yarışmada birincilik əldə edib. Son dövrlərdə göründüyü kimi, Türkiyə-Ermənistan və Azərbaycan- İsrail əlaqələrində dövlətlər bəzən yalnız daxili ictimaiyyətin rəyini deyil, bir-birlərinin ictimai rəyini də diqqətə almaq məcburiyyətindədirlər. Türkiyə-Ermənistan əlaqələrindəki protokollar müddətində, Türkiyədə terror hücumlarının artdığı dövrlərdə, ŞKTR-ə dəstək mövzularında və son Van zəlzələsi əsnasında bir daha müəyyən oldu ki, hər iki ölkənin vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları inanılmaz qarşılıqlı dəstək nümunəsi göstərir. Xüsusilə protokollar müddətində Azərbaycan və Türkiyədəki çoxlu sayda QHT ortaq hədəf üçün ikitərəfli əlaqələrin əsl potensialını ortaya qoydu. Eyni zamanda ikitərəfli əlaqələrdə QHT-lərin fəaliyyətinin inkişafına daha çox ehtiyac olduğu aydınlaşıb. Protokollara qədər Türkiyə-Ermənistan əlaqələrinin inkişafını müdafiə edən QHT-lər daha ön planda olublar. Bu təşkilatlar media üzərindən çox ciddi işlər həyata keçirməklə dövlət orqanlarını istiqamətləndirmək və ictimai fikri yönəltmək üçün addımlar atıblar. Protokollar müddətində hər 156 Azərbaycan və Türkiyə QHT-ləri arasında əlaqələr iki ölkədəki QHT-lərdə “həssaslığı bir kənara buraxaq, Ermənistan ilə daha yaxşı əlaqə yaradaq” deyənlər və dövlətin rəsmi siyasətinin bir parçası olanlar mövcud idi, həmçinin rəsmi siyasəti tənqid edərək fərqli görüşlər ortaya qoyanlar da var idi. Bu zaman Azərbaycanda Türkiyənin mövqeyi sərt şəkildə tənqid edilmişdi (tənqidin böyük hissəsi Türkiyə rəhbərliyinə yönəlmişdi). Bu dövrdə QHT-lərin çoxsaylı qarşılıqlı ziyarətləri baş tutub və birgə toplantılarda inanılmaz yaxınlaşma müşahidə olunub. Azərbaycandan edilən ziyarətlər içərisində QHT Milli Forumu və QHT Dövlət Dəstəyi Fondu nümayəndələrinin etdikləri səfərlər və keçirdikləri tədbirlər ictimaiyyət arasında ciddi əks-səda doğurub. Azərbaycan və Türkiyənin iqtisadi sahədə araşdırma aparan QHT- ləri layihələr əsasında əməkdaşlıqlar ediblər. Bu sahədə daha intensiv işləyən dərnəklərdən biri olan Azərbaycan İqtisadi Araşdırmalar Mərkəzi Türkiyədəki İqtisadi Araşdırmalar Vəqfi ilə əməkdaşlığı inkişaf etdirmək üçün qarşılıqlı ziyarətlər həyata keçirib və toplantılar təşkil edib. Toplantılarda belə qərara alınıb ki, iki ölkə arasındakı iqtisadi əlaqələrin inkişafı haqqında elmi konfransın təşkili üçün birgə fəaliyyətə start verilsin. Azərbaycan İqtisadi Tədqiqatlar Mərkəzi (İTM) Türkiyə-Ermənistan protokolları ilə bağlı Azərbaycan-Türkiyə əlaqələrində gərginlik yaşandığı dövrdə prosesləri qiymətləndirmək məqsədilə Bakıda Qafqaz Beynəlxalq Əlaqələr və Strateji Araşdırmalar Mərkəzi (QAFSAM) ilə ortaq şəkildə bir konfrans da həyata