1-bob. Avtomobil sanoati va transport 1-§. Avtomobil sanoatining rivojlanish tarixi
Yüklə 207,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Avtomobillar vazifasiga ko’ra quyidagi turlarga bo’linadi: Passajir avtomobillari
- AVTOMOBIL TRANSPORT MAXSUS POYGA PASSAJIR YUK YUK- PASSAJIR
- Yengil avtomobillar
- Maxsus avtomobillar
|
1.3-§. Avtomobillarning tasnifi Avtomobil –quruqlikda harakatlanuvchi transport vositasi bo‘lib, mustaqil energiya manbaiga ega bo‘lgan dvigatel bilan jihozlangan hamda katta qulaylik va havfsizlikka ega bo‘lgan holda relssiz yo‘llarda yuk va yo‘lovchilarni tashishga yoki o‘ziga o‘rnatilgan qurilmalar yordamida maxsus ishlarni bajarishga mo‘ljallangan g‘ildirakli mashinadir. Avtomobillar vazifasiga ko’ra quyidagi turlarga bo’linadi: Passajir avtomobillari yo‘lovchilar tashishga mo‘ljallangan bo‘lib, ular o‘z navbatida ikkiga bo‘linadi: avtobuslar va engil avtomobillar. Passajir avtomobillari sakkiztadan ko‘p o‘ringa mo‘ljallangan bo‘lsa, avtobus, sakkiztadan kam o‘rinli bo‘lsa, engil avtomobil deb ataladi. AVTOMOBIL TRANSPORT MAXSUS POYGA PASSAJIR YUK YUK- PASSAJIR O’T O’CHIRUVCHI, MUSOR TASHUVCHI, SUV SEPUVCHI, KO’CHA SUPIRUVCHI VA X.K. 1.5-rasm. Avtomobil turlari 17 Yengil avtomobillar ikki, to‘rt, etti hamda sakkiz o‘rinli bo‘ladi. Ularga o‘rnatilgan dvigatelning ish hajmiga qarab engil avtomobillar bir-biridan farq qiladi, 1,2 litrgacha mikrolitrajli –o‘ta kichik turkum, 1,2. dan 1,8 litr gacha kichik litrajli kichik turkum, 1,8 dan 3,5 litr gacha - o‘rtacha litrajli va 3,5 litrdan ortiq – katta litrajli. Maxsus avtomobillar malum ishlarni bajarishga imkon beradigan mexanizm, qurilma va uskunalar bilan jihozlangan. Masalan, o‘t o‘chirish, ko‘cha supirish, yuk ortish avtomobillari va xokazo. Poyga avtomobillari sport avtomobillari bo‘lib, avtomobil-sport poygasida qatnashishga mo‘ljallangan bo‘ladi. Poygalar aylanma va to‘g‘ri yo‘llarda o‘tkaziladi. Belgilangan masofada yuqori natijaga erishish uchun maxsus poygalar ham o‘tkaziladi. Har xil yo‘llardan harakatlanish xususiyatiga qarab oddiy va o‘tag‘on avtomobillar bo‘ladi. 1. Avtomobil qatnoviga moslashtirilgan qattiq qoplamali yo‘llarda harakatlanuvchi bitta o‘qi etakchi bo‘lgan avtomobil oddiy avtomobil deyiladi. 2. Yomon va moslashtirilmagan yo‘llarda harakatlanuvchi ikkita yoki uchta o‘qi etakchi bo‘lgan avtomobil 1.5-rasm. Orqa g‘ildiraklar yetakchi bo‘lgan avtomobil 1.6-rasm. Oldingi g‘ildiraklar yetakchi bo‘lgan avtomobil 1.7-rasm. O‘tag‘on avtomobillar: a) – ajratiladigan uzatmalar qutisi mavjud; b) – avtomatik ravishda ajratiladigan uzatmalar qutisi mavjud; v) – doimiy ulangan uzatmalar qutisi мавжуд. 18 o‘tag‘on avtomobil deyiladi. Bortlari ochiladigan universal kuzovli avtomobillarda xilma-xil yuklar tashiladi. Avtomobillarning yetakchi g‘ildiraklarning joylashishi bo‘yicha sinflanadi. Dvigateldan uzatiladigan burovchi momentni qabul qilishiga qarab avtomobillar oldingi g‘ildiraklar yetakchi, orqa g‘ildiraklar yetakchi va ikkala g‘ildiraklar ham yetakchi bo‘lgan turlarga ajratiladi. Orqa g‘ildiraklar yetakchi – bunday avtomobillarda dvigateldagi burovchi moment orqa g‘ildiraklarga uzatiladi. Orqa g‘ildiraklar avtomobilni harakatga keltiradi, oldingi g‘ildiraklar faqat harakatni o‘zgartirish uchun hizmat qiladi. Oldingi g‘ildiraklar yetakchi – bunday avtomobillarda dvigateldagi burovchi moment oldingi g‘ildiraklarga uzatiladi va oldingi g‘ildiraklar bir vaqtning o‘zida harakatni o‘zgartirish uchun ham hizmat qiladi. Ikkala g‘ildiraklar ham yetakchi –bunday avtomobillarda dvigateldan uzatilgan burovchi moment bir vaqtning o‘zida oldingi va orqa g‘ildiraklarga uzatiladi. Avtomobillarning gabarit o‘lchamlari bo‘yicha ham klassifikatsiyalanadi. 1.8-rasm. Gabarit o‘lchamlari bo‘yicha avtomobillarning sinflari. |