keçirib. Konfransda ikitərəfli əlaqələrin iqtisadi ölçüləri ətraflı müzakirə mövzusu olub. QAFSAM həmçinin Türkiyənin iki QHT-si - TÜRKSAM və Azərbaycan Birlik Təşkilatı (ABT) ilə ortaq şəkildə Türkiyənin çoxsaylı universitet tələbəsi üçün təqdimat layihəsi reallaşdırıb. İki ölkənin QHT-ləri arasında səhiyyə sahəsində əməkdaşlıq az sayda olsa da mövcuddur. Səhiyyə Mənsubları Dərnəyi (SAMEDER) ilə Beynəlxalq Qeyri-Hökumət Təşkilatlarını Dəstəkləmə və İnkişaf Etdirmə Dərnəyi (USİDER) tərəfindən reallaşan əməkdaşlıq istiqamətində Türkiyə ilə Azərbaycan arasında şəfa körpüsü qurulub. Bu layihəyə Azərbaycandan Səhhətimiz Naminə Təbiblər Dərnəyi (SNT) də qoşulub. Layihə çərçivəsində Bakıya səfər edən türkiyəli həkimlər dörd min Azərbaycan vətəndaşını ödənişsiz müayinə ediblər. Bu sahədə nümunə sayıla biləcək digər bir fəaliyyət mərkəzi Ankarada olan Avrasiya Gastroenteroloji Dərnəyi tərəfindən həyata keçirilib. Dərnək davamlı olaraq Azərbaycan QHT-ləri ilə ortaq şəkildə fəaliyyətlər reallaşdırır, tibb sahəsində ortaq elmi işlərə ciddi töhfələr verir. 157 Azərbaycan və Türkiyə QHT-ləri arasında əlaqələr Avrasiya Metal İşçiləri Konfederasiyası çərçivəsində, həmçinin birbaşa Azərbaycan Həmkarlar Təşkilatı Konfederasiyası ilə Kamu-Sen arasındakı əməkdaşlıq çərçivəsində həyata keçirilən fəaliyyətlər həmkarlar ittifaqı sahəsində, Avrasiya İnsan Hüquqları Federasiyası çərçivəsində həyata keçirilən fəaliyyətlər isə insan hüquqları sahəsindəki qeyri-hökumət təşkilatlarının fəaliyyətlərinə nümunələr təşkil edir. Bundan başqa, media sahəsində işlər görən Azərbaycan Parlament Müxbirləri Dərnəyinin Türkiyədəki çoxsaylı milli və yerli jurnalist dərnəkləri ilə imzaladığı razılaşmalar və həyata keçirilən fəaliyyətlər, türk dünyası jurnalistlərini bir araya gətirmə səyləri QHT əlaqələrinin nəticəsi kimi diqqəti cəlb edir. QHT-lərin Azərbaycan-Türkiyə əlaqələrində nisbətən az yer tutduğunu söyləyə bilərik. Lakin bu fəaliyyət sahələrinin gün keçdikcə daha da inkişafı və QHT-lərin ikitərəfli əlaqələrdə oynadığı rolun hər keçən gün artdığı da müşahidə edilir. QHT-lərin xüsusilə həssas mövzularda (Qarabağ problemi, ŞKTR, PKK terroru) və mühüm proseslərdə (protokollar, Mavi Mərmərə hücumu və s.) möhkəm bir körpü funksiyası daşıdığı və ciddi bir potensiala sahib olduğı artıq sübut edilib. Bu sahənin inkişafı və dərinləşməsi üçün müsbət cəhdlərin intensivliyinin artması faydalı olacaq. 158 AZƏRBAYCAN-TÜRKİYƏ ƏLAQƏLƏRİ SON 20 İLDƏ: UĞURLAR VƏ İMKANLAR Redaktor: Mübariz CƏFƏRLİ Korrektor: Aqşin MƏMMƏDOV Tərcüməçi: Könül MUXTAR Dizayner: İntiqam MƏHƏMMƏDLİ Tiraj: 1000 (min) ədəd Nəşriyyat: CBS Yüklə 2,88 Kb. Dostları ilə paylaş:
